Πειθαρχική τιμωρία μουσουλμάνου κρατουμένου γιατί προσευχήθηκε σε ώρα ύπνου στις φυλακές. Παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας
ΑΠΟΦΑΣΗ
Korostelev κατά Ρωσίας της 12.05.2020 (αρ. προσφ. 29290/10)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Λατρευτικές πράξεις κρατουμένων και θρησκευτική ελευθερία.
Επίπληξη σε μουσουλμάνο κρατούμενο για την εκτέλεση λατρευτικών πράξεων κατά τη διάρκεια της νύχτας κατά παράβαση του προγράμματος της φυλακής. Ο προσφεύγων τιμωρήθηκε για το παράπτωμα του στη φυλακή – δηλαδή, δύο πράξεις λατρείας («Salah») τη νύχτα-, διότι προβλεπόταν «ύπνος χωρίς διακοπή» για όλους τους κρατουμένους.
Ωστόσο, σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, δεν υπήρχε τίποτα που να υποδηλώνει ότι η προσήλωση του προσφεύγοντος στις πράξεις λατρείας τη νύχτα ενέχει κινδύνους για τη φυλακή ή την ασφάλεια. Επίσης, η επίπληξη όχι μόνο μείωσε τις πιθανότητες του προσφεύγοντος να αποφυλακισθεί νωρίς, αλλά είχε επίσης ανασταλτική επίδραση σε άλλους κρατούμενους. Το Στρασβούργο, μολονότι αναγνώριζε τη σημασία της πειθαρχίας των φυλακών, δεν μπορούσε να αποδεχτεί μια τέτοια φορμαλιστική προσέγγιση και κατέληξε ότι η αναλογικότητα αυτής της κύρωσης δεν είχε αξιολογηθεί από τα εγχώρια δικαστήρια με ουσιαστικό τρόπο. Παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας (άρθρο 9 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 9
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Anton Korostelev, είναι Ρώσος υπήκοος που γεννήθηκε το 1987 και εκτελεί την ποινή του ως κρατούμενος σε φυλακή στο Kharp (Περιφέρεια Yamalo-Nenetskiy, Ρωσία).
Η υπόθεση αφορούσε το παράπονό του για παραβίαση των θρησκευτικών του δικαιωμάτων μετά από επίπληξη που δέχτηκε για προσευχή κατά τη διάρκεια της υποχρεωτικής νυχτερινής περιόδου ύπνου της φυλακής.
Ο προσφεύγων καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη τον Ιούνιο του 2009. Είναι μουσουλμάνος και πιστεύει ότι είναι θρησκευτικό του καθήκον να εκτελεί πράξεις λατρείας τουλάχιστον πέντε φορές την ημέρα, συμπεριλαμβανομένης της διάρκειας της νύχτας.
Τον Ιούλιο του 2012 και τον Μάιο του 2013, ενώ κρατούταν σε φυλακή τύπου 1 στην πόλη Syktyvkar, οι φρουροί της φυλακής του έκαναν παρατηρήσεις ώστε να προσεύχεται τις πρώτες πρωινές ώρες. Αυτοί τον διέταξαν να κοιμηθεί, αλλά αυτός αρνήθηκε.
Οι φρουροί τον ανέφεραν στον διευθυντή της φυλακής επειδή δεν τήρησε το καθημερινό πρόγραμμα της φυλακής, που ανέφερε ότι ένας φυλακισμένος έπρεπε να κοιμάται τη νύχτα μεταξύ 10 μ.μ. και 6 π.μ. Αφού εξέτασε το θέμα, συμπεριλαμβανομένων των δηλώσεων του προσφεύγοντος, ο διευθυντής τον Αύγουστο του 2012 και τον Μάιο του 2013 επίσημα τον επέπληξε για παραβίαση της νομοθεσίας.
Ο προσφεύγων άσκησε έφεση κατά της επιβληθείσας ποινής, η οποία απερρίφθη από το Δικαστήριο που διαπίστωσε ότι η συμπεριφορά του – μη συμμόρφωση με τον προκαθορισμένο χρόνο «ύπνου» – είχε παραβιάσει το καθημερινό πρόγραμμα της φυλακής και τη νομοθεσία για τη πειθαρχία στις φυλακές. Στη συνέχεια το Ανώτατο Δικαστήριο της Δημοκρατίας της Κόμης απέρριψε την αναίρεσή του τον Φεβρουάριο του 2013.
Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε επίσης ότι είχε τιμωρηθεί τον Μάρτιο του 2018 για πράξη λατρείας που πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της μέρας.
Ο προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε για την πειθαρχική διαδικασία βάσει του άρθρου 9 (θρησκευτική ελευθερία).
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 9 § 1
Ο προσφεύγων είχε τιμωρηθεί για παραβίαση του προγράμματος της φυλακής και για παράβλεψη των εντολών των φυλακών να επιστρέψει στον ύπνο του. Η επιβολή πειθαρχικής ποινής στον προσφεύγοντα, ακόμη και σε μια επιεική μορφή ως επίπληξη, ισοδυναμούσε με παρέμβαση στο δικαίωμά του στη θρησκευτική ελευθερία. Το ερώτημα ήταν αν η παρέμβαση ήταν δικαιολογημένη και αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Φαίνεται ότι ο μόνος λόγος πειθαρχικής τιμωρίας του προσφεύγοντος ήταν η επίσημη ασυμβατότητα των ενεργειών του με το πρόγραμμα της φυλακής και η προσπάθεια των αρχών να διασφαλίσουν την πλήρη και άνευ όρων συμμόρφωση με το πρόγραμμα αυτό από κάθε φυλακισμένο. Μολονότι το Δικαστήριο αναγνώρισε τη σημασία της πειθαρχίας των φυλακών, δεν μπορούσε να αποδεχτεί μια τέτοια φορμαλιστική προσέγγιση, η οποία παρανόμως αγνόησε την ατομική κατάσταση του προσφεύγοντος και δεν έλαβε υπόψη την απαίτηση να επιτευχθεί δίκαιη ισορροπία μεταξύ των εκατέρωθεν ιδιωτικών και δημοσίων συμφερόντων.
Ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για τον προσφεύγοντα να συμμορφωθεί με το καθήκον του να εκπληρώνει πράξεις λατρείας στο χρόνο που ορίζει η θρησκευτική του πίστη. Αυτό το καθήκον έπρεπε να τηρείται κάθε μέρα, κυρίως κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού. Δεν υπήρχε τίποτα που να υποδηλώνει ότι η προσήλωση του προσφεύγοντος στις πράξεις λατρείας τη νύχτα ενέχει κινδύνους για τη φυλακή ή την ασφάλεια. Ο προσφεύγων δεν είχε χρησιμοποιήσει επικίνδυνα αντικείμενα ή δεν είχε προσπαθήσει να συμμετάσχει σε συλλογική λατρεία σε μια μεγάλη ομάδα μαζί με άλλους φυλακισμένους. Επιπλέον, η λατρεία του προσφεύγοντος δεν είχε ενοχλήσει τον πληθυσμό των φυλακών ή τους φρουρούς, επειδή είχε εκτελέσει το Salah ενώ ήταν σε απομόνωση, χωρίς θόρυβο ή άλλους ενοχλητικούς παράγοντες. Τέλος, δεν φαίνεται ότι η εκτέλεση του Salah είχε αφήσει τον προσφεύγοντα εξαντλημένο ή θα μπορούσε να υπονομεύσει την υγεία του ή την ικανότητά του να συμμετάσχει σε ποινικές διαδικασίες.
Το πρόγραμμα της φυλακής δεν καθόριζε ρητά το «χρόνο για τη λατρεία» ή τον «προσωπικό χρόνο» που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν κατά τη διακριτική ευχέρεια των κρατουμένων, όπως συνιστάται από τους ευρωπαϊκούς κανόνες φυλακών. Υπό τις περιστάσεις της υπόθεσης, δεν θα απαιτούνταν ειδικές ρυθμίσεις να εκπληρωθεί η επιθυμία του προσφεύγοντος να ασκεί την θρησκευτική του λατρεία.
Τέλος η επιβληθείσα σ΄ αυτόν ποινή της επίπληξης, επειδή ήταν μια μορφή πειθαρχικής τιμωρίας, όχι μόνο μείωσε τις πιθανότητες του προσφεύγοντος να αποφυλακισθεί νωρίς, να μειωθεί η ποινή του ή να λάβει κάποιο ευεργέτημα, αλλά είχε επίσης ανασταλτική επίδραση σε άλλους κρατούμενους. Η αναλογικότητα αυτής της κύρωσης δεν είχε αξιολογηθεί από τα εγχώρια δικαστήρια με ουσιαστικό τρόπο. Οι αρχές είχαν περιορίσει την έρευνά τους στο εάν η συμπεριφορά του προσφεύγοντος παραβίασε ή όχι το χρονοδιάγραμμα της φυλακής. Δεν κατάφεραν να εντοπίσουν τον νόμιμο σκοπό της επίμαχης παρέμβασης στην ελευθερία της θρησκείας του προσφεύγοντος, ούτε να πραγματοποιήσουν μια εξισορροπητική διαδικασία.
Υπό το φως των ανωτέρω, η παρέμβαση στη θρησκευτική ελευθερία του προσφεύγοντος δεν μπορούσε να θεωρηθεί απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Το ΕΔΔΑ απεφάνθη ομόφωνα ότι παραβιάστηκε το δικαίωμα στην ελευθερία θρησκευτικής συνείδησης.
Δίκαιη ικανοποίηση: Το Στρασβούργο επιδίκασε ποσό 2.600 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).
