Κατάσχεση περιουσίας φερομένου θύματος απαγωγής που το ίδιο το θύμα δήλωσε ότι δεν ήταν θύμα και δεν υπήρξε απαγωγή! Παραβίαση δικαιώματος στην περιουσία
ΑΠΟΦΑΣΗ
Litvinenko κατά Ρωσίας της 05.05.2020 (αρ. 84447/17)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων στο πλαίσιο ποινικής έρευνας από το φερόμενο θύμα απαγωγής.
Οι αρχές κατάσχεσαν τα περιουσιακά στοιχεία της προσφεύγουσας, η οποία φερόταν ότι ήταν θύμα απαγωγής άγνωστων εγκληματιών, προκειμένου να αποφευχθεί η παράνομη διάθεση της περιουσίας της από τους δράστες. Η προσφεύγουσα είχε δηλώσει τόσο μέσω επιστολής της, όσο και μέσω του δικηγόρου της, ότι είχε εγκαταλείψει οικειοθελώς τη χώρα χωρίς γνώση της οικογένειάς της και ποτέ δεν υπήρξε θύμα του παραπάνω αδικήματος. Παρόλα αυτά, οι αρχές αρνήθηκαν την άρση της κατάσχεσης για πολλά χρόνια. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι υπήρχε έλλειψη νομικής βάσης για την κατάσχεση και δεν είχε λάβει χώρα επαρκής έλεγχος από τα δικαστήρια. Παραβίαση του δικαιώματος στην περιουσία (άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 1 ΠΠΠ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα Olga Litvinenko, η οποία έχει ρωσική, πολωνική και ισραηλινή ιθαγένεια, γεννήθηκε το 1983 και ζει στη Βαρσοβία. Η υπόθεση αφορούσε την κατάσχεση της περιουσίας της στο πλαίσιο ποινικής έρευνας κατά τρίτων.
Από το 2007 έως το 2011 η προσφεύγουσα ήταν μέλος του κοινοβουλίου της Αγίας Πετρούπολης.
Μετά από διαφωνία με τον πατέρα της, έφυγε από τη Ρωσία το 2011 με τον ανήλικο γιο της χωρίς να ενημερώσει την οικογένεια. Ο πατέρας της και ο πατέρας του παιδιού υπέβαλαν καταγγελία και κινήθηκε ποινική έρευνα κατά αγνώστων για παράνομη κράτηση της μητέρας και παιδιού.
Ο επικεφαλής ανακριτής του τμήματος ποινικών ερευνών της Αγίας Πετρούπολης δήλωσε ότι, από τις 14 Μαρτίου 2011, η προσφεύγουσα και ο γιος της κρατούνταν όμηροι από εγκληματίες σε άγνωστη τοποθεσία, αδυνατώντας να κυκλοφορούν ελεύθερα και να λαμβάνουν αυτόνομα αποφάσεις. Οι δράστες, των οποίων η πρόθεσή τους ήταν να αποκτήσουν το ακίνητο της προσφεύγουσας, είχαν δημοσιεύσει ανακοίνωση για πώληση του διαμερίσματός της. Ένας δικηγόρος που εκπροσωπούσε την προσφεύγουσα ζήτησε από το Επαρχιακό Δικαστήριο Oktiabrski της Αγίας Πετρούπολης να κηρύξει παράνομη την έναρξη της προαναφερθείσας ποινικής έρευνας, υποστηρίζοντας ότι δεν στερούνταν της ελευθερίας της. Το αίτημα προφανώς δεν εξετάστηκε περαιτέρω.
Η προσφεύγουσα απέστειλε επιστολή στον επικεφαλής ανακριτή που τον ενημέρωσε ότι ζούσε στο εξωτερικό, με δική της θέληση κατά τη διάρκεια της άδειας μητρότητας. Εσώκλεισε ορισμένα έγγραφα τα οποία κατά την άποψή της επιβεβαίωναν ότι δεν κρατούνταν ενάντια στη θέλησή της. Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι απεστάλη απάντηση στην εν λόγω επιστολή.
Στις 15 Μαΐου 2018, ο επικεφαλής της έρευνας έγραψε στον κ. Panchenko, νέο δικηγόρο της κ προσφεύγουσας στη Ρωσία, ενημερώνοντάς του ότι δεν είχε ληφθεί απόφαση η οποία παραχωρούσε στον πελάτη του το καθεστώς του θύματος στην υπόθεση.
Η ποινική έρευνα είχε ανασταλεί αρκετές φορές με την αιτιολογία ότι ήταν αδύνατο να εντοπιστούν οι ύποπτοι. Από τα έγγραφα της δικογραφίας ενώπιον του Δικαστηρίου δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία ότι εκδόθηκε απόφαση για τον εντοπισμό της προσφεύγουσας και του γιου της.
Σε διάφορες ημερομηνίες, που δεν έχουν προσδιοριστεί, ο ανακριτής στην υπόθεση υπέβαλε ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου της Αγίας Πετρούπολης μια σειρά αιτημάτων κατάσχεσης της περιουσίας της προσφεύγουσας. Στα αιτήματά του, δήλωσε ότι η προσφεύγουσα βρισκόταν υπό την επιρροή άγνωστων δραστών που είχαν χρησιμοποιήσει μεθόδους για να παρακάμψουν την ελεύθερη βούλησή της, για παράδειγμα μέσω χορήγησης ναρκωτικών. Πρόσθεσε ότι οι ύποπτοι είχαν προσπαθήσει να πουλήσουν το διαμέρισμά της και ότι είχαν νοικιάσει δύο άλλα διαμερίσματα που της ανήκαν, μέσω πληρεξούσιου που φέρεται ότι τους είχε χορηγήσει.
Σε πέντε αποφάσεις της 3ης και 29ης Αυγούστου 2011 και 3 Μαΐου 2012, το Επαρχιακό Δικαστήριο Vassileostrovski διέταξε την κατάσχεση της περιουσίας της προσφεύγουσας, συγκεκριμένα 3 διαμερισμάτων, ενός γκαράζ (το οποίο της ανήκε κατά 1/3 εξ αδιαιρέτου) και ενός οικοπέδου (κατείχε το ½ εξ αδιαιρέτου). Έκρινε ότι η κατάσχεση θα απέτρεπε οποιαδήποτε παράνομη διάθεση της περιουσίας της από τους δράστες.
Με απόφαση της 23ης Δεκεμβρίου 2011, το ίδιο δικαστήριο επέτρεψε την κατάσχεση των δύο τραπεζικών λογαριασμών της στους οποίους καταβάλλετο το ενοίκιο από τα προαναφερθέντα διαμερίσματα. Το μέτρο συνίστατο στο πάγωμα των λογαριασμών για την αποφυγή τυχόν χρέους.
Σε δύο περιπτώσεις ο δικηγόρος της προσφεύγουσας, ζήτησε από τον επικεφαλής του τμήματος ποινικής έρευνας της Αγίας Πετρούπολης και, στη συνέχεια, από τον επικεφαλής της ανάκρισης, να διακόψει την έρευνα καθώς δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία που να στοιχειοθετούν ποινικό αδίκημα και να αρθούν τα μέτρα κατάσχεσης που επιβλήθηκαν στην περιουσία της.
Δήλωσε ότι η προσφεύγουσα είχε εγκαταλείψει εθελοντικά τη Ρωσία και δεν είχε στερηθεί ποτέ την ελευθερία της. Όλα τα αιτήματά του απορρίφθηκαν με αμετάκλητες αποφάσεις.
Βασιζόμενη ιδίως στο άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (προστασία της περιουσίας), η προσφεύγουσα ισχυρίστηκε ότι η κατάσχεση της περιουσίας της από τις αρχές ήταν παράνομη και αδικαιολόγητη.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Δεν αμφισβητείται μεταξύ των μερών ότι τα κατασχεθέντα ήταν «περιουσιακά στοιχεία» κατά την έννοια του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου της ΕΣΔΑ.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου δεν απαγορεύει την κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας και ότι μία τέτοια κατάσχεση συνιστά παρέμβαση που σχετίζεται με τη ρύθμιση της χρήσης της ιδιοκτησίας (Lachikhina κατά Ρωσίας, αριθ . 38783/07 , § 58, 10 Οκτωβρίου 2017). Ωστόσο, για να πληροί τις απαιτήσεις που είναι εγγενείς σε αυτό το άρθρο, η παρέμβαση πρέπει να προβλέπεται από το νόμο, να επιδιώκει νόμιμο σκοπό και να είναι ανάλογη με αυτόν τον σκοπό.
Όσον αφορά τη νομιμότητα του μέτρου, το Δικαστήριο επισήμανε ότι δεν υπήρχε διάταξη στο ρωσικό ΚΠΔ με ρητή απαγόρευση της κατάσχεσης της περιουσίας των φερόμενων θυμάτων εγκλήματος. Πράγματι, δεν φαίνεται να υπάρχουν νομικές διατάξεις σε αυτόν τον τομέα.
Ωστόσο, η απαίτηση της νομιμότητας του μέτρου κατά την έννοια της Σύμβασης συνεπάγεται όχι μόνο την ύπαρξη νομικής βάσης, αλλά και τον σεβασμό του κράτους δικαίου και προστασία κατά της αυθαιρεσίας
Κατ’ αρχήν, το Δικαστήριο αποδέχεται ότι σε ορισμένες περιπτώσεις το συμφέρον ενός ατόμου που στερείται την ελευθερία του ή έχει απαχθεί (και ως εκ τούτου είναι ευάλωτο, ακόμη και ανίκανο να υπερασπιστεί τον εαυτό του), απαιτεί την κατάσχεση της περιουσίας του.
Όσον αφορά τη συγκεκριμένη υπόθεση, το Δικαστήριο σημειώνει ότι τον Αύγουστο του 2011, οι αρχές ενημερώθηκαν από την προσφεύγουσα και τον δικηγόρο της ότι βρισκόταν εθελοντικά στο εξωτερικό και αντιτάχθηκε στην ποινική έρευνα για την υποτιθέμενη στέρηση της ελευθερίας της. Δεν ζήτησαν τη γνώμη της προσφεύγουσας και του γιου της και ποτέ δεν τους έδωσαν επίσημα το καθεστώς των θυμάτων στην ποινική υπόθεση. Επιπλέον, τα εθνικά δικαστήρια, μολονότι αναγνώρισαν σιωπηρά ότι το φερόμενο θύμα της στέρησης της ελευθερίας μπόρεσε να δώσει εντολή σε δικηγόρο με αυτόνομη βούληση, δεν εξέτασε τα επιχειρήματα της, αλλά περιορίστηκε στο να αναφέρει τις εξουσίες που ανατίθενται στον Ανακριτή.
Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, αυτή η στάση των αρχών, σε συνδυασμό με τη «μη νομική βάση για τη διατήρηση της κατάσχεσης περιουσιακών στοιχείων» της προσφεύγουσας, αποδεικνύει ότι το μέτρο δεν πληροί την απαίτηση της «νομιμότητας» σύμφωνα με το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου.
Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου.
Δίκαιη ικανοποίηση
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη η προσφεύγουσα. Επιδικάστηκαν 2.390 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
