Ομαδικές απελάσεις. «Σωσίβιο» για τους μετανάστες το Στρασβούργο
ΑΠΟΦΑΣΗ
N.D. και N.T. κατά Ισπανίας της 3/10/2017 (αριθ. Προσφ. 8675/15 και 8697/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ομαδικές απελάσεις μεταναστών. Αμεσότητα απέλασης και αδυναμία νομικών διαδικασιών αμφισβήτησής της. Παραβίαση της απαγόρευσης ομαδικών απελάσεων και του δικαιώματος πραγματικής προσφυγής.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου 4
Άρθρο 13 της Σύμβασης
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, N.D. και N.T., είναι, αντίστοιχα, υπήκοοι του Μάλι και της Ακτής του Ελεφαντοστού, οι οποίοι γεννήθηκαν το 1986 και το 1985.
Η υπόθεση αφορά την άμεση επιστροφή στο Μαρόκο των υπο-Σαχάριων μεταναστών που είχαν επιχειρήσει να εισέλθουν στην Ισπανία μέσω της συνοριογραμμής Melilla, στην ακτή της Βόρειας Αφρικής. Αφού εγκατέλειψαν τις χώρες καταγωγής τους, οι δύο προσφεύγοντες έφθασαν στο Μαρόκο τον Μάρτιο του 2013 και στο τέλος του 2012 αντίστοιχα. Έμειναν για κάποιο χρονικό διάστημα σε ένα πρόχειρο στρατόπεδο στο Βουνό Gurugu κοντά στα σύνορα στη Melilla, ένα ισπανικό θύλακα που βρίσκεται κοντά στο Μαρόκο. Στις 13 Αυγούστου 2014 ο N.D. και ο N.T. έφυγαν από το στρατόπεδο και προσπάθησαν να εισέλθουν στην Ισπανία με μια ομάδα άλλων υπο-Σαχάριων μεταναστών μέσω της συνοριακής διάβασης Melilla, η οποία περιβάλλεται από τρία φράγματα, τα δύο πρώτα εκ των οποίων έχουν 6 μέτρα ύψος και το τρίτο 3 μέτρα ύψος. Ισχυρίζονται ότι οι μαροκινές αρχές τους έριξαν πέτρες, καθώς σκαρφάλωναν τα εμπόδια. Και οι δύο έφτασαν στο κάτω μέρος του τρίτου φράγματος το απόγευμα και μέλη των ισπανικών δυνάμεων τους βοήθησαν να κατέβουν. Μόλις πάτησαν το πόδι τους στο έδαφος, συνελήφθησαν από τα μέλη της Guardia Civil, τους πέρασαν χειροπέδες και επέστρεψαν στο Μαρόκο. Βίντεο από εκείνην την ημέρα τραβήχτηκαν από διάφορους μάρτυρες και δημοσιογράφους, και υποβλήθηκαν στο Δικαστήριο από τους προσφεύγοντες. Μη κυβερνητικές Οργανώσεις υπέβαλαν διαμαρτυρίες και ζήτησαν την έναρξη έρευνας. Αργότερα στις 9 Δεκεμβρίου 2014 και 23 Οκτωβρίου 2014 αντίστοιχα, οι N.D. και N.T. κατάφεραν να εισέλθουν στο ισπανικό έδαφος διαμέσου της συνοριογραμμής Melilla. Διαταγές απέλασης εκδόθηκαν εναντίον και των δύο.
Ο N.D. επέστρεψε στο Μάλι στις 31 Μαρτίου 2015. Εκδόθηκε εντολή για την απέλαση του N.T. στις 7 Νοεμβρίου 2014 και η παρούσα κατάστασή του είναι άγνωστη.
Επικαλούμενοι το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 της ΕΣΔΑ (απαγόρευση συλλογικών απελάσεων αλλοδαπών), οι προσφεύγοντες ισχυρίζονται ότι υποβλήθηκαν σε συλλογική απέλαση χωρίς τη διεξαγωγή ατομικής αξιολόγησης της κατάστασής τους, χωρίς κάποια νομική βάση και χωρίς νομική υποστήριξη. Επικαλούμενοι το άρθρο 13 της Σύμβασης (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) σε συνδυασμό με το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4, διαμαρτύρονται ότι ήταν αδύνατο να κατοχυρωθεί η ταυτότητά τους, να αναφερθούν στις ατομικές τους εμπειρίες και συνθήκες, να αμφισβητήσουν την απέλασή τους στο Μαρόκο ενώπιον των ισπανικών αρχών.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
Άρθρο 1 – Εδαφική εφαρμογή
Η κυβέρνηση έκρινε ότι η προσφυγή βασίστηκε σε γεγονότα που συνέβησαν εκτός της Ισπανικής δικαιοδοσίας. Οι προσφεύγοντες δεν κατάφεραν να περάσουν από τις προστατευτικές δομές στο σημείο της συνοριογραμμής Melilla και, ως εκ τούτου, δεν εισήλθαν στην ισπανική επικράτεια. Η αστυνομία δεν είχε καμία άλλη επιλογή πέρα του να τους αποτρέψουν να εισέλθουν στην ισπανική επικράτεια.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι, σύμφωνα με την άποψη της Κυβέρνησης, τα γεγονότα είχαν συμβεί εκτός της δικαιοδοσίας της Ισπανίας, δεδομένου ότι οι προσφεύγοντες δεν κατόρθωσαν να εισέλθουν στην ισπανική επικράτεια. Κατά τη γνώμη του Δικαστηρίου από την στιγμή που οι προσφεύγοντες κατέβηκαν και πέρασαν από τα εμπόδια, βρίσκονταν κάτω από το συνεχές και αποκλειστικό έλεγχο των ισπανικών αρχών. Για το Δικαστήριο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα πραγματικά περιστατικά της υπό κρίση υπόθεσης εμπίπτουν στην αρμοδιότητα της Ισπανίας, κατά την έννοια του άρθρου 1 της Σύμβασης.
Οι αντιρρήσεις που εγείρει η κυβέρνηση
Η κυβέρνηση έκρινε ότι οι προσφεύγοντες δεν μπορούσαν να ισχυριστούν ότι είναι «θύματα» των γεγονότων. Οι προσφεύγοντες είχαν διεκδικήσει, χωρίς να έχουν στη διάθεσή τους επίσημα έγγραφα ταυτότητας ώστε να υποστηρίξουν τις θέσεις τους, ότι είχαν συμμετάσχει στην επίθεση στην συνοριογραμμή της Melilla στις 13 Αυγούστου 2014 και ότι αναγνώρισαν τους εαυτούς τους στα βίντεο που υπέβαλαν.
Η κυβέρνηση ήταν της γνώμης ότι, ακόμη και αν υποτεθεί ότι τα πρόσωπα που είναι ορατά στα βίντεο ήταν οι προσφεύγοντες, είχαν χάσει την ιδιότητα του θύματος όταν εισήλθαν παράνομα στο ισπανικό έδαφος και εκδόθηκαν εντολές απέλασης εναντίον τους. Επιπλέον, κανένας από τους δύο προσφεύγοντες δεν υπέβαλλε αίτηση παροχής διεθνούς προστασίας στις ισπανικές αρχές πριν προσφύγει στο Δικαστήριο.
Το Δικαστήριο επιβεβαίωσε ότι οι προσφεύγοντες μπορούσαν να ισχυριστούν ότι είναι θύματα. Είχαν δώσει συνεκτική και λεπτομερή περιγραφή των γεγονότων, των χωρών καταγωγής τους και τις δυσκολίες που τους είχαν οδηγήσει στο Όρος Γκουρούγκου και τη συμμετοχή τους με άλλους μετανάστες στην προσπάθειά τους να περάσουν σύνορα Melilla στις 13 Αυγούστου 2014, έχοντας ως στόχο να εισέλθουν σε ισπανικό έδαφος. Προς στήριξη των δηλώσεών τους, οι προσφεύγοντες είχαν υποβάλει βίντεο, τα οποία φαίνονταν αξιόπιστα. Επιπλέον, η κυβέρνηση δεν αμφισβήτησε την ύπαρξη ομαδικών απελάσεων και λίγο μετά τα γεγονότα αυτά είχε τροποποιήσει το θεσμικό νόμο για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των αλλοδαπών.
Τέλος, το Δικαστήριο απέρριψε την αντίρρηση της κυβέρνησης περί μη εξάντλησης των εγχώριων μέσων έννομης προστασίας, στο γεγονός ότι οι προσφεύγοντες δεν είχαν αμφισβητήσει τις αποφάσεις περί απελάσεως εναντίον τους ενώπιον του και ότι μόνο ο δεύτερος προσφεύγων ζήτησε άσυλο.
Όσον αφορά τις εντολές απέλασης που εκδόθηκαν μετά τα γεγονότα, η ένσταση της μη εξάντλησης των εγχώριων εθνικών μέτρων έπρεπε να απορριφθεί.
Άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4
Το Δικαστήριο δεν αμφισβητεί ότι οι N.D. και N.T., οι οποίοι ήταν υπό τον αποκλειστικό και συνεχή έλεγχο των ισπανικών αρχών, είχαν εκδιωχθεί και απελαθεί στο Μαρόκο παρά τη θέλησή τους. Αυτό σαφώς ισοδυναμεί με «απέλαση» σύμφωνα με τους σκοπούς του άρθρου 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι τα μέτρα απέλασης ελήφθησαν χωρίς προηγούμενη διοικητική ή δικαστική απόφαση. Σε καμία περίπτωση οι N.D. και N.T. δεν υποβλήθηκαν σε οποιαδήποτε διαδικασία. Επιπρόσθετα δεν προέκυψαν ακόμη επαρκείς εγγυήσεις σε αυτή την περίπτωση, δεδομένου ότι δεν υπήρξε καμία εκτίμηση μεμονωμένης κατάστασης. Καμία διαδικασία αναγνώρισης δεν κινητοποιήθηκε από τις Ισπανικές αρχές σε σχέση με τους δύο προσφεύγοντες. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, υπό τις συνθήκες αυτές, δεν υπήρχε αμφιβολία ότι αυτές ήταν πράγματι συλλογικές απελάσεις.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η απέλαση των N.D. και N.T. είχαν συλλογικό χαρακτήρα, παραβιάζοντας το Άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 της Σύμβασης και ότι, συνεπώς, υπήρξε παραβίαση της εν λόγω διάταξης.
Το άρθρο 13 σε συνδυασμό με το άρθρο 4 του πρωτοκόλλου αριθ. 4
Το Δικαστήριο αποδίδει μεγαλύτερη σημασία στην εκδοχή των προσφευγόντων, δεδομένου ότι επιβεβαιώθηκε από πολύ μεγαλύτερο αριθμό δηλώσεων μαρτύρων, οι οποίες συλλέχθηκαν μεταξύ άλλων, από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και από τον Επίτροπο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το Δικαστήριο έχει ήδη σημειώσει σύμφωνα με το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 ότι οι προσφεύγοντες θα απελαύνονταν αμέσως από τις ισπανικές αρχές και ότι δεν είχαν πρόσβαση σε διερμηνείς ή σε νομική συνδρομή, με σκοπό να τους ενημερώσουν σχετικά τις διατάξεις και το δίκαιο σχετικά με το άσυλο ή τις διαδικασίες που είχαν στη διάθεσή τους για να αμφισβητήσουν την απέλαση τους. Το δικαστήριο σημείωσε ότι την ύπαρξη σαφούς σχέσης μεταξύ της συλλογικής απέλασης στην οποία οι N.D. και N.T. υποβλήθηκαν στη συνοριογραμμή Melilla και το γεγονός ότι δεν είχαν καμία πρόσβαση σε κανένα εγχώριο ένδικο βοήθημα που πληροί τις απαιτήσεις του άρθρου 13.
Υπό το πρίσμα των συνθηκών αυτών και του άμεσου χαρακτήρα της απέλασης, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι προσφεύγοντες είχαν στερηθεί οποιασδήποτε μέριμνας που θα τους επέτρεπε να υποβάλουν την καταγγελία τους σε κάποια αρμόδια αρχή και να λάβουν εμπεριστατωμένη και αυστηρή εκτίμηση των αιτημάτων τους πριν από την απέλαση τους.
Για τους λόγους αυτούς, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 13 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 4 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 της Σύμβασης.
Το Δικαστήριο επιδίκασε σε κάθε προσφεύγοντα 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
Μειοψηφίες
Ο δικαστής Dedov εξέφρασε χωριστή γνώμη, η οποία επισυνάπτεται στην απόφαση (επιμέλεια echrcaselaw.com).
