Κράτηση ανήλικων αιτούντων άσυλο μετά τη δήλωσή τους ότι ήταν ανήλικοι. Παραβίαση της προσωπικής ελευθερίας
ΑΠΟΦΑΣΗ
M.H. και S.B κατά Ουγγαρίας της 22.02.2024 (αριθ. προσφ. 10940/17 και 15977/17)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Οι προσφεύγοντες εισήλθαν στην Αυστρία και ζήτησαν άσυλο. Κρατήθηκαν για 3 μήνες παρά του ότι ήταν ανήλικοι. Οι αρχικές δηλώσεις των αιτούντων ότι ήταν ενήλικες δεν μπορούσαν να δικαιολογήσουν την απόρριψη του αιτήματός τους ότι είναι ανήλικοι χωρίς να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την επαλήθευση της ηλικίας τους. Άσκησαν προσφυγή για παραβίαση του δικαιώματος στην προσωπική ελευθερία και ασφάλεια.
Το Δικαστήριο έχει επανειλημμένα τονίσει ότι η εξαιρετικά ευάλωτη θέση ενός παιδιού θα πρέπει να αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα και θα πρέπει να υπερισχύει των εκτιμήσεων που σχετίζονται με το καθεστώς του ως παράνομου μετανάστη.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι οι προσφεύγοντες παρέμειναν υπό κράτηση για σημαντικό χρονικό διάστημα αφού είχαν δηλώσει ότι ήταν ανήλικοι. Οι αποφάσεις σχετικά με την κράτησή τους, οι οποίες εκδόθηκαν αφού ισχυρίστηκαν ότι είναι ανήλικοι, δεν εξηγούσαν τους λόγους για τους οποίους δεν θα ήταν κατάλληλα, λιγότερο αναγκαστικά εναλλακτικά μέτρα και δεν υπήρξε καμία ένδειξη ότι οι καθυστερήσεις στη εξακρίβωση της ηλικίας τους ήταν αναγκαίες. Το Δικαστήριο θεώρησε ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι οι εγχώριες αρχές, αντί να δώσουν το πλεονέκτημα της αμφιβολίας στους προσφεύγοντες και να εξετάσουν το βέλτιστο συμφέρον τους, τους θεώρησαν ενήλικες απλά και μόνο επειδή άλλαξαν τις δηλώσεις τους ως προς την ηλικία τους. Επιπλέον, τους επέβαλαν το βάρος της ανατροπής του τεκμηρίου αυτού, παραβλέποντας το γεγονός ότι για τους κρατούμενους αιτούντες άσυλο, πόσο μάλλον για τα παιδιά, η απόκτηση των αναγκαίων αποδεικτικών στοιχείων για την απόδειξη της ηλικίας τους θα μπορούσε να αποτελέσει δύσκολο και ενδεχομένως ακόμη και αδύνατο έργο.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου έκρινε ότι η κράτηση των προσφευγόντων, δεν πραγματοποιήθηκε καλή τη πίστει και ήταν αυθαίρετη. Ως εκ τούτου, διαπίστωσε παράβαση του άρθρου 5 § 1 της ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε 6.500 ευρώ στον πρώτο προσφεύγοντα, 5.000 ευρώ στον δεύτερο και 2.000 ευρώ για έξοδα σε καθένα εξ αυτών.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 5§1
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, M.H. και S.B., είναι Αφγανός και Πακιστανός υπήκοος αντιστοίχως. Γεννήθηκαν το 2000 και ζουν στην Αυστρία. Η υπόθεση αφορούσε την κράτηση αιτούντων άσυλο οι οποίοι ήταν ανήλικοι τότε. Ο M.H. διήλθε στην Ουγγαρία τον Απρίλιο του 2016, ενώ ο S.B. εισήλθε στην Ουγγαρία τον Ιούνιο του 2016. Τα αρχεία των μεταναστευτικών αρχών δείχνουν ότι και οι δύο αιτούντες δήλωσαν αρχικά ότι ήταν ενήλικες. Αμέσως μετά δήλωσαν ότι ήταν ανήλικοι και ζήτησαν να εκτιμηθεί η ηλικία τους. Ο M.H. κρατήθηκε για περίπου τρεις μήνες, ο S.B. για περίπου δύο μήνες.
Βασιζόμενοι στο άρθρο 5 § 1 (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων άσκησαν καταγγελία ότι η κράτηση τους ως αιτούντων άσυλο παρά του ότι ισχυρίστηκαν ότι είναι ανήλικοι, ήταν αυθαίρετη καθώς δεν πραγματοποιήθηκε καλή τη πίστει.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το άρθρο 5 κατοχυρώνει ένα θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα, δηλαδή την προστασία του ατόμου από αυθαίρετη παρέμβαση του κράτους στο δικαίωμά του στην προσωπική ελευθερία. Σημείωσε περαιτέρω ότι το άρθρο 5 § 1 (β) θα μπορούσε επίσης δυνητικά να δικαιολογήσει, σε ορισμένες ειδικές περιστάσεις, την κράτηση των αιτούντων άσυλο. Κάθε στέρηση της ελευθερίας πρέπει, πέραν του ότι εμπίπτει σε μία από τις εξαιρέσεις που προβλέπονται στα στοιχεία α) έως στ), να είναι «νόμιμη».
Αρχές και εκτιμήσεις σχετικά με την κράτηση παιδιών μεταναστών
Διάφοροι διεθνείς οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου της Ευρώπης, καλούν όλο και περισσότερο τα κράτη να σταματήσουν γρήγορα και πλήρως ή να εξαλείψουν την κράτηση παιδιών με την ιδιότητα του μετανάστη. Το Δικαστήριο έχει επανειλημμένα τονίσει ότι η εξαιρετικά ευάλωτη θέση ενός παιδιού θα πρέπει να αποτελεί αποφασιστικό παράγοντα και θα πρέπει να υπερισχύει των εκτιμήσεων που σχετίζονται με το καθεστώς του ως παράνομου μετανάστη.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο πρώτος προσφεύγων, ο οποίος είχε αρχικά κρατηθεί στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και εναντίον του οποίου είχε εκδοθεί απαγόρευση εισόδου, φαίνεται να μην έχει λάβει άδεια διαμονής. Σημείωσε περαιτέρω ότι η Κυβέρνηση υποστήριξε ότι η άδεια διαμονής που χορηγήθηκε στον δεύτερο αποσκοπούσε μόνο στην προστασία του από την απομάκρυνσή του πριν από την εξέταση της αίτησής του για διεθνή προστασία από τις αρμόδιες αρχές και ότι, ως εκ τούτου, η κράτησή του είχε ως σκοπό να αποτρέψει την παράνομη είσοδό του στην Ουγγαρία.ΠρωτότυποIt further notes that the Government argued that the residence permit issued to the second applicant was intended only to protect him from being removed before his application for international protection had been considered by the appropriate authorities and that therefore his detention was meant to prevent his unauthorised entry into Hungary .
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι κατά τον χρόνο των επίδικων γεγονότων και οι δύο προσφεύγοντες ήταν ανήλικοι, όπως τελικά διαπιστώθηκε από τις εγχώριες αρχές. Σύμφωνα με το εσωτερικό δίκαιο, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι αιτούντες άσυλο δεν μπορούσαν, σε καμία περίπτωση, να κρατηθούν. Ωστόσο, δεν μπορεί να αγνοηθεί ότι οι προσφεύγοντες φαίνεται να παρείχαν αρχικά πληροφορίες στις αρχές που έδειχναν ότι ήταν ενήλικες. Βάσει των πληροφοριών αυτών, τέθηκαν υπό κράτηση. Δήλωσαν μόλις λίγες ημέρες αργότερα ότι ήταν ανήλικοι. Σε μια τέτοια κατάσταση, οι εγχώριες αρχές θα μπορούσαν να έχουν εύλογες ανησυχίες ως προς την αξιοπιστία των δηλώσεων τους ότι ήταν ανήλικοι και, ως εκ τούτου, θα μπορούσε να ήταν λογικό από αυτούς να μην τους τοποθετήσουν σε παιδική εγκατάσταση αμέσως μετά την πραγματοποίηση αυτών των δηλώσεων. Ωστόσο, το γεγονός και μόνον ότι οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι ήταν ανήλικοι αφού είχαν αρχικά δηλώσει ότι ήταν ενήλικοι δεν μπορούσε να δικαιολογήσει την απόρριψη των ισχυρισμών τους χωρίς τη λήψη κατάλληλων μέτρων για την επαλήθευση της ηλικίας τους. Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η εξαιρετικά ευάλωτη θέση ενός παιδιού υπερισχύει των εκτιμήσεων που σχετίζονται με το καθεστώς του ως παράτυπου μετανάστη και σημείωσε ότι μπορεί να υπάρχουν κατανοητοί λόγοι που ωθούν ένα παιδί μετανάστη να μην αποκαλύψει την πραγματική του ηλικία, όπως το να μην είναι σίγουρο για αυτό ή ο φόβος να χωριστεί από μια ομάδα ή έναν ενήλικα συγγενή.
Από τις πληροφορίες που του υποβλήθηκαν, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να διακρίνει εθνικές νομικές διατάξεις που να διέπουν ειδικά την κατάσταση των αιτούντων άσυλο που αναμένουν ή υποβάλλονται σε εκτίμηση ηλικίας. Παρατήρησε ότι η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης στο ψήφισμά της αριθ. 2195 (2017) κάλεσε τα κράτη μέλη να προσδιορίσουν και να παράσχουν εναλλακτικές επιλογές στέγασης για παιδιά που αναμένουν ή υποβάλλονται σε αξιολόγηση ηλικίας. Από τη σκοπιά του Δικαστηρίου, ο περιορισμός των παιδιών μεταναστών σε κέντρο κράτησης θα πρέπει να αποφεύγεται. μόνο η τοποθέτηση για σύντομο χρονικό διάστημα σε κατάλληλες συνθήκες θα μπορούσε να θεωρηθεί συμβατή με το άρθρο 5 § 1, υπό την προϋπόθεση, ωστόσο, ότι οι εθνικές αρχές μπορούν να αποδείξουν ότι κατέφυγαν στο μέτρο αυτό μόνο αφού επαληθεύσουν ότι κανένα άλλο μέτρο που συνεπάγεται μικρότερο περιορισμό της ελευθερίας δεν θα μπορούσε να εφαρμοστεί.
Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ο πρώτος προσφεύγων δήλωσε ότι ήταν ανήλικος στις 4 Μαΐου 2016. Τελικώς, του ζητήθηκε να αποδείξει την ηλικία του υποβάλλοντας πρωτότυπο έγγραφο ταυτότητας ή προβαίνοντας σε διαδικασία προσδιορισμού της ηλικίας με δικά του έξοδα. Στις 29 Ιουνίου 2016, το εγχώριο δικαστήριο παρέτεινε την κράτησή του χωρίς σε καμία περίπτωση να εξετάσει τον ισχυρισμό του ότι είναι ανήλικος. Αφού ο εκπρόσωπος του πρώτου προσφεύγοντος υπέβαλε αφγανικό έγγραφο ταυτότητας στις 30 Ιουνίου 2016, ακολουθούμενο αργότερα από άλλο παρόμοιο έγγραφο, η αρμόδια για το άσυλο αρχή τερμάτισε την κράτησή του στις 5 Αυγούστου 2016, διαπιστώνοντας ότι ήταν ασυνόδευτος ανήλικος. Καμία εξήγηση δεν μπορεί να βρεθεί στις εγχώριες αποφάσεις ως προς το γιατί το έγγραφο που υποβλήθηκε στις 30 Ιουνίου 2016 δεν θεωρήθηκε επαρκές για να ωθήσει τουλάχιστον τις αρχές να διατάξουν εκτίμηση ηλικίας, όπως ζήτησε ο εκπρόσωπος του πρώτου προσφεύγοντος, ή γιατί μεταφράστηκε μόλις ένα μήνα αργότερα. Το Δικαστήριο σημείωσε σχετικά ότι η απόφαση τερματισμού της κράτησης του πρώτου προσφεύγοντος επειδή ήταν ανήλικος δόθηκε μία ημέρα μετά την υποβολή του δεύτερου εγγράφου στην πρωτότυπη γλώσσα. Ως εκ τούτου, ο πρώτος προσφεύγων κρατήθηκε για τρεις μήνες αφού ενημέρωσε τις αρχές ότι ήταν ανήλικος.
Ο δεύτερος προσφεύγων δήλωσε ότι ήταν ανήλικος στις 23 Ιουνίου 2016. Όπως και ο πρώτος, του είπαν ότι μπορούσε να αποδείξει την ηλικία του υποβάλλοντας πρωτότυπο έγγραφο ταυτότητας ή προβαίνοντας σε εκτίμηση ηλικίας με δικά του έξοδα. Ο δεύτερος προσφεύγων προσφέρθηκε τελικά να πληρώσει για εκτίμηση ηλικίας, αλλά αποδείχθηκε ότι δεν μπορούσε να διεξαχθεί από ιδιώτη γιατρό. Ο OIN διέταξε εκτίμηση της ηλικίας στις 10 Αυγούστου 2016, δηλαδή μόνον αφού ενημερώθηκε ότι ο δεύτερος προσφεύγων είχε καταχωριστεί ως ανήλικος στη Βουλγαρία και δεν μπορούσε να επιστρέψει εκεί παρά μόνον εφόσον αποδεικνυόταν ότι ήταν ανήλικος. Το εγχώριο δικαστήριο παρέτεινε την κράτηση του δεύτερου προσφεύγοντος, σημειώνοντας την εκκρεμούσα εκτίμηση ηλικίας, αλλά χωρίς να εξετάσει την πιθανότητα ότι ήταν ανήλικος. Μόλις έλαβε την ιατρική πραγματογνωμοσύνη που ανέφερε ότι ο δεύτερος προσφεύγων ήταν μεταξύ 16 και 17 ετών, ο OIN τερμάτισε την κράτησή του στις 23 Αυγούστου 2016, δηλαδή δύο μήνες αφότου είχε δηλώσει ότι ήταν ανήλικος. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο δεύτερος προσφεύγων φαίνεται να ταξίδεψε στην Ουγγαρία με συγγενή που αρχικά είχε περιγραφεί ως ξάδερφος, αλλά αργότερα αναφέρθηκε ως θείος του και ότι ένας ψυχολόγος διαπίστωσε αργότερα ότι ο χωρισμός από αυτόν είχε αρνητικό αντίκτυπο στην ήδη εύθραυστη ψυχική κατάσταση του δεύτερου προσφεύγοντος.
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι οι προσφεύγοντες παρέμειναν υπό κράτηση για σημαντικό χρονικό διάστημα αφού είχαν δηλώσει ότι ήταν ανήλικοι. Οι αποφάσεις σχετικά με την κράτησή τους, οι οποίες εκδόθηκαν αφού ισχυρίστηκαν ότι είναι ανήλικοι, δεν εξηγούσαν τους λόγους για τους οποίους δεν θα ήταν κατάλληλα, λιγότερο αναγκαστικά εναλλακτικά μέτρα και δεν υπήρξε καμία ένδειξη ότι οι καθυστερήσεις στη διαπίστωση της ηλικίας τους ήταν αναγκαίες. Το Δικαστήριο θεώρησε ιδιαίτερα ανησυχητικό το γεγονός ότι οι εγχώριες αρχές, αντί να παραχωρήσουν το πλεονέκτημα της αμφιβολίας στους προσφεύγοντες και να εξετάσουν το βέλτιστο συμφέρον τους, τους θεώρησαν ενήλικες απλά και μόνο επειδή άλλαξαν τις δηλώσεις τους ως προς την ηλικία τους. Επιπλέον, τους επέβαλαν το βάρος της ανατροπής του τεκμηρίου αυτού, παραβλέποντας το γεγονός ότι για τους κρατούμενους αιτούντες άσυλο, πόσο μάλλον για τα παιδιά, η απόκτηση των αναγκαίων αποδεικτικών στοιχείων για την απόδειξη της ηλικίας τους θα μπορούσε να αποτελέσει δύσκολο και ενδεχομένως ακόμη και αδύνατο έργο.
Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, οι παραπάνω περιστάσεις αποδεικνύουν ότι οι εγχώριες αρχές δεν ενήργησαν γρήγορα και λαμβάνοντας δεόντως υπόψη το βέλτιστο συμφέρον των παιδιών και ότι η κράτηση των προσφευγόντων, αφού ισχυρίστηκαν ότι ήταν ανήλικοι, δεν πραγματοποιήθηκε καλή τη πίστει και επομένως ήταν αυθαίρετη. Ως εκ τούτου, διαπίστωσε παράβαση του άρθρου 5 § 1 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση: Το ΕΔΔΑ επιδίκασε 6.500 ευρώ στον πρώτο προσφεύγοντα και 5.000 ευρώ στον δεύτερο καθώς 2.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες σε κάθε προσφεύγοντα. (επιμέλεια echrcaselaw.com).
