Συλλογή και πολύχρονη διατήρηση προσωπικών δεδομένων εθελοντή αιμοδότη που αφορούσαν τον σεξουαλικό του προσανατολισμό. Παραβίαση της ιδιωτικής ζωής
ΑΠΟΦΑΣΗ
Drelon κατά Γαλλίας της 08.09.2022 (αρ. προσφ. 3153/16 και 27758/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων, Γάλλος υπήκοος, προσφέρθηκε να γίνει εθελοντής αιμοδότης σε χώρο αιμοδοσίας της Γαλλικής Υπηρεσίας Αιμοδοσίας. Κατά τη διάρκεια μιας ιατρικής συνέντευξης, ρωτήθηκε για τις σεξουαλικές του δραστηριότητες και συγκεκριμένα για το αν είχε κάνει ποτέ σεξ με άλλον άντρα. Αρνήθηκε να απαντήσει και το αίτημά του να δώσει αίμα απορρίφθηκε. Ταυτόχρονα τα προσωπικά του δεδομένα καταχωρήθηκαν σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων, όπου το λήμμα έδειξε ότι η σχετική αντένδειξη αιμοδοσίας είχε εφαρμοστεί και στον ίδιο. Όλες οι μεταγενέστερες αιτήσεις του για εθελοντική αιμοδοσία απορρίφθηκαν.
Επικαλούμενος το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής), ο προσφεύγων υποστήριξε ότι τα δεδομένα που αντικατοπτρίζουν τον εικαζόμενο σεξουαλικό προσανατολισμό του είχαν συλλεχθεί και διατηρηθεί από τη Γαλλική Υπηρεσία Αιμοδοσίας σε συνθήκες που παραβίασαν την ιδιωτική του ζωή. Στη συνέχεια, επικαλούμενος το άρθρο 8 μόνο του και σε συνδυασμό με το άρθρο 14 (απαγόρευση των διακρίσεων), κατήγγειλε στην προσφυγή του με αρ. 27758/18 τις αποφάσεις που απέρριψαν τα μετέπειτα αιτήματά του για αιμοδοσία το 2004, 2006 και 2016.
Εξετάζοντας την πρώτη προσφυγή, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η συλλογή και διατήρηση ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων συνιστούσαν παρέμβαση στο δικαίωμα του προσφεύγοντος για σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής.
Ενώ η συλλογή και διατήρηση προσωπικών δεδομένων που αφορούν υποψήφιους αιμοδότες συνέβαλε στη διασφάλιση της ποιότητας του αίματος, ωστόσο ήταν ιδιαίτερα σημαντικό τα ευαίσθητα δεδομένα να είναι ακριβή, ενημερωμένα, σχετικά και μη υπερβολικά σε σχέση με τους επιδιωκόμενους στόχους και η περίοδος διατήρησης δεδομένων έπρεπε να περιοριστεί σε ό,τι ήταν απαραίτητο.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα εν λόγω δεδομένα που αφορούσαν τη σεξουαλική δραστηριότητα του προσφεύγοντος βασίστηκαν σε απλή εικασία χωρίς αποδεδειγμένα στοιχεία. Επιπλέον, αφού σημείωσε ότι η κυβέρνηση δεν είχε αποδείξει ότι η περίοδος διατήρησης δεδομένων για πολλές δεκαετίες είχε ρυθμιστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να μην μπορεί να υπερβεί την αναγκαία περίοδο για τον επιδιωκόμενο σκοπό, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η υπερβολική περίοδος διατήρησης είχε καταστήσει την επανειλημμένη χρήση των δεδομένων δυσμενή για τον προσφεύγοντα, συνεπαγόμενη έτσι τον αυτόματο αποκλεισμό του από την εθελοντική αιμοδοσία.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 της Σύμβασης λόγω της συλλογής και διατήρησης των σχετικών προσωπικών δεδομένων.
Ως προς τη δεύτερη προσφυγή, το Δικαστήριο απέρριψε ως εκπρόθεσμη την προσφυγή σχετικά με τις αποφάσεις που απέκλειαν τον προσφεύγοντα από οποιαδήποτε αιμοδοσία στις 16 Νοεμβρίου 2004 και στις 9 Αυγούστου 2006.
Το Στρασβούργο επιδίκασε στον προσφεύγοντα 3.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 9.000 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Laurent Drelon, είναι Γάλλος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1970 και ζει στο Παρίσι. Στις 16 Νοεμβρίου 2004 ο προσφεύγων προσπάθησε να δώσει αίμα σε χώρο αιμοδοσίας της Γαλλικής Υπηρεσίας Αιμοδοσίας, Établissement Français du Sang (EFS). Κατά τη διάρκεια μιας προκαταρκτικής ιατρικής συνέντευξης, ρωτήθηκε αν είχε κάνει ποτέ σεξ με άλλον άντρα. Αρνήθηκε να απαντήσει και το αίτημά του να δώσει αίμα απορρίφθηκε. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης καταχωρήθηκαν τα προσωπικά του δεδομένα σε ηλεκτρονική βάση δεδομένων. Το λήμμα έδειξε ότι η σχετική αντένδειξη αιμοδοσίας, με κωδ. FR08, που χρησιμοποιήθηκε εκείνη την εποχή για άνδρες που είχαν σεξουαλική επαφή με άνδρες, είχε καταχωρηθεί γι΄ αυτόν.
Στις 9 Αυγούστου 2006 ο προσφεύγων υπέβαλε νέο αίτημα. Του είπαν ότι ήταν καταχωρημένος με τον κωδικό FR08 και αποκλειόταν από την αιμοδοσία.
Στις 6 Φεβρουαρίου 2007 υπέβαλε μήνυση για διάκριση καταγγέλλοντας την άρνηση των αρμόδιων αρχών να τον δεχτούν ως αιμοδότη το 2004 και το 2006 και το γεγονός ότι η EFS είχε καταγράψει την εικαζόμενη ομοφυλία του.
Ο ανακριτής αρνήθηκε να κινήσει ποινική έρευνα. Επί της έφεσης του προσφεύγοντος, το Τμήμα Ερευνών του Εφετείου του Παρισιού αποφάσισε στις 15 Σεπτεμβρίου 2009 ότι τα εν λόγω καταγγελλόμενα γεγονότα δεν συνιστούσαν το ποινικό αδίκημα της διάκρισης, αλλά ότι ο ανακριτής θα έπρεπε να είχε εξακριβώσει εάν συνιστούσαν το αδίκημα της καταγραφής ή διατήρησης ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων χωρίς τη συγκατάθεση του ενδιαφερομένου, όπως κατατάσσονται στο άρθρο 226-19 του Ποινικού Κώδικα.
Μετά από περαιτέρω έρευνες, έπαυσε η ποινική δίωξη.
Στις 18 Απριλίου 2013 το Ανακριτικό Τμήμα επικύρωσε την απόφαση αυτή.
Το Ακυρωτικό Δικαστήριο απέρριψε την αναίρεση του προσφεύγοντος με το επιχείρημα ότι η επίμαχη επεξεργασία δεδομένων προβλεπόταν στο άρθρο 8(II) 6° του νόμου της 6ης Ιανουαρίου 1978 και επομένως δεν ενέπιπτε στο πεδίο εφαρμογής του αδικήματος που κατατάσσεται στο άρθρο 226-19 του Π.Κ.
Από το 2009 και μετά, οι αντενδείξεις για την αιμοδοσία καθορίζονται από τον Υπουργό Υγείας με υπουργικές αποφάσεις. Στις 26 Μαΐου 2016 ο προσφεύγων προσπάθησε για άλλη μια φορά να δώσει αίμα, αλλά μάταια. Ο προσφεύγων τότε αμφισβήτησε τον κατάλογο των αντενδείξεων για αιμοδοσία σε δύο περιπτώσεις, με βάση ότι απέκλειε τους άνδρες που είχαν σεξουαλική επαφή με άλλους άνδρες. Πρώτα ζήτησε την κατάργηση της απόφασης της 12ης Ιανουαρίου 2009. Ο Υπουργός Υγείας απέρριψε αυτό το αίτημα και άσκησε αίτηση ακύρωσης ώστε να ακυρωθεί η υπουργική απόφαση. Ωστόσο, η επίμαχη διάταξη καταργήθηκε κατά την αναστολή των διαδικασιών και το Συμβούλιο του Κράτους σημείωσε, με απόφαση της 18ης Ιουλίου 2016, ότι είχε καταστεί η αίτηση ακύρωσης άνευ αντικειμένου.
Με αίτηση της 10 Ιουνίου 2016, ο προσφεύγων υπέβαλε στη συνέχεια αίτηση αναθεώρησης ζητώντας από το Συμβούλιο του Κράτους να καταργήσει την απόφαση της 5ης Απριλίου 2016, η οποία είχε τροποποιήσει τα κριτήρια επιλογής για τους υποψήφιους αιμοδότες. Στις 28 Δεκεμβρίου 2017, το Συμβούλιο του Κράτους απέρριψε το αίτημά του. Διαπίστωσε ότι, ενόψει των στατιστικών και επιδημιολογικών δεδομένων που συζητήθηκαν πριν από αυτό και υπό το φως της επιστημονικής γνώσης, ο Υπουργός Υγείας δεν είχε υιοθετήσει παράνομο μέτρο διάκρισης για την πρόβλεψη αντένδειξης που απέκλειε την αιμοδοσία για 12 μήνες στην περίπτωση που άνδρες είχαν έρθει σε σεξουαλική επαφή με άλλους άνδρες.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το άρθρο 8(II) 6° του Ν. της 6 Ιανουαρίου 1978 είχε αποτελέσει τη νομική βάση για την παρέμβαση στο δικαίωμα του προσφεύγοντα για σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής και ότι το εφαρμοστέο νόμιμο πλαίσιο, στο σύνολό του, όρισε με αρκετή ακρίβεια το πεδίο – και τις διαδικασίες για την άσκηση – της διακριτικής ευχέρειας που παρέχεται στις εγχώριες αρχές όσον αφορά τη δημιουργία βάσεων δεδομένων για την υγεία.
Υπό το φως των εξηγήσεων που παρείχε η κυβέρνηση, τα έγγραφα που προσκομίστηκαν και τα ισχύοντα διεθνή μέσα, το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε ότι η συλλογή και διατήρηση προσωπικών δεδομένων σχετικά με τα αποτελέσματα των διαδικασιών επιλογής υποψηφίων αιμοδοτών είχαν ως στόχο τη διασφάλιση της ποιότητας του αίματος και ως εκ τούτου βασίστηκαν σε σχετικούς και επαρκείς λόγους.
Λόγω του ευαίσθητου περιεχομένου των επίμαχων δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, το Δικαστήριο θεώρησε ιδιαίτερα σημαντικό, ότι πρέπει να πληρούν τις απαιτήσεις ποιότητας που ορίζονται στο άρθρο 5 της Σύμβασης της 28 Ιανουαρίου 1981. Τα δεδομένα έπρεπε να είναι ακριβή, ενημερωμένα, κατάλληλα, σχετικά με τους σκοπούς της επεξεργασίας δεδομένων και η διατήρησή τους δεν έπρεπε να υπερβαίνει την καθορισμένη περίοδο. Το Δικαστήριο τόνισε περαιτέρω ότι τα επίμαχα δεδομένα, τα οποία αφορούσαν το απόρρητο του προσφεύγοντος, είχαν συλλεχθεί και διατηρηθεί χωρίς τη ρητή συγκατάθεσή του, με αποτέλεσμα να είναι απαραίτητος ο αυστηρός έλεγχός τους.
Το ΕΔΔΑ παρατήρησε, πρώτον, ότι η καταχώριση δεδομένων του προσφεύγοντος είχε αποδοθεί ως αντένδειξη ειδικά για άντρες που έκαναν σεξ με άλλους άντρες, μόνο και μόνο επειδή είχε αρνηθεί να απαντήσει σε σχετικές ερωτήσεις αναφορικά με τη σεξουαλική του ζωή κατά τη διάρκεια της ιατρικής συνέντευξης πριν από την αιμοδοσία. Κανένα από τα στοιχεία που υποβλήθηκαν στην εκτίμηση του γιατρού δεν επέτρεψε να εξαχθεί ένα τέτοιο συμπέρασμα σχετικά με τη σεξουαλική του δραστηριότητα. Το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα δεδομένα που συλλέχθηκαν βασίστηκαν σε απλή εικασία και δεν είχε αποδειχθεί σε πραγματική βάση. Το Δικαστήριο τόνισε ότι ήταν ακατάλληλη η συλλογή προσωπικών δεδομένων που σχετίζονται με τη σεξουαλική συμπεριφορά και τον προσανατολισμό στη βάση απλών εικασιών ή τεκμηρίων. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος της διασφάλισης της ποιότητας του αίματος, θα ήταν αρκετό, κατά την άποψή του, να τηρηθεί αρχείο της άρνησης του προσφεύγοντος να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τη σεξουαλικότητά του, καθώς αυτός ο παράγοντας και μόνον ήταν ικανός να δικαιολογήσει μια άρνηση αποδοχής του ως αιμοδότη.
Δεύτερον, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η Κυβέρνηση δεν είχε αποδείξει ότι, κατά τον κρίσιμο χρόνο, η διατήρηση των επίμαχων δεδομένων είχε ρυθμιστεί κατά τέτοιο τρόπο ώστε να μην μπορεί να υπερβαίνει την απαιτούμενη περίοδο για τους σκοπούς για τους οποίους είχαν συλλεχθεί. Κατά τον χρόνο της συλλογής, το ηλεκτρονικό εργαλείο που χρησιμοποιούσε η EFS προέβλεπε διατήρηση των δεδομένων έως το 2278. Το Δικαστήριο σημείωσε, υπό το φως της συνεπούς πρακτικής του EFS, ότι η υπερβολική διάρκεια της διατήρησης δεδομένων κατέστησε δυνατό τα δεδομένα να χρησιμοποιούνται επανειλημμένα κατά του προσφεύγοντος, με αποτέλεσμα τον αυτόματο αποκλεισμό του από την εθελοντική αιμοδοσία.
Επομένως, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 8 της Σύμβασης λόγω της συλλογής και διατήρησης των εν λόγω προσωπικών δεδομένων.
Το άρθρο 8 χωριστά και σε συνδυασμό με το άρθρο 14
Προκαταρκτικά, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων είχε υποβάλει προσφυγή σχετικά με τον αποκλεισμό του από την αιμοδοσία στις 16 Νοεμβρίου 2004 και στις 9 Αυγούστου 2006 στην προσφυγή του της 8 Ιουνίου 2018 (αρ. προσφ. 27758/18). Στο μέτρο που αφορούσε τις προαναφερθείσες αποφάσεις αποκλεισμού, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η καταγγελία αυτή ήταν εκπρόθεσμη και την κήρυξε απαράδεκτη.
Όσον αφορά την απόρριψη της 26 Μαΐου 2016, το Δικαστήριο σημείωσε ότι το εθνικό δίκαιο επέτρεπε στον προσφεύγοντα να προσβάλει απευθείας οποιεσδήποτε τέτοιες αποφάσεις που ελήφθησαν εναντίον του ενώπιον του Διοικητικού Δικαστηρίου, αλλά δεν το είχε κάνει, προτιμώντας αντιθέτως να υποβάλει, στις 10 Ιουνίου 2016, αίτηση αναθεώρησης κατά της υπουργικής απόφασης της 5 Απριλίου 2016.
Το Δικαστήριο τόνισε ότι η συλλογιστική του προσφεύγοντος επεδίωκε ουσιαστικά να αμφισβητήσει την προσωρινή αντένδειξη για αιμοδοσία που εφαρμόζεται σε άνδρες που είχαν σεξουαλική επαφή με άλλους άνδρες, όπως προέβλεπε η διάταξη της 5 Απριλίου 2016. Ωστόσο, σημείωσε ότι η διάταξη δεν ήταν σε ισχύ έως τις 10 Ιουλίου 2016. Ως εκ τούτου, ο προσφεύγων δεν μπορούσε να επικαλεστεί παραβίαση των άρθρων 8 και 14 σε συνδυασμό που φέρεται να προέκυψε από την εφαρμογή, σε βάρος του, του κανονιστικού διατάγματος που δεν είχε ακόμη τεθεί σε ισχύ κατά την ημερομηνία της άρνησης αιμοδοσίας που αμφισβήτησε ενώπιον του Δικαστηρίου.
Το Δικαστήριο παρατήρησε, επιπλέον, ότι η άρνηση να επιτραπεί στον προσφεύγοντα να δώσει αίμα στις 26 Μαΐου 2016 προέκυψε από την αυτόματη εφαρμογή από την EFS της αντένδειξης για αιμοδοσία η οποία είχε ενταχθεί στο σύστημα επεξεργασίας δεδομένων από το 2004 και το οποίο ήταν αποτέλεσμα της συλλογής και διατήρησης, σύμφωνα με τους όρους της διαταγής της 10ης Σεπτεμβρίου 2003, των δεδομένων που ήταν αποδεδειγμένα ανακριβή. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, αυτό ήταν αντίκτυπος της προηγούμενης παραβίασης του άρθρου 8 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο επιδίκασε στον προσφεύγοντα 3.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 9.000 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com)
