Υπερήλικη με σοβαρές παθήσεις δεν έλαβε καμία βοήθεια από τις αρχές. Παραβίαση της ιδιωτικής ζωής
ΑΠΟΦΑΣΗ
Toader κατά Ρουμανίας της 12.03.2024 (Αρ. Προσφ. 22415/22)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η προσφεύγουσα, συνταξιούχος 90 ετών, ζούσε μόνη και έπασχε από σοβαρές ορθοπεδικές παθήσεις που την καθιστούσαν ανήμπορη να αυτοσυντηρηθεί. Μετά από επίσκεψη στο σπίτι της προσφεύγουσας για να αξιολογήσουν τις συνθήκες διαβίωσής της και τη συμβατότητά τους με την ιατρική της κατάσταση, κοινωνικοί λειτουργοί από τον τοπικό δήμο παρέδωσαν έκθεση κοινωνικής έρευνας. Διαπίστωσαν ότι η προσφεύγουσα χρειαζόταν προσωπική-αποκλειστική βοηθό καθημερινά. Ωστόσο η Επιτροπή Neamț για την Αξιολόγηση Ενηλίκων με Αναπηρία εξέδωσε πιστοποιητικό που διαπίστωνε ότι η ιατρική κατάσταση της προσφεύγουσας δεν πληροί τις προϋποθέσεις της αναπηρίας σύμφωνα με τα καθορισμένα κριτήρια. Με τελεσίδικη απόφαση κρίθηκε ότι η κατάστασή της δεν μπορούσε να θεωρείται αναπηρία βάσει της σχετικής ρουμανικής νομοθεσίας καθώς οι ορθοπεδικές παθήσεις δεν θεωρούνται αναπηρία.
Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, το δικαίωμα της προσφεύγουσας στην αυτονομία και τον σεβασμό της αξιοπρέπειάς της δεν φάνηκε να έχουν ληφθεί υπόψη στις εσωτερικές εκτιμήσεις. Επιπλέον, οι αρχές δεν έλαβαν υπόψη την ηλικία της προσφεύγουσας.
Λαμβάνοντας υπόψη τη συνολική της ευπάθεια, η οποία απαιτούσε ενισχυμένη προστασία από τις αρχές, και παρά τον επικουρικό του ρόλο και το περιθώριο εκτίμησης του εναγόμενου κράτους, το Δικαστήριο δεν πείστηκε ότι στις αποφάσεις τους, η Επιτροπή και το Εφετείο πέτυχαν μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των ανταγωνιστικών δημοσίων και ιδιωτικών συμφερόντων που διακυβεύονται.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της Σύμβασης) και επιδίκασε στην προσφεύγουσα 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα είναι 90χρονη συνταξιούχος χήρα. Από το 2020 υπέφερε από διάφορες ορθοπεδικές παθήσεις (συμπεριλαμβανομένων περιπροσθετικών καταγμάτων και γονάρθρωσης) που αναπτύχθηκαν μετά από κάταγμα ποδιού και επακόλουθα προσθετικά εμφυτεύματα. Μένει μόνη στο σπίτι της και στις καθημερινές της δραστηριότητες την βοηθά η νύφη της, που μένει στο ίδιο χωριό.
Σύμφωνα με διάφορες αναφορές ιατρικών και κοινωνικών ερευνών, η προσφεύγουσα είναι κατάκοιτη και χρειάζεται βοήθεια για την σίτιση και την προσωπική υγιεινή της. Εξαρτάται πλήρως από τη βοήθεια άλλων για τις καθημερινές της ανάγκες.
Στις 4 Αυγούστου 2020, μετά από επίσκεψη στο σπίτι της προσφεύγουσας για να αξιολογήσουν τις συνθήκες διαβίωσής της και τη συμβατότητά τους με την ιατρική της κατάσταση, κοινωνικοί λειτουργοί από τον τοπικό δήμο παρέδωσαν έκθεση κοινωνικής έρευνας. Σύμφωνα με την έκθεση αυτή, η προσφεύγουσα ήταν μια συνταξιούχος χήρα που ζούσε μόνη στο σπίτι της. Είχε έναν ενήλικο γιο που ζούσε στο ίδιο χωριό. Ήταν κατάκοιτη και χρειαζόταν βοήθεια με το φαγητό και την προσωπική της υγιεινή και τα προσωπικά της οικονομικά καθώς επίσης χρειαζόταν πλήρη υποστήριξη για το ντύσιμο της, τη μετακίνηση και τις μεταφορές, τις δουλειές του σπιτιού, τη χρήση μέσων επικοινωνίας, την προετοιμασία φαγητού και τα ψώνια. Στην έκθεση σημειώθηκε ότι η προσφεύγουσα χρειαζόταν προσωπική-αποκλειστική βοηθό.
Η έκθεση ανέφερε επίσης ότι το σπίτι στο οποίο διέμενε η προσφεύγουσα αποτελούνταν από ένα δωμάτιο, μια κουζίνα και μια τουαλέτα, η οποία βρισκόταν έξω. Υπήρχε κρύο τρεχούμενο νερό και πηγάδι και η θέρμανση προερχόταν μόνο μέσα από το τζάκι.
Στις 14 Σεπτεμβρίου 2020 πραγματοποιήθηκε μια σύνθετη έκθεση αξιολόγησης από μια ομάδα αποτελούμενη από έναν κοινωνικό λειτουργό, έναν γιατρό και έναν ψυχολόγο. Διαπίστωσαν ότι η προσφεύγουσα ζούσε μόνη σε ένα σπίτι και ότι ήταν κατάκοιτη, επικοινωνούσε με δυσκολία λόγω απώλειας ακοής για την οποία δεν είχε ακουστικά βαρηκοΐας και ότι η νύφη της ήταν το άτομο που την φρόντιζε. Η έκθεση ανέφερε περαιτέρω ότι εκτός από τις ορθοπεδικές της παθήσεις, η προσφεύγουσα υπέφερε επίσης από μόνιμη θλίψη και αρχή άνοιας. Σύμφωνα με την έκθεση, η προσφεύγουσα επέδειξε υψηλό βαθμό εξάρτησης και περιορισμένη ικανότητα να ολοκληρώνει καθημερινές εργασίες. Η έκθεση σημείωσε ότι, λόγω της κατάστασής της, η προσφεύγουσα θα έπρεπε να επωφεληθεί από το «μέγιστο επίπεδο προστασίας». Η έκθεση διαπίστωσε επίσης ότι η μηνιαία σύνταξη γήρατος που λάμβανε ήταν 704 ρουμανικά λέι (RON), δηλαδή περίπου 145 ευρώ (EUR).
Στις 2 Οκτωβρίου 2020 η Επιτροπή Neamț για την Αξιολόγηση Ενηλίκων με Αναπηρία («η Επιτροπή Neamț») εξέδωσε πιστοποιητικό που διαπίστωνε ότι η ιατρική κατάσταση της προσφεύγουσας δεν πληροί τις προϋποθέσεις της αναπηρίας σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται με την υπουργική απόφαση αριθ. 762/1992/2007 της 31ης Αυγούστου 2007.
Με βάση τα πορίσματα της έκθεσης αξιολόγησης της 14ης Σεπτεμβρίου 2020 και άλλα αποδεικτικά στοιχεία, η προσφεύγουσα υπέβαλε αίτηση με την οποία ζητούσε την ακύρωση του εν λόγω πιστοποιητικού και την έκδοση νέου πιστοποιητικού που βεβαιώνει ότι είχε βαριά αναπηρία που απαιτούσε προσωπική βοηθό. Στις 2 Απριλίου 2021, το Δικαστήριο της Περιφέρειας Neamţ ενέκρινε το αίτημα της προσφεύγουσας και διέταξε την Επιτροπή Neamț να εκδώσει νέο πιστοποιητικό που να αναγνωρίζει ότι η προσφεύγουσα έπασχε από σοβαρή αναπηρία και ότι χρειαζόταν προσωπική βοηθό.
Η Επιτροπή Neamț άσκησε έφεση κατά της εν λόγω απόφασης. Με τελεσίδικη απόφαση της 19ης Οκτωβρίου 2021, που κοινοποιήθηκε στην προσφεύγουσα στις 5 Νοεμβρίου 2021, το Εφετείο του Bacău απέρριψε το αίτημα της προσφεύγουσας με το αιτιολογικό ότι, παρά την εξάρτησή της και την ανάγκη για προσωπική βοήθεια για όλες τις καθημερινές της εργασίες, η κατάστασή της δεν μπορούσε να θεωρείται αναπηρία βάσει της σχετικής ρουμανικής νομοθεσίας καθώς δεν αναφέρεται στο Κεφάλαιο 7.I.1 της υπουργικής απόφασης αρ. 762/1992/2007 της 31ης Αυγούστου 2007, ότι οι ορθοπεδικές παθήσεις θεωρούνται αναπηρία.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Οι γενικές αρχές σχετικά με τις θετικές υποχρεώσεις του κράτους για τη διασφάλιση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής στο πλαίσιο άρνησης χορήγησης σε έναν προσφεύγοντα του δικαιώματος στην επαρκή υποστήριξη που απαιτείται για την ιατρική του κατάσταση ή την αναπηρία του/της έχουν συνοψιστεί στην απόφαση Jivan κατά Ρουμανίας της 08.02.2022 (αρ. 62250/19, §§ 40-42).
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι συνήθως επιτρέπεται στο κράτος ένα ευρύ περιθώριο βάσει της Σύμβασης σε θέματα γενικής πολιτικής, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών, οικονομικών και πολιτικών υγειονομικής περίθαλψης (βλ., για παράδειγμα, McDonald κατά Ηνωμένου Βασιλείου της 20.05.2014, αρ. 4241/12 § 54, με περαιτέρω παραπομπές). Ωστόσο, εάν ένας περιορισμός των θεμελιωδών δικαιωμάτων ισχύει για μια ιδιαίτερα ευάλωτη ομάδα της κοινωνίας που έχει υποστεί σημαντικές διακρίσεις στο παρελθόν, όπως άτομα με αναπηρίες ή ηλικιωμένα εξαρτώμενα άτομα, τότε το περιθώριο εκτίμησης του κράτους είναι σημαντικά μικρότερο και πρέπει να έχει πολύ σημαντικοί λόγοι για τους εν λόγω περιορισμούς (βλ. Jivan, που αναφέρεται παραπάνω, § 42, με περαιτέρω παραπομπές).
Όπως σημείωσε το Δικαστήριο στην απόφαση στην υπόθεση Jivan, ο ρουμανικός νόμος για τα άτομα με αναπηρία ζητά την προστασία των ατόμων με αναπηρία υπό το πρίσμα των κατευθυντήριων αρχών που κατοχυρώνονται στον εν λόγω νόμο, συμπεριλαμβανομένης της ελευθερίας επιλογής, κοινωνικής ένταξης και σεβασμού στις ειδικές ανάγκες των ενδιαφερόμενων ατόμων. Το επίπεδο προστασίας που παρέχεται βασίζεται σε μια σύνθετη και εξατομικευμένη αξιολόγηση για τον καθορισμό του επιπέδου αναπηρίας ενός ατόμου. Αυτή η αξιολόγηση πρέπει να βασίζεται όχι μόνο σε ιατρικά δεδομένα αλλά και σε άλλους δείκτες του βαθμού αυτονομίας του ατόμου (ή της έλλειψης αυτού), που αξιολογούνται υπό το πρίσμα των συνθηκών διαβίωσής του.
Με βάση τις εγχώριες νομικές απαιτήσεις, οι κοινωνικές υπηρεσίες εκτίμησαν ότι η προσφεύγουσα είχε υψηλό βαθμό εξάρτησης και περιορισμένη ικανότητα να εκτελεί καθημερινά καθήκοντα και χρειαζόταν προσωπική βοηθό για να καλύψει τις βασικές της ανάγκες. Ωστόσο, η Επιτροπή Neamț εξέδωσε πιστοποιητικό που αποδεικνύει ότι η ιατρική κατάσταση της προσφεύγουσας δεν πληροί τις προϋποθέσεις για αναπηρία σύμφωνα με τα κριτήρια που ορίζονται στην υπουργική απόφαση αριθ. 762/2007 της 31ης Αυγούστου 2007. Την εκτίμηση αυτή συμμερίστηκε και το Εφετείο, το οποίο ήταν το τελευταίο εθνικό δικαστήριο που εξέτασε την ουσία της υπόθεσης. Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι τα πορίσματα αυτά φαίνεται να έρχονται σε θεμελιώδη αντίθεση με την ιδιαίτερη κατάσταση της προσφεύγουσας, όπως εξηγείται λεπτομερώς στην έκθεση της 14ης Σεπτεμβρίου 2020.
Υπό το πρίσμα της αρχής της επικουρικότητας, δεν εναπόκειται στο Δικαστήριο να υποκαταστήσει τις απόψεις του με εκείνες των εθνικών αρχών και να ερμηνεύσει και να εφαρμόσει το εσωτερικό δίκαιο. Τα εθνικά δικαστήρια, ωστόσο, στα οποία εμπίπτει αυτό το καθήκον, πρέπει να ερμηνεύουν το εθνικό δίκαιο με τρόπο που να είναι σύμφωνος με τις υποχρεώσεις των κρατών βάσει της Σύμβασης.
Εν προκειμένω, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Επιτροπή Neamț και το Εφετείο εστίασαν την αξιολόγησή τους στις ορθοπεδικές παθήσεις της προσφεύγουσας, οι οποίες εμφανίστηκαν αφού υπέστη κάταγμα στο πόδι, ενώ απλώς αναγνώρισαν τον υψηλό βαθμό εξάρτησής της και την περιορισμένη ικανότητά της να εκτελεί καθημερινές δουλειές. Στις αξιώσεις της ενώπιον των αρχών, η προσφεύγουσα προέβαλε επιχειρήματα σχετικά με την ευρύτερη κατάστασή της, τόσο ιατρική όσο και κοινωνική, και παρείχε στοιχεία για να υποστηρίξει τη δράση της στα εθνικά δικαστήρια. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, τα επιχειρήματα αυτά ήταν συγκεκριμένα, συναφή και σημαντικά, και η Κυβέρνηση δεν τα αντέκρουσε. Ωστόσο, ούτε η Επιτροπή Neamț, κατά την έκδοση του πιστοποιητικού της 2ας Οκτωβρίου 2020, ούτε το Εφετείο, στην τελική του απόφαση της 19ης Οκτωβρίου 2021, ασχολήθηκαν πραγματικά μαζί τους.
Ειδικότερα, το δικαίωμα της προσφεύγουσας στην αυτονομία και τον σεβασμό της αξιοπρέπειάς της δεν φάνηκε να έχουν ληφθεί υπόψη στις εσωτερικές εκτιμήσεις. Επιπλέον, οι αρχές δεν έλαβαν υπόψη την ηλικία της προσφεύγουσας. Σε πλήρη αντίθεση με τη δικαστική απόφαση της 2ας Απριλίου 2021 του Νομαρχιακού Δικαστηρίου Neamţ, δεν υπήρχε τίποτα στις αποφάσεις της Επιτροπής Neamț ή του Εφετείου που να εξηγεί τις προφανείς διαφορές μεταξύ της ιδιαίτερης κατάστασης της προσφεύγουσας αναφορικά με την έλλειψη αυτονομίας και τη διαπίστωση ότι η ιατρική της κατάσταση δεν χαρακτηριζόταν ως αναπηρία σύμφωνα με το Κεφάλαιο 7.I.1 της Υπουργικής Διάταξης αριθ. 762/1992/2007 της 31ης Αυγούστου 2007, όπου αναφέρονται οι ορθοπεδικές παθήσεις που θεωρούνται αναπηρίες. Ως συνέπεια αυτών των αποφάσεων, η προσφεύγουσα αφέθηκε να τα βγάλει πέρα μόνη της, ενώ οι αρχές δεν πρόσφεραν εναλλακτικές πρακτικές ρυθμίσεις για να της εξασφαλίσουν τη συνεχή υποστήριξη που χρειαζόταν.
Έχοντας κατά νου τι διακυβευόταν για την προσφεύγουσα, καθώς και τη συνολική της ευπάθεια – η οποία απαιτούσε ενισχυμένη προστασία από τις αρχές, και παρά τον επικουρικό του ρόλο και το περιθώριο εκτίμησης του εναγόμενου κράτους, το Δικαστήριο δεν πείστηκε ότι στις αποφάσεις τους, η Επιτροπή και το Εφετείο πέτυχαν μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των ανταγωνιστικών δημοσίων και ιδιωτικών συμφερόντων που διακυβεύονται, όπως απαιτείται από το άρθρο 8.
Συνεπώς, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 της Σύμβασης.
ΑΛΛΕΣ ΚΑΤΑΓΓΕΛΙΕΣ
Η προσφεύγουσα παραπονέθηκε επίσης βάσει του άρθρου 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8 της Σύμβασης. Λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης, τους ισχυρισμούς των διαδίκων και τα ανωτέρω πορίσματά του, το Δικαστήριο έκρινε ότι έχει ασχοληθεί με τα κύρια νομικά ζητήματα που θέτει η υπόθεση και ότι δεν χρειάζεται να εξεταστούν οι υπόλοιπες καταγγελίες (βλ. Κέντρο για Νομικούς Πόρους για λογαριασμό Valentin Câmpeanu κατά Ρουμανίας [GC], αρ. 47848/08, § 156, ΕΔΔΑ 2014).
Δίκαιη Ικανοποίηση (Άρθρο 41):
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στην προσφεύγουσα 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
