Η πολυετής, ανεπαρκής και ατελέσφορη έρευνα για ανθρωποκτονία στρατιώτη παραβίασε το διαδικαστικό σκέλος του δικαιώματος στη ζωή
ΑΠΟΦΑΣΗ
Anahit Mkrtchyan κατά Αρμενίας της 07.05.2020 (αριθ. προσφ. 3673/11)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Θάνατος στρατιώτη. Δικαίωμα στη ζωή. Αποτελεσματική έρευνα. Η προσφεύγουσα είναι η μητέρα στρατιώτη που πυροβολήθηκε θανάσιμα ενώ υπηρετούσε στο στρατό. Ο μοιραίος πυροβολισμός συνέβη μέσα σε ένα γραφείο παρουσία 3 αυτοπτών μαρτύρων. Η έρευνα ξεκίνησε αμέσως και συλλέχτηκαν χωρίς καθυστέρηση τα αποδεικτικά στοιχεία . Παρά ταύτα 18 χρόνια μετά το συμβάν, μετά από αλλεπάλληλες διακοπές της δίκης η υπόθεση ακόμα εκκρεμεί και δεν έχει ανακαλυφθεί ο υπαίτιος.
Το Στρασβούργο παρατήρησε ότι η έρευνα ξεκίνησε χωρίς χρονοτριβή από το υπεύθυνο κράτος. Ωστόσο διαπίστωσε ότι οι διαδικασίες ήταν μακροχρόνιες διαπράχθηκαν σφάλματα από τις ανακριτικές αρχές, και εκδόθηκαν διάφορες δικαστικές αποφάσεις, στοιχεία που μαρτυρούν σοβαρή έλλειψη λειτουργίας του δικαστικού συστήματος.
Επιπροσθέτως τα εγχώρια Δικαστήρια χωρίς ιδιαίτερη διερεύνηση δέχθηκαν την ανάκληση της κατάθεσης του βασικού κατηγορούμενου απαλλάσσοντας αυτόν από την κατηγορία και δεν κατέβαλαν την δέουσα επιμέλεια να εντοπίσουν και άλλον βασικό αυτόπτη μάρτυρα παρόλο που ήταν γνωστής διαμονής. Συνεπώς το ΕΔΔΑ έκρινε με ψήφους 6 έναντι μίας κατά, ότι υπάρχει παραβίαση του άρθρου 2 στο διαδικαστικό του σκέλος. Δεχόμενο αυτήν την παραβίαση έκρινε ότι παρέλκει η εξέταση της καταγγελίας βάσει του άρθρου 13.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 2
Άρθρο 13
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η Anahit Mkrtchyan είναι υπήκοος της Αρμενίας, που γεννήθηκε το 1952 και ζει στο χωριό Baghramyan.
Η υπόθεση αφορά την καταγγελία της σχετικά με τη διερεύνηση των εθνικών αρχών για το θάνατο του 22χρονου γιου της, του Αραΐκ Αβετιγιάν, κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας.
Λίγο περισσότερο από ένα χρόνο μετά την στρατολόγηση του, στις 30.10.2001, ο γιος της προσφεύγουσας αποβίωσε από πυροβολισμό στο κεφάλι στο γραφείο του διοικητή του τάγματος.
Από την αρχή, η επίσημη εξήγηση για το περιστατικό ήταν ότι άλλος στρατιώτης σκότωσε κατά λάθος τον γιο της. Η προσφεύγουσα, από την άλλη πλευρά, υποψιάστηκε αμέσως το διοικητή του, για τον οποίο ισχυρίστηκε ότι κακοποίησε τον γιο της και ζητούσε χρήματα από αυτόν.
Αμέσως μετά το συμβάν, ένας πραγματογνώμονας πραγματοποίησε επιτόπια εξέταση και κατέσχεσε ένα όπλο. Την επομένη στα πλαίσια προκαταρκτικής εξέτασης, διατάχθηκε αυτοψία και πολλοί βασικοί μάρτυρες, στρατιωτικοί επίσης, κατέθεσαν.
Μια εβδομάδα αργότερα ένας από τους στρατιώτες κατηγορήθηκε για ανθρωποκτονία. Κατά τη διάρκεια αυτών των διαδικασιών, τα εγχώρια δικαστήρια παρέπεμψαν την υπόθεση στην ανάκριση 3 φορές, επισημαίνοντας τις αδυναμίες της έρευνας, συγκεκριμένα, την αδυναμία αντιμετώπισης αντιφάσεων στις καταθέσεις μαρτύρων και των εγκληματολογικών δεδομένων.
Τόσο πριν όσο και κατά τη διάρκεια της δίκης του, ο κατηγορούμενος στρατιώτης παραδέχτηκε ότι σκότωσε από πρόθεση τον γιο της προσφεύγουσας, αλλά στη συνέχεια τον Μάρτιο του 2011 σε επόμενη συζήτησης της υπόθεσης, αρνήθηκε όλες τις προηγούμενες καταθέσεις του, υποστηρίζοντας ότι ενοχοποίησε τον εαυτό του, φοβούμενος για την ασφάλειά του και αυτή της οικογένειάς του.
Η έρευνα συνεχίζεται ακόμη σήμερα, με την αναστολή της ποινικής διαδικασίας για δεύτερη φορά τον Μάρτιο του 2019 με το επιχείρημα ότι δεν ήταν δυνατό να εντοπιστεί το πρόσωπο εναντίον του οποίου πρέπει να ασκηθούν κατηγορίες. Η έρευνα δεν απέδειξε ούτε την προέλευση των τραυματισμών στο σώμα του θύματος, οι οποίες σύμφωνα με τους ειδικούς δεν προκλήθηκαν από την πτώση του μετά το πυροβολισμό, ούτε το όπλο από το οποίο πυροβολήθηκε.
Στηριζόμενη στο άρθρο 2 (δικαίωμα στη ζωή) και στο άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής), η προσφεύγουσα ισχυρίζεται ότι η έρευνα των εθνικών αρχών σχετικά με το θάνατο του γιου της, η οποία διήρκεσε περισσότερα από 18 χρόνια, δεν ήταν αποτελεσματική.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο παρατηρεί εξαρχής ότι μέσα σε λίγες ώρες από το θάνατο του Arayik Avetisyan, ελήφθησαν μέτρα για τη διασφάλιση των αποδεικτικών στοιχείων. Συγκεκριμένα, ένας ανακριτής πραγματοποίησε επιτόπια εξέταση και κατέσχεσε το όπλο, διατάχθηκε αυτοψία και εξετάσθηκαν πολλοί βασικοί μάρτυρες. Υπό τις συνθήκες αυτές, το Δικαστήριο θεωρεί ότι δεν υπήρχε αδικαιολόγητη καθυστέρηση στην έρευνα.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η έρευνα, η οποία, όπως προαναφέρθηκε, ξεκίνησε στις 31.10. 2001, δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί έως σήμερα, με την αναστολή της ποινικής διαδικασίας για δεύτερη φορά, αν και οι αρχές συνεχίζουν τις δραστηριότητες έρευνας στην προσπάθεια αναγνώρισης του υπευθύνου. Η έρευνα, η οποία διήρκεσε πάνω από 18 χρόνια, και μέχρι στιγμής δεν ήταν σε θέση να αποδείξει τις ακριβείς συνθήκες του θανάτου του Arayik Avetisyan, ο οποίος, σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή, συνέβη παρουσία τουλάχιστον 3 αυτοπτών μαρτύρων.
Στη συνέχεια, το Δικαστήριο υπενθυμίζει ότι στο άρθρο 2 υποθέσεις που αφορούν διαδικασίες που έχουν κινηθεί για την αποσαφήνιση των περιστάσεων του θανάτου ενός ατόμου, μακροχρόνιες διαδικασίες όπως αυτές αποτελούν ισχυρή ένδειξη ότι η διαδικασία ήταν ανεπαρκής ως σημείο παραβίασης των θετικών υποχρεώσεων του εναγόμενου κράτους βάσει της Σύμβασης, εκτός εάν το Κράτος έχει παράσχει εξαιρετικά πειστικούς και εύλογους λόγους για να δικαιολογήσει μια τέτοια διαδικασία. Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ δεν εκτέθηκαν τέτοιοι λόγοι από το υπεύθυνο κράτος, το οποίο απλώς περιέγραψε με μεγάλη λεπτομέρεια τον τεράστιο αριθμό μέτρων έρευνας και εξετάσεων μαρτύρων που διεξήχθησαν αλλά δεν παρείχε καμία εξήγηση για την καθυστέρηση.
Το Δικαστήριο αναγνωρίζει τις πρακτικές δυσκολίες του ερευνητικού έργου στην παρούσα υπόθεση, όπως οι αντικρουόμενες καταθέσεις μαρτύρων και αποδείξεις εμπειρογνωμόνων. Ωστόσο, η κυβέρνηση απέτυχε να παράσχει μια εύλογη εξήγηση για την έρευνα που δεν ήταν σε θέση να αποδείξει ακόμη και κρίσιμα ζητήματα όπως η προέλευση των μη βαλλιστικών τραυματισμών στο σώμα του αποθανόντος, τα οποία, όπως αποδεικνύεται σαφώς από τους πραγματογνώμονες, δεν προκλήθηκαν από την πτώση του ως αποτέλεσμα του πυροβολισμού ή του όπλου από το οποίο πυροβολήθηκε.
Επιπλέον, το Δικαστήριο επισημαίνει ότι από την πρώτη μέρα της έρευνας, ακόμη και πριν από την παραλαβή της έκθεσης αυτοψίας και την εξέταση όλων των βασικών μαρτύρων, οι αρχές δέχθηκαν την υπόθεση ότι ο K.S. είχε πυροβολήσει τον Arayik Avetisyan κατά λάθος, όπως αναφέρεται στην απόφαση για την κίνηση ποινικής διαδικασίας. Μια εβδομάδα αργότερα, ο K.S. κατηγορήθηκε για ανθρωποκτονία από πρόθεση. Τελικά κατηγορήθηκε για ανθρωποκτονία από αμέλεια ως αποτέλεσμα της παραβίασης των κανόνων για το χειρισμό των πυροβόλων όπλων. Το Δικαστήριο σημειώνει επίσης ότι τα εγχώρια δικαστήρια παρέπεμψαν την υπόθεση 3 φορές όσον αφορά τις κατηγορίες που αφορούσαν τον K.S., επισημαίνοντας ασυνέπειες και ελλείψεις στην έρευνα, οι οποίες κατά τη γνώμη των δικαστηρίων έπρεπε να αντιμετωπιστούν. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι επανειλημμένες δικαστικές αποφάσεις με τις οποίες η υπόθεση παραπέμφθηκε ξανά στην ανάκριση ως αποτέλεσμα σφαλμάτων που διαπράχθηκαν από τις ανακριτικές αρχές σε ένα σύνολο διαδικασιών, αποκάλυψε στην υπόθεση της προσφεύγουσας σοβαρή έλλειψη λειτουργίας του δικαστικού συστήματος.
Τέλος, το Δικαστήριο δεν μπορεί παρά να παρατηρήσει σχετικές πλημμέλειες εκ μέρους των αρχών κατά την έρευνα της υπόθεσης. Συγκεκριμένα, μετά τη κατάθεση του AK που ενοχοποιεί τον Μ. στη δολοφονία του Arayik Avetisyan και εισέφερε μια εντελώς διαφορετική εκδοχή των γεγονότων, όπως περιγράφεται από αυτόν και άλλους μάρτυρες, οι αρχές δεν είχαν λάβει ουσιαστικά μέτρα για να ακολουθήσουν μια διαφορετική υπόθεση και να ερευνήσουν τις περιστάσεις που περιγράφει ο μάρτυρας. Επιπλέον, οι αρχές δέχτηκαν βιαστικά την ανάκληση της κατάθεσης του A.K. χωρίς να διερευνήσουν περαιτέρω την πιθανότητα πίεσης, ψυχολογικής ή άλλης, στο μάρτυρα. Αυτό γίνεται ακόμη πιο εντυπωσιακό υπό το φως της κατάθεσης του K.S. που έγινε στις 17.03.2011 όταν αρνήθηκε την εκδοχή των γεγονότων όπως περιγράφεται σε όλες τις προηγούμενες καταθέσεις του και στην πραγματικότητα υπονοούσε ότι αυτά είχαν κατατεθεί από φόβο για τη δική του ασφάλεια και της οικογένειάς του.
Επιπλέον, το Δικαστήριο δεν μπορεί να παραβλέψει τον τρόπο με τον οποίο οι αρχές προσπάθησαν να εντοπίσουν τον A.K., ο οποίος πιθανολογήθηκε ότι κατοικούσε στη Ρωσία. Συγκεκριμένα, οι εγχώριες αρχές δεν υπέβαλαν αιτήματα στις ρωσικές αρχές για να αναζητήσουν τη διεύθυνση του A.K. προκειμένου να τον καλέσουν σε συμπληρωματική ανάκριση.
Βάσει των ανωτέρω, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι αρχές δεν διεξήγαγαν αποτελεσματική έρευνα σχετικά με το θάνατο του Arayik Avetisyan. Λαμβάνοντας υπόψη αυτό το συμπέρασμα, το Δικαστήριο θεωρεί περιττό να εξετάσει την καταγγελία βάσει του άρθρου 13.
Κατά συνέπεια, με ψήφους 6 έναντι μίας, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι υπήρξε παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του δικαιώματος στη ζωή (άρθρο 2).
Δίκαιη ικανοποίηση :το Δικαστήριο επιδίκασε ποσό 24.000 ευρώ για ψυχική οδύνη και 2.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
