Ο γάμος των ομόφυλων ζευγαριών και το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή υπό το πρίσμα του ΕΔΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Orlandi κ.α. κατά Ιταλίας της 14.12.2017 (αριθμ. προσφ. 26431/12)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Οικογενειακή ζωή. Δικαιώματα ομόφυλων ζευγαριών στη νομική αναγνώριση. Καταχώρηση ομόφυλων γάμων σε ληξιαρχείο. Στην έννοια της οικογενειακής ζωής του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ περιλαμβάνεται η de facto σταθερή σχέση ατόμων ιδίου φύλου. Στο προστατευτικό επίπεδο της ίδιας έννοιας εμπίπτει επίσης και το δικαίωμα καταχώρησης σε ληξιαρχείο γάμου ομοφύλων που έγινε νομότυπα σε ξένη χώρα παρά την ανυπαρξία σχετικής νομοθεσίας της χώρας που καταχωρείται ο γάμος. Το ΕΔΔΑ αναπτύσσει ένα προστατευτικό πλέγμα αναγνωρίζοντας ότι τα ζευγάρια του ιδίου φύλου χρειάζονται νομική αναγνώριση και προστασία των σχέσεών τους.
Το κράτος δεν μπορεί να αγνοεί την κατάσταση των ομοφύλων ζευγαριών που εμπίπτει στο πλαίσιο της προστασίας της οικογενειακής ζωής, χωρίς να παρέχει σ΄αυτούς τα κατάλληλα μέσα για τη διασφάλιση της σχέσης τους μεταξύ των οποίων είναι και η καταχώρηση των νομίμων γάμων που έχουν αυτοί διεξάγει στο εξωτερικό. Η μη καταχώρηση συνιστά παραβίαση της οικογενειακής ζωής τους. Παραβίαση του άρθρου 8.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι έντεκα Ιταλοί υπήκοοι και ένας καναδός υπήκοος, ήτοι η Francesca Orlandi και η Elisabetta Mortagna. Ο κ. D.P. και ο κ. G.P. Ο Mario Isita και Grant Bray. Gianfranco Goretti και Tommaso Giartosio, Fabrizio Rampinelli και Alessandro Dal Molin, και ο Antonio Garullo και ο Mario Ottocento.
Όλα τα ζευγάρια παντρεύτηκαν εκτός Ιταλίας, τα τρία πρώτα στον Καναδά, το τέταρτο στην Καλιφόρνια στις Ηνωμένες Πολιτείες, και τα δύο τελευταία στην Ολλανδία. Κατά την επιστροφή τους στην Ιταλία, πριν προσφύγουν στο Δικαστήριο, το 2012, όλοι προσπάθησαν να δηλώσουν το γάμο τους στην Ιταλία, αλλά όλες οι προσπάθειές τους απέτυχαν.
Ειδικότερα, η κα Orlandi, η κ. Mortagna, ο D.P. και ο κ. G.P. προσπάθησαν να δηλώσουν τους γάμους τους στους δήμους όπου ζούσαν, το 2011 και το 2012 αντιστοίχως. Και τα δύο ζευγάρια γνώριζαν ότι η ιταλική έννομη τάξη δεν επέτρεπε τον γάμο μεταξύ ζευγαριών του ιδίου φύλου. Οι αρχές αναφέρθηκαν επίσης σε εγκύκλιο του 2001 του Υπουργείου Εσωτερικών, η οποία ανέφερε ότι: γάμος ο οποίος συνήχθη στο εξωτερικό από άτομα του ίδιου φύλου, ένας από τους οποίους ήταν Ιταλός, δεν θα μπορούσε να δηλωθεί καθώς έρχονταν σε αντίθετη προς τους κανόνες της δημόσιας τάξης.
Ο κ. Isita, ο κ. Bray και ο κ. Goretti και ο κ. Giartosio αρχικά δεν είχαν την δυνατότητα να δηλώσουν τους γάμους τους το 2011 στους δήμους όπου ζούσαν, τη Νάπολη και τη Ρώμη, αλλά εν συνεχεία το 2004 τους επετράπη, μετά την έκδοση νέων οδηγιών από τους δημάρχους αυτών των πόλεων. Ωστόσο, αργότερα ακυρώθηκε μετά την έκδοση άλλης εγκυκλίου του Υπουργείου Εσωτερικών που διέταζε την ακύρωση των εν λόγω αποφάσεων. Το πέμπτο ζευγάρι ήταν εξίσου ανεπιτυχές αναφορικά με τη δήλωση του γάμου του.
Αφού παντρεύτηκε στη Χάγη το 2002, το έκτο ζευγάρι, οι κκ. Garullo και Ottocento ζήτησαν ο γάμος τους να δηλωθεί στη Λατίνα, αλλά κάτι τέτοιο δεν έγινε δεκτό επειδή η ιταλική έννομη τάξη δεν προέβλεπε τη δυνατότητα σε άτομα του ιδίου φύλου να παντρεύονται. Κινήθηκαν δικαστικές διαδικασίες σχετικά με την δήλωση και εγγραφή του γάμου τους, αλλά δεν δικαιώθηκαν , ενώ η τελική απόφαση εκδόθηκε από το Εφετείο το 2012.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι καταγγελίες των ζευγαριών αφορούσαν το γεγονός ότι δεν μπόρεσαν να δηλώσουν την ένωσή τους στο ληξιαρχείο, είτε αυτή ολοκληρώνονταν ως θρησκευτικός γάμος, είτε υπό οποιαδήποτε άλλη μορφή, αποστερώντας τους έτσι έννομης προστασίας και άλλα συναφή δικαιώματα.
Επαναλαμβάνει ότι σύμφωνα με τη νομολογία του, τα κράτη εξακολουθούν να είναι ελεύθερα να περιορίζουν τον γάμο σε άτομα διαφορετικού φύλου, όμως, τα ζευγάρια του ίδιου φύλου χρειάζονται τη νομική αναγνώριση και προστασία της σχέσης τους.
Πράγματι, διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 στην υπόθεση Oliari κ.λπ. διότι η Ιταλία είχε αποτύχει να παράσχει ένα τέτοιο νομικό πλαίσιο για τις ενώσεις ατόμων του ιδίου φύλου. Παρατήρησε ότι σε διάφορες δικαιοδοσίες ο πολιτικός γάμος παρείχε την ευκαιρία να αποκτήσουν νομικό καθεστώς και αναγνώριση ίση ή παρόμοια με τον θρησκευτικό γάμο και, κατ ‘αρχήν, ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης.
Η κατάσταση στην Ιταλία είχε αλλάξει το 2016 όταν υιοθετήθηκε νέα νομοθεσία για το σύμφωνο συμβίωσης ατόμων του ίδιου φύλου και εκδόθηκαν περαιτέρω διατάγματα.
Το Δικαστήριο δέχθηκε ότι η επιλογή της Ιταλίας να μην επιτρέψει γάμους μεταξύ ατόμων του ιδίου φύλου δεν μπορεί να καταδικαστεί σύμφωνα με τη Σύμβαση, αλλά η ουσία της υπόθεσης ήταν ότι τα ζευγάρια δεν μπόρεσαν να αποκτήσουν καμία νομική αναγνώριση της ένωσής τους. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ταχείες εξελίξεις στον τομέα αυτό, με 27 από τα 47 μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης να έχουν τώρα στη νομοθεσία διατάξεις που να αναγνωρίζουν την ένωση ατόμων ιδίου φύλου όπως ο θρησκευτικός γάμος, ο πολιτικός γάμος και το σύμφωνο συμβίωσης. Ταυτόχρονα, υπήρξε μικρότερη συναίνεση ως προς την εγγραφή/δήλωση αναγνώριση των γάμων μεταξύ ομοφυλοφίλων που συνήχθησαν στο εξωτερικό, το οποίο σήμαινε ότι τα κράτη είχαν σημαντικό «ευρύ περιθώριο εκτίμησης» ως προς το αν θα καταχωρήσουν τον γάμο που συνήχθη στο εξωτερικό ως γάμος σύμφωνα με τους εθνικούς νόμους.
Ωστόσο, η έλλειψη αναγνώρισης των σχέσεών τους είχε αφήσει τα ζευγάρια σε νομικό κενό, μη λαμβάνοντας έτσι υπόψη την κοινωνική και πολιτική τους πραγματικότητα και δημιουργώντας τους εμπόδια στην καθημερινότητά τους. Δεν προβλήθηκε κανένα δημόσιο συμφέρον ώστε δικαιολογηθεί μια κατάσταση στην οποία οι σχέσεις των προσφευγόντων στερούνταν οποιασδήποτε αναγνώρισης και προστασίας. Κατά το Δικαστήριο, η Ιταλία δεν μπορούσε να αγνοήσει την κατάστασή τους, η οποία ενέπιπτε στη σφαίρα της οικογενειακής ζωής σύμφωνα με την έννοια του άρθρου 8, χωρίς να παρέχει μέσα για τη διαφύλαξη της σχέσης τους. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το κράτος δεν κατάφερε να επιτύχει δίκαιη ισορροπία μεταξύ των αντικρουόμενων συμφερόντων και ότι υπήρξε παραβίαση των δικαιωμάτων των ζευγαριών. Αποφάσισε ότι δεν ήταν αναγκαίο να εξεταστούν οι καταγγελίες βάσει του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8 ή το άρθρο 12.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ιταλία πρέπει να καταβάλει σε κάθε προσφεύγοντα 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη. Χορήγησε 9. 000 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες στους κκ. Garullo και Ottocento και 10.000 ευρώ από κοινού με τα άλλα ζευγάρια.
Μειοψηφίες
Ο δικαστής Koskelo εξέδωσε σύμφωνη γνώμη και οι δικαστές Pejchal και Wojtyczek εξέφρασαν αντίθετη άποψη(επιμέλεια echrcaselaw.com).
