Η μη χορήγηση άδειας σε κρατούμενο για να παραστεί στη κηδεία της μητέρας του και η απαγόρευση επισκέψεων στην αδελφή του παραβίασαν την οικογενειακή του ζωή

ΑΠΟΦΑΣΗ

Kosenko κατά Ρωσίας της 17.03.2020 (αριθ. 15669/13 και 76140/13)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Δικαιώματα κρατουμένων. Μη χορήγηση άδειας σε κρατούμενο με ψυχιατρικά προβλήματα για να παραστεί στην κηδεία της  μητέρας του και μη χορήγηση άδειας επίσκεψης από την αδελφή του.

Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, η προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος δεν ήταν ασυμβίβαστη με την κατάσταση της ψυχιατρικής υγείας του, με δεδομένη την ιατρική παρακολούθηση και θεραπεία που έλαβε, το σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα που παρέμεινε κρατούμενος (λιγότερο από πέντε μήνες) και την απουσία επιβαρυντικών παραγόντων που σχετίζονται με τις συνθήκες της κράτησής του.

Ωστόσο, διαπίστωσε ότι η κράτησή του προσφεύγοντος παρατάθηκε χωρίς σοβαρή εξέταση των εναλλακτικών περιοριστικών όρων. Έκρινε, επίσης, ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος στην οικογενειακή ζωή λόγω αφενός μεν του περιορισμού των οικογενειακών επισκέψεων κατά τη διάρκεια της προσωρινής κράτησής του και κατά την διάρκεια της δίκης του, αφετέρου δε λόγω της δικαστικής απόφασης να μην του χορηγηθεί άδεια να παρευρεθεί στην κηδεία της μητέρας του, χωρίς εξατομικευμένη αξιολόγηση της ιδιαίτερης κατάστασης του.

Παραβίαση των άρθρων 5 § 3 και 8 της ΕΣΔΑ. Μη παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 3

Άρθρο 5

Άρθρο 8

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων Mikhail Kosenko, είναι Ρώσος υπήκοος που γεννήθηκε το 1975 και ζει στη Μόσχα.

Η υπόθεση αφορούσε την προσωρινή κράτησή του μετά τη συμμετοχή του σε διαμαρτυρία στην πλατεία Bolotnaya της Μόσχας τον Μάιο του 2012.

Ο προσφεύγων συνελήφθη τον Ιούνιο του 2012 λόγω υποψίας συμμετοχής σε μαζική διαδήλωση και χρήσης βίας κατά της αστυνομίας κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας στην πλατεία Bolotnaya, όπου συγκεντρώθηκαν ακτιβιστές και προκάλεσαν συγκρούσεις με την αστυνομία (το Δικαστήριο εξέδωσε αρκετές σχετικές αποφάσεις αναφορικά με τα γεγονότα εκείνης της ημέρας).

Ο προσφεύγων, ο οποίος πάσχει από σχιζοφρένεια και λαμβάνει σύνταξη αναπηρίας, κρατείται από την ημέρα σύλληψής του, ενώ το δικαστήριο αναφέρθηκε στη σοβαρότητα των αδικημάτων του και στο γεγονός ότι μπορούσε να διαφύγει ή να παρεμποδίσει την έρευνα. Η προσωρινή κράτηση παρατάθηκε αρκετές φορές, ενώ ο προσφεύγων ζήτησε την επιβολή εναλλακτικών περιοριστικών όρων, όπως κατ’ οίκον περιορισμό ή εγγύηση.

Τελικά κρίθηκε ένοχος για τις κατηγορίες τον Οκτώβριο του 2013, αλλά κρίθηκε ακαταλόγιστος λόγω της διανοητικής του κατάστασης. Κρατήθηκε σε ψυχιατρικό νοσοκομείο, από το οποίο αφέθηκε ελεύθερος  τον Ιούλιο του 2014.

Η μητέρα του είχε αποβιώσει κατά τη διάρκεια της κράτησής του και δεν ήταν σε θέση να παρευρεθεί στην κηδεία της, επειδή οι αρχές δεν απάντησαν στο αίτημά του για βραχυπρόθεσμη άδεια. Επίσης, δεν επέτρεψαν επισκέψεις από την αδελφή του, που ήταν η νόμιμη κηδεμόνας του.

Κατά τη διάρκεια της κράτησής του παρέμεινε για κάποιο χρονικό διάστημα σε εγκατάσταση που δεν διέθετε νοσοκομειακό θάλαμο. Έλαβε επίσης αρκετές επισκέψεις από ψυχιάτρους.

Επικαλούμενος το άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης), ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι δεν είχε λάβει επαρκή ιατρική βοήθεια με βάση την ψυχιατρική του κατάσταση κατά τους πρώτους πέντε μήνες της προσωρινής κράτησής του.

Επίσης, υπέβαλε καταγγελίες σχετικά με τους λόγους της κράτησής του, ιδίως βάσει του άρθρου 5 § 3 (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια / δικαίωμα πρόσβασης σε δίκη μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα ή απελευθέρωση εν αναμονή της δίκης).

Σύμφωνα με το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), διαμαρτυρήθηκε για τους περιορισμούς στις οικογενειακές επισκέψεις και την άρνηση να τον αφήσει να παρευρεθεί στην κηδεία της μητέρας του μέσω βραχυπρόθεσμης άδειας.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 3

Το Δικαστήριο δεν έχει λόγους να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος στο γενικό κατάστημα κράτησης ήταν ασυμβίβαστη με την κατάσταση της υγείας του, με δεδομένη την ιατρική παρακολούθηση και θεραπεία που έλαβε, το σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα που παρέμεινε (λιγότερο από πέντε μήνες) και την απουσία επιβαρυντικών παραγόντων που σχετίζονται με τις συνθήκες της κράτησής του. Εξάλλου, από το φάκελο της υπόθεσης δεν προκύπτει κανένα στοιχείο που να επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό ότι η κατάστασή του είχε επιδεινωθεί σημαντικά ως αποτέλεσμα της κράτησής του. Συνεπώς, η επικαλούμενη παραβίαση δεν έφθασε στο ελάχιστο επίπεδο σοβαρότητας που απαιτείται για να εμπίπτει στο πεδίο εφαρμογής του άρθρου 3 της Σύμβασης. Το Δικαστήριο επισημαίνει ότι ο προσφεύγων δεν διαμαρτυρήθηκε για την επακόλουθη κράτηση και μεταχείριση μετά τη μετάθεσή του στο IZ-77/2 ή την επακόλουθη τοποθέτησή του σε ψυχιατρικό ίδρυμα όπου έτυχε καλής μεταχείρισης μετά τη λήξη της ποινικής διαδικασίας εναντίον του, κατά την έξοδό του από το νοσοκομείο (βλ. ανωτέρω σημεία 27 και 29).

Συνεπώς, δεν υπήρξε απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείρισή του (παραβίαση του άρθρου 3) λόγω της ποιότητας ιατρικής περίθαλψής του.

Άρθρο 5

Λαμβάνοντας υπόψη το υλικό που έχει στη διάθεσή του, το Δικαστήριο σημειώνει ότι η κυβέρνηση δεν προέβαλε κανένα γεγονός ή επιχείρημα ικανό να πείσει ώστε να καταλήξει ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρο 5 παρ. 3 της ΕΣΔΑ. Πράγματι, το αδίκημα που καταλογίστηκε στον προσφεύγοντα – επιτέθηκε σε αστυνομικό, προκαλώντας τραυματισμούς αλλά όχι μόνιμη βλάβη (χαρακτηρισμένο ως σοβαρό αδίκημα) – μπορεί να δικαιολογούσε αρχικά την προσωρινή κράτησή του. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου, τη φύση και τη σοβαρότητα της παράβασης η παράταση της κράτησής του αναπόφευκτα έγινε όλο και λιγότερο επιβεβλημένη. Το Δικαστήριο σημείωσε περαιτέρω ότι η κράτησή του παρατάθηκε χωρίς σοβαρή εξέταση εναλλακτικών περιοριστικών όρων, όπως εγγύηση ή κατ’ οίκον περιορισμός.

Κατά συνέπεια υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 § 3 της Σύμβασης.

Παράλληλα, το Στρασβούργο διαπίστωσε ότι η καθυστέρηση δύο μηνών στην εξέταση της προσφυγής του κατά της προσωρινής κράτησής του δεν μπορεί να αποδοθεί σε πλημμέλεια του εθνικού δικαστηρίου, επειδή συνέβη για να καταθέσει ο δικηγόρος του προσφεύγοντος περαιτέρω παρατηρήσεις. Επομένως, αυτό το σκέλος της προσφυγής πρέπει να απορριφθεί ως προδήλως αβάσιμο, σύμφωνα με το άρθρο 35 παρ. 3 (α) και 4 της Σύμβασης.

Άρθρο 8

Αναφορικά με τις οικογενειακές επισκέψεις

Εν προκειμένω, ο προσφεύγων ισχυρίζεται ότι είχε πολύ περιορισμένες επαφές με την οικογένειά του, ενώ βρισκόταν σε προσωρινή  κράτηση, και κατά τη διάρκεια των ακροάσεων του δικαστηρίου, καταγγελία που φαίνεται βάσιμη. Το γεγονός ότι η αδελφή του προσπάθησε να τον συναντήσει κατά τη διάρκεια της περιόδου αυτής επιβεβαιώνεται από τα πλήρη πρακτικά της ακροαματικής διαδικασίας της 10.07.2013, όπου αναφέρεται η σχετική καταγγελία της. Το δικαστήριο τότε απέρριψε το αίτημα του να δέχεται οικογενειακές επισκέψεις χωρίς άδεια, ιδίως χωρίς να αιτιολογεί γιατί ο προσφεύγων δεν είχε καμία επίσκεψη για τους οκτώ προηγούμενους μήνες, και χωρίς να αποδεικνύει ότι το δικαίωμά του μπορούσε να κατοχυρωθεί με άλλες διαδικασίες. Η άρνηση του Δικαστηρίου να εξετάσει το ζήτημα είναι ιδιαίτερα εντυπωσιακή, δεδομένου ότι η αδελφή του ήταν η νόμιμη κηδεμόνας του. Η κυβέρνηση ισχυρίστηκε ότι ο προσφεύγων και η αδελφή του (ή άλλοι συγγενείς) θα μπορούσαν να συναντηθούν σε μια μεταγενέστερη περίοδο, όπως τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο του 2013, και ως εκ τούτου ο ισχυρισμός αυτός δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι ο περιορισμός του δικαιώματος του προσφεύγοντος στην οικογενειακή ζωή δεν ήταν «σύμφωνος με το νόμο». Υπό το φως των ανωτέρω σκέψεων, το Δικαστήριο διαπίστωσε  ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος στην οικογενειακή ζωή (άρθρο 8) λόγω του περιορισμού των επισκέψεων που θα μπορούσε να  λάβει κατά τη διάρκεια της προσωρινής κράτησής και της δίκης του.

Αναφορικά με την κηδεία της μητέρας του προσφεύγοντος

Ενώ το άρθρο 8 δεν εγγυάται άνευ όρων δικαίωμα να παρευρίσκεται ο κρατούμενος στην κηδεία του συγγενή του και μολονότι ένας κρατούμενος, λόγω της φύσης της κατάστασής του, μπορεί να υπόκειται σε διάφορους περιορισμούς των δικαιωμάτων και των ελευθεριών του, όμως κάθε περιορισμός πρέπει να δικαιολογείται ως «αναγκαίος σε μια δημοκρατική κοινωνία». Οι αρχές μπορούν να αρνηθούν σε έναν κρατούμενο το δικαίωμα να παρίσταται στην κηδεία των γονέων του μόνο εάν υπάρχουν επιτακτικοί λόγοι για την άρνηση αυτή και εφόσον δεν μπορεί να βρεθεί εναλλακτική λύση.

Στην προκειμένη περίπτωση οι ρωσικές αρχές δεν έδωσαν καμία προσοχή στο αίτημα για να παραστεί στην κηδεία. Η άρνησή τους δεν βασίστηκε σε αξιολόγηση της ατομικής του κατάστασης. Στην πραγματικότητα, η κυβέρνηση υποστήριξε ότι η ρωσική νομοθεσία δεν προέβλεπε τη δυνατότητα χορήγησης άδειας για κρατούμενο για σύντομη περίοδο. Κατά συνέπεια, η απόφαση να μην του χορηγήσει άδεια ελήφθη κατά τρόπο ασυμβίβαστο με την υποχρέωση του κράτους να διενεργήσει μια εξατομικευμένη αξιολόγηση της ιδιαίτερης κατάστασης του και να αποδείξει ότι ο περιορισμός του δικαιώματος του να λάβει άδεια για την κηδεία ήταν «αναγκαίος σε μια δημοκρατική κοινωνία».

Ως εκ τούτου, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε  παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της οικογενειακής του ζωής  (άρθρο 8) (επιμέλεια echrcaselaw.com).