Παραβίαση σεβασμού της ιδιωτικής ζωής άνδρα που ισχυρίζεται ότι είναι ο βιολογικός πατέρας παιδιού, μετά από ανεπιτυχείς προσπάθειες αναγνώρισης της πατρότητας του

ΑΠΟΦΑΣΗ

Koychev κατά Βουλγαρίας της 15.10.2020 (αριθ. 32495/15)

Βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αναγνώριση πατρότητας και δικαίωμα σεβασμού της οικογενειακής ζωής. Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι ήταν ο βιολογικός πατέρας ενός παιδιού που γεννήθηκε εκτός γάμου και  παραπονέθηκε για το γεγονός ότι οι ενέργειές του για να αναγνωριστεί η πατρότητά του απορρίφθηκαν  με το επιχείρημα ότι το παιδί είχε αναγνωριστεί ήδη από άλλο άνδρα, το νέο σύζυγο της μητέρας.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο προσφεύγων επιχείρησε ανεπιτυχώς να αναγνωριστεί ως ο βιολογικός πατέρας του παιδιού, υποβάλλοντας μια συμβολαιογραφική δήλωση που αναγνωρίζεται η πατρότητά του, προσφεύγοντας σε δικαστήρια και επιχειρώντας να επικοινωνήσει με την Εισαγγελία και τις Υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας. Το Δικαστήριο έκρινε ότι, παρόλο που τα εθνικά δικαστήρια και οι αρχές είχαν στις αποφάσεις τους εξηγήσει τους λόγους που, κατά την άποψή τους, δικαιολογούσαν την άρνηση να επιτρέψουν  στον προσφεύγοντα να αποδείξει την πατρότητά του,  η διαδικασία λήψης αποφάσεων δεν εγγυόταν την απαιτούμενη προστασία των συμφερόντων του προσφεύγοντος και δεν είχε επιτρέψει μια λεπτομερή αξιολόγηση των πραγματικών περιστατικών, ούτε είχε σταθμίσει τα διακυβευόμενα συμφέροντα. Παρά το ευρύ περιθώριο εκτίμησης που απολαμβάνει το κράτος σε τέτοια θέματα, το δικαίωμα του προσφεύγοντος αναφορικά με το σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής παραβιάστηκε.

To ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος  σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε ποσό 6.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για έξοδα.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 8

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, Stoycho Koychev, είναι Βούλγαρος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1975 και ζει στο Pomorie (Βουλγαρία).

Από το 2003 και μετά ο προσφεύγων συζούσε με μια γυναίκα (S.S.). Έμεινε έγκυος το 2005 και το ζευγάρι χώρισε τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Το 2006 η S.S. γέννησε έναν γιο. Σύμφωνα με τον προσφεύγοντα, υπονοήθηκε από τη μητέρα ότι ο ίδιος ήταν ο πατέρας του παιδιού. Επισκέπτονταν το παιδί, το οποίο τον φώναζε «μπαμπά», σε τακτική βάση. Για αρκετά χρόνια, ωστόσο, δεν κίνησε τις διαδικασίες για να αναγνωρίσει την πατρότητα του, με την αιτιολογία ότι η μητέρα αντιτάσσονταν.

Το 2010 η S.S. έκανε σχέση με έναν άλλο άνδρα (G.G.), τον οποίο παντρεύτηκε το 2012. Το 2013 ο προσφεύγων προέβη σε δήλωση ενώπιον συμβολαιογράφου, αναγνωρίζοντας το παιδί. Τον επόμενο μήνα ο G.G. υπέβαλε αίτηση για πλήρη υιοθεσία του παιδιού. Ο προσφεύγων ζήτησε από το δικαστήριο να ανασταλεί η διαδικασία υιοθεσίας,  με την αιτιολογία ότι είχε ήδη αναγνωρίσει το παιδί. Οι ληξιαρχικές υπηρεσίες  ενημέρωσαν τη μητέρα για την αναγνώριση της πατρότητας που υπέβαλε ο προσφεύγων. Κατέθεσε ένσταση, η οποία είχε ως αποτέλεσμα να καταστήσει άκυρη την αναγνώριση πατρότητας του προσφεύγοντος. Την ίδια ημέρα ο G.G. κατέθεσε δήλωση ενώπιον συμβολαιογράφου, αναγνωρίζοντας την πατρότητα του παιδιού. Η μητέρα δεν έφερε αντιρρήσεις και η εν λόγω αναγνώριση πατρότητας τέθηκε σε ισχύ.

Εν τω μεταξύ, ο προσφεύγων προσέφυγε στα δικαστήρια για την αναγνώριση πατρότητας. Τότε έμαθε  ότι ο G.G. είχε αναγνωρίσει το παιδί και είχε καταχωρηθεί ως ο πατέρας στο πιστοποιητικό γέννησης, καθώς και ότι η μητέρα δεν είχε υποβάλει ένσταση. Κατά συνέπεια, η αγωγή του προσφεύγοντος κηρύχθηκε  απαράδεκτη, καθώς η νόμιμη σχέση γονέα-παιδιού του παιδιού είχε ήδη δημιουργηθεί.

Το 2014 ο προσφεύγων προσέφυγε για να αποδείξει ότι ο G.G. δεν ήταν ο βιολογικός πατέρας του παιδιού. Η αγωγή του κρίθηκε απαράδεκτη με την αιτιολογία ότι ο προσφεύγων δεν είχε λόγο  να αμφισβητήσει την αναγνώριση της πατρότητας ενός άλλου άνδρα. Μόνο η μητέρα και το παιδί είχαν το δικαίωμα να το πράξουν. Τα ένδικα μέσα που άσκησε απορρίφθηκαν.

Εν τω μεταξύ, ο προσφεύγων ζήτησε από το εισαγγελέα της Σόφιας και το τοπικό τμήμα κοινωνικής πρόνοιας να καταθέσουν αγωγή για να ακυρωθεί η αναγνώριση της πατρότητας του G.G.. Ο Εισαγγελέας αρνήθηκε, καθώς οι αγωγές που κατατέθηκαν από τον προσφεύγοντα είχαν σκοπό να επιτύχουν το ίδιο αποτέλεσμα. Η υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας θεώρησε ότι ένα τέτοιο βήμα ήταν δυνατό μόνο όταν ήταν απαραίτητο προς το συμφέρον του παιδιού, ειδικά αν βρίσκονταν σε κίνδυνο, κάτι που δεν συνέβαινε εδώ.

Το 2015 ο προσφεύγων κίνησε μια δεύτερη διαδικασία για να αποδείξει ότι ο G.G. δεν ήταν ο βιολογικός πατέρας του παιδιού, αλλά τα εγχώρια δικαστήρια έκριναν ότι ο Οικογενειακός Κώδικας δεν επέτρεπε σε έναν φερόμενο βιολογικό πατέρα να αμφισβητήσει μια δήλωση αναγνώρισης της πατρότητας. Στις 11 Απριλίου 2016 το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι το παιδί ζούσε με τη μητέρα του και τον G.G., ο οποίος ήταν και ο νόμιμος πατέρας, και ότι η αμφισβήτηση αυτής της νόμιμης σχέσης γονέα-παιδιού δεν θα ήταν προς το βέλτιστο συμφέρον του παιδιού.

Στηριζόμενος στο άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), ο προσφεύγων υποστήριξε ότι η  βουλγαρική νομοθεσία δεν επέτρεπε στον βιολογικό πατέρα ενός παιδιού να αμφισβητήσει μια απόφαση αναγνώρισης πατρότητας τρίτου και την προσπάθεια αναγνώρισης του παιδιού ως δικό του.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι έπρεπε να εξετάσει εάν οι εγχώριες αρχές είχαν επιτύχει δίκαιη  ισορροπία μεταξύ των διακυβευόμενων δημόσιων και ιδιωτικών συμφερόντων και της ποιότητας της διαδικασίας λήψης αποφάσεων.

Όσον αφορά τους λόγους που προέβαλαν οι εθνικές αρχές, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η συλλογιστική που υιοθετήθηκε από το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο και την Υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας στη  παρούσα υπόθεση (δηλαδή ο κίνδυνος να διαταραχθεί η συναισθηματική και οικογενειακή ισορροπία του παιδιού, και η έλλειψη επιμέλειας του προσφεύγοντος στην αναγνώριση της πατρότητάς του), και ο στόχος της εγχώριας νομοθεσίας  (δηλαδή η προτεραιότητα που δίνεται στις νόμιμες σχέσεις γονέα-παιδιού που αντιστοιχούσαν στην κοινωνική και οικογενειακή πραγματικότητα) ήταν, καταρχήν, ικανά στοιχεία για να δικαιολογήσουν έναν περιορισμό στη κατοχύρωση της  βιολογικής πατρότητας.

Ωστόσο, το Δικαστήριο έκρινε ότι έπρεπε να ληφθούν υπόψη και άλλοι παράγοντες  και όλα τα διακυβευόμενα συμφέροντα. Έτσι, παρά τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος ότι είχε διατηρήσει μια συνεχιζόμενη σχέση με το παιδί S., το οποίο, όπως ισχυρίστηκε, τον αποκαλούσε «μπαμπά», ούτε το τμήμα κοινωνικής πρόνοιας ούτε το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο δεν προσπάθησαν να εξετάσουν τη σχέση που υπήρχε μεταξύ του προσφεύγοντος και του παιδιού, και τη σημασία της εν λόγω σχέσης για αυτά τα δύο άτομα. Ομοίως, αν και το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο είχε επικρίνει τον προσφεύγοντα επειδή δεν αναγνώρισε το παιδί για περίπου 7 χρόνια, δεν είχε κρίνει απαραίτητο να εξετάσουν  τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος, ως προς το γεγονός ότι είχε ενεργήσει με αυτόν τον τρόπο κατόπιν αιτήματος της μητέρας και όχι από έλλειψη ενδιαφέροντος για το παιδί.

Επιπλέον, σε αντίθεση με αυτό που το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο φάνηκε να λαμβάνει υπόψη του ότι δηλαδή ο ίδιος ο προσφεύγων δημιούργησε την κατάσταση για την οποία διαμαρτύρονταν, το γεγονός ότι δεν είχε αναγνωρίσει το παιδί για αρκετά χρόνια δεν φαίνεται να επηρεάζει την ικανότητά του να αποδείξει την πατρότητά του σύμφωνα με την εθνική νομοθεσία, δεδομένου ότι η δυνατότητα αναγνώρισης ενός παιδιού δεν υπόκεινται σε καμία προθεσμία και θα μπορούσε να γίνει σε οποιοδήποτε σημείο, υπό την προϋπόθεση ότι δεν υπήρχε άλλη νόμιμη σχέση γονέα-παιδιού. Ο προσφεύγων μπόρεσε λοιπόν να κάνει αυτό το βήμα, έγκυρα, τον Απρίλιο του 2013. Ενόψει της ένστασης που υπέβαλε η μητέρα, στη συνέχεια κατέθεσε αγωγή για την αναγνώριση της πατρότητάς του, η οποία κανονικά θα επέτρεπε την επαλήθευση της βιολογικής πατρότητας του. Αν και η αγωγή του δεν εξετάστηκε ποτέ τελικά, διότι η μητέρα του παιδιού είχε δεχθεί αμέσως την επακόλουθη αναγνώριση από τον G.G., για την οποία ο προσφεύγων δεν είχε ενημερωθεί και για την  οποία δεν είχε καμία ευκαιρία να αντιταχθεί βάσει του εσωτερικού δικαίου. Ωστόσο, το Ανώτατο Δικαστήριο δεν είχε λάβει υπόψη αυτές τις περιστάσεις στην απόφασή της της 11ης Απριλίου 2016.

Όσον αφορά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων που ακολουθήθηκε στην παρούσα υπόθεση, το Δικαστήριο σημείωσε ότι, αν και η Υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας φάνηκε να διενήργησε λεπτομερή εξέταση των γεγονότων, κυρίως μέσω επισκέψεων στο σπίτι του παιδιού, πριν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν προς το συμφέρον του τελευταίου να αμφισβητήσει  τη νόμιμη σχέση γονέα-παιδιού σε σχέση με τον σύζυγο της μητέρας, ο προσφεύγων δεν μπόρεσε  να συμμετάσχει σε αυτή τη διαδικασία και δεν μπόρεσε να υπερασπιστεί τα συμφέροντά του. Είχε ενημερωθεί για την άρνηση της Υπηρεσίας μόνο μέσω των επιστολών  και όχι μέσω αιτιολογημένης απόφασης επί της οποίας θα μπορούσε να ασκηθεί προσφυγή ενώπιον των δικαστηρίων. Πράγματι, η νομοθεσία ανέφερε ότι, αποφασίζοντας εάν θα πρέπει να ασκήσει το προνόμιο της προσφυγής στο δικαστήριο σχετικά με την  αναγνώριση της πατρότητας, η Υπηρεσία κοινωνικής πρόνοιας θα έπρεπε να λάβει υπόψη τα συμφέροντα του παιδιού, αλλά δεν απαιτούνταν να ληφθούν υπόψη τα διάφορα ενδιαφέροντα που διακυβεύονται, ειδικά αυτά του υποτιθέμενου βιολογικού πατέρα.

Βεβαίως, ο προσφεύγων μπόρεσε τότε να προσφύγει ενώπιον των αστικών δικαστηρίων, ζητώντας την αναγνώριση της πατρότητάς του, και μπόρεσε να παρουσιάσει την υπόθεσή του σε διαδικασία αντιδικίας. Ωστόσο,  τα εγχώρια δικαστήρια δεν φαίνεται να πραγματοποίησαν λεπτομερή εξέταση της κατάστασης μέσω της εξέτασης των ενδιαφερόμενων μερών, και ιδίως του παιδιού. Πιο συγκεκριμένα, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο, στην απόφασή του της 11ης Απριλίου 2016, στηρίχθηκε στα συμπεράσματα της Υπηρεσίας κοινωνικής πρόνοιας, τα οποία συνταχθεί εδώ και δύο χρόνια με διαδικασίες που δεν παρείχαν επαρκείς εγγυήσεις για τα συμφέροντα του προσφεύγοντος και δεν επέτρεψαν την εξέταση των αντικρουόμενων συμφερόντων.

Έτσι, ο προσφεύγων είχε προσπαθήσει ανεπιτυχώς να αναγνωριστεί ως ο βιολογικός πατέρας του παιδιού συγκεκριμένα με την υποβολή μιας συμβολαιογραφικής δήλωσης που αναγνωρίζει την πατρότητά του, προσφεύγοντας σε δικαστήρια και επιχειρώντας να επικοινωνήσει με την Εισαγγελία και τις Υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας. Παρόλο που τα εγχώρια δικαστήρια και αρχές, στις αποφάσεις τους, είχαν παράσχει ορισμένους λόγους που, κατά την άποψή τους, δικαιολογούσαν την άρνηση να επιτρέψουν στον προσφεύγοντα να αποδείξει την πατρότητά του, η διαδικασία λήψης των εν λόγω αποφάσεων δεν φαίνεται να εγγυάται την απαιτούμενη προστασία των συμφερόντων του προσφεύγοντος και δεν επέτρεψε τη λεπτομερή αξιολόγηση των γεγονότων και την στάθμιση των αντικρουόμενων συμφερόντων. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι, παρά το ευρύ περιθώριο εκτίμησης που απολαμβάνει το κράτος σε τέτοια θέματα, το δικαίωμα του προσφεύγοντος στο σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής  δεν είχε γίνει δεκτό.

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής του προσφεύγοντος (άρθρο 8 της Σύμβασης).

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Βουλγαρία έπρεπε να καταβάλλει στον προσφεύγοντα 6.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.