Τα flash mobs* κάτω από την προστατευτική ομπρέλα του δικαιώματος του συνέρχεσθαι
ΑΠΟΦΑΣΗ
Obote κατά Ρωσίας της 19.11.2019 (αριθ. προσφ. 58954/09)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Flash mob και ελευθερία συνάθροισης. Ποινική δίωξη του προσφεύγοντος για τη συμμετοχή σε ένα flash mob, μορφή εκδήλωσης που τα δικαστήρια χαρακτήρισαν ως «στατική διαμαρτυρία που απαιτεί προηγούμενη ενημέρωση για τη διεξαγωγή της».
Το Δικαστήριο έκρινε ότι το flash mob αποτελούσε «ειρηνική συνάθροιση» και διαπίστωσε ότι οι λόγοι που χρησιμοποίησαν οι εγχώριες αρχές να δικαιολογήσουν τη διάλυση της επίδειξης και τη δίωξη του προσφεύγοντος, δεν ήταν «σχετικοί και επαρκείς».
Το Στρασβούργο παρατήρησε ειδικότερα ότι η πραγματοποίηση μιας επίδειξης χωρίς προηγούμενη ενημέρωση, δεν δικαιολογούσε αναγκαστικά την παρέμβαση στο δικαίωμα του ατόμου στην ελευθερία του συνέρχεσθαι. Πράγματι, επτά άτομα, τα οποία στέκονταν σιωπηλά κρατώντας ένα λευκό φύλλο χαρτιού, δεν μπορούσαν να θεωρηθούν απειλή για τη δημόσια τάξη. Παραβίαση της ελευθερίας του συνέρχεσθαι (άρθρο 11 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 11
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Andrey Obote, είναι Ρώσος υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1986 και ζει στο Mozhaysk της Ρωσίας.
Ο προσφεύγων και άλλα έξι άτομα συγκεντρώθηκαν μπροστά από τα Γραφεία της Ρωσικής Κυβέρνησης τον Ιανουάριο του 2009, συνθέτοντας όπως ανέφερε και ο προσφεύγων ένα flash mob. Είχαν τα χείλη τους καλυμμένα με κολλητική ταινία και ο καθένας κρατούσε από μια λευκή κόλλα. Η αστυνομία διέταξε την ομάδα να διαλυθεί και όταν ο προσφεύγων ζήτησε τον λόγο, μεταφέρθηκε στο αστυνομικό τμήμα.
Κατηγορήθηκε σύμφωνα με τον Κώδικα Διοικητικών Παραβάσεων, επειδή δεν ειδοποίησε προηγουμένως για τη διεξαγωγή δημόσιας συγκέντρωσης, όπως απαιτείται από τον νόμο για τις δημόσιες εκδηλώσεις. Έπειτα ένα δικαστήριο του επέβαλε πρόστιμο 1.000 Ρωσικά ρούβλια (περίπου 22 ευρώ την εποχή εκείνη). Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι είχε λάβει μέρος σε μια στατική διαδήλωση και ότι είχε παραβιάσει τη διαδικασία για τις δημόσιες εκδηλώσεις. Απέρριψε το επιχείρημά του ότι το flash mob δεν μπορούσε να χαρακτηριστεί ως συμμετοχή σε μια δημόσια εκδήλωση.
Ο προσφεύγων άσκησε έφεση κατά της απόφασης, αμφισβητώντας τη δυνατότητα εφαρμογής του νόμου περί δημόσιων εκδηλώσεων και αμφισβητώντας το πρόστιμο. Το εφετείο επικύρωσε την πρωτόδικη απόφαση.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Πρώτον, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το flash mob του προσφεύγοντος, όπως το περιέγραψε ο ίδιος, εμπεριέχονταν στην έννοια της «ειρηνικής συνάθροισης» σύμφωνα με το άρθρο 11 της Σύμβασης. Η διάλυση μιας τέτοιας συγκέντρωσης και οι κυρώσεις εναντίον του προσφεύγοντος συνιστούσαν, ως εκ τούτου, παρέμβαση στο δικαίωμά του στην ελευθερία του συνέρχεσθαι, όπως προστατεύεται από το ίδιο άρθρο.
Η κυβέρνηση είχε δικαιολογήσει αυτή την παρέμβαση, αναφέροντας τον θεμιτό σκοπό της πρόληψης της διαταραχής. Ωστόσο, τα εγχώρια δικαστικά όργανα είχαν διαπιστώσει ότι ο προσφεύγων ήταν ένοχος για διοικητικές παραβάσεις, χωρίς να αξιολογήσουν το επίπεδο ενόχλησης που προκλήθηκε από το flash mob. Είχαν απλώς διαπιστώσει ότι ο προσφεύγων δεν τήρησε την προηγούμενη απαίτηση κοινοποίησης.
Επιπλέον, η διοργάνωση μιας επίδειξης χωρίς προηγούμενη κοινοποίηση, δεν δικαιολογούσε αναγκαστικά την παρέμβαση με το δικαίωμα του ατόμου στην ελευθερία του συνέρχεσθαι. Ήταν σημαντικό οι δημόσιες αρχές να δείχνουν ορισμένο βαθμό ανοχής σε διαδηλωτές που δεν είναι βίαιοι. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η συγκέντρωση 7 ατόμων οι οποίοι στέκονταν σιωπηλά κρατώντας ένα κενό φύλλο χαρτιού δύσκολα θα μπορούσε να περιγραφεί ως υποκίνηση σε βία ή απειλή για τη δημόσια τάξη.
Όταν οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν σε διαδηλωτή ήταν ποινικές, αν και ταξινομούνται ως διοικητικές, σύμφωνα με το εσωτερικό δίκαιο, όπως στην περίπτωση του προσφεύγοντος, απαιτούσαν ακόμη μεγαλύτερη αιτιολόγηση.
Επομένως, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι λόγοι που επικαλέστηκε το κράτος δεν αντιστοιχούσαν σε πιεστική κοινωνική ανάγκη. Ούτε ήταν επαρκείς για να δείξουν ότι υπήρξε παρέμβαση «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία». Συνεπώς, υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος του συνέρχεσθαι, που προστατεύεται από το άρθρο 11 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία πρέπει να καταβάλει στον προσφεύγοντα 4.000 ευρώ για ηθική του βλάβη.
*Flash mob είναι ένας νεολογισμός που επινοήθηκε το 2003 για να υποδηλώσει μια ξαφνική συγκέντρωση ομάδας ανθρώπων σε δημόσιο χώρο, η οποία διαλύεται σε σύντομο χρονικό διάστημα, με κοινό σκοπό την εφαρμογή στην πράξη μια ασυνήθιστης δράσης. Η συγκέντρωση συνήθως οργανώνεται μέσω του διαδικτύου ή κινητών τηλεφώνων.
