Η διαδικασία εξέτασης καταγγελίας σχετικά με τα αποτελέσματα των εκλογών δεν πληροί τις εγγυήσεις αμεροληψίας και αποτελεσματικότητας της ΕΣΔΑ.
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΥΡΕΙΑΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ
Mugemangango κατά Βελγίου της 10.7.2020 (αρ. 310/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Άρνηση νέας καταμέτρησης ψήφων λόγω επικαλούμενων παρατυπιών και δικαίωμα ελεύθερων εκλογών. Διαφορά σχετικά με τις εκλογές που πραγματοποιήθηκαν στις 25 Μαΐου 2014 στο Βέλγιο. Καταγγελία για τη διαδικασία που διενήργησε το Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας αφ’ ότου ο προσφεύγων αμφισβήτησε τα εκλογικά αποτελέσματα. Υποστήριξε ότι το Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας, που ήταν το μόνο όργανο που είχε την εξουσία βάσει του εσωτερικού δικαίου να αποφασίσει για την καταγγελία του, είχε ενεργήσει ως δικαστής, αλλά και ως διάδικος κατά την εξέταση του αιτήματός του.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η καταγγελία του προσφεύγοντος είχε εξεταστεί από όργανο που δεν παρείχε τις απαραίτητες εγγυήσεις για την αμεροληψία του και του οποίου η διακριτική ευχέρεια δεν οριοθετείται με επαρκή ακρίβεια από τις διατάξεις του εσωτερικού δικαίου. Οι εγγυήσεις που παρασχέθηκαν στον προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ήταν επίσης ανεπαρκείς, καθώς είχαν εφαρμοστεί με διακριτικό τρόπο. Επομένως, οι καταγγελίες δεν είχαν εξεταστεί σε μια διαδικασία που να παρέχει επαρκείς διασφαλίσεις για την πρόληψη της αυθαιρεσίας και για την εξασφάλιση της αποτελεσματικότητας της εξέτασής τους. Το Δικαστήριο έκρινε επίσης ότι, ελλείψει τέτοιων εγγυήσεων, αυτό το ένδικο μέσο δεν ήταν αποτελεσματικό για τους σκοπούς του άρθρου 13 της Σύμβασης.
Παραβίαση του άρθρου 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (δικαίωμα ελεύθερων εκλογών) και του άρθρου 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
Άρθρο 13
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Germain Mugemangango, είναι Βέλγος υπήκοος που γεννήθηκε το 1973 και ζει στο Charleroi (Βέλγιο). Στις 25 Μαΐου 2014 ο προσφεύγων συμμετείχε στις κοινοβουλευτικές εκλογές της περιφέρειας της Βαλλωνίας ως ο κορυφαίος υποψήφιος στη λίστα PTB-GO!, ξεπερνώντας το όριο του 5% στην εκλογική περιφέρεια Charleroi (Επαρχία Hainaut), με 16.554 ψήφους. Ο κ. προσφεύγων δεν εξελέγη στο Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας.
Στις 6 Ιουνίου 2014 ο προσφεύγων υπέβαλε καταγγελία στο Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας, ζητώντας επανεξέταση των 21.385 ψηφοφόρων που χαρακτηρίστηκαν άκυρα, αλλοιωμένα ή αμφισβητούμενα στην εκλογική περιφέρεια Charleroi. Προς στήριξη του αιτήματός του, ανέφερε ότι είχαν προκύψει πολλά προβλήματα κατά τη διάρκεια της καταμέτρησης των ψήφων. Η Επιτροπή διαπιστευτηρίων του Κοινοβουλίου της Βαλλωνίας, η οποία διαπίστωσε ότι η καταγγελία του ήταν παραδεκτή και βάσιμη, πρότεινε στο Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας να μην εγκρίνει τα διαπιστευτήρια των υποψηφίων που εκλέγονται στην επαρχία Hainaut και ότι πρέπει να υπάρξει μια νέα αρίθμηση των άκυρων και αμφισβητούμενων ψήφων στην Εκλογική περιφέρεια Charleroi.
Στις 13 Ιουνίου 2014, με 43 ψήφους έναντι 28 και με τέσσερις αποχές, το Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας έκρινε ότι η καταγγελία του προσφεύγοντος είναι μεν παραδεκτή αλλά αβάσιμη, καταλήγοντας, μεταξύ άλλων, ότι δεν υπήρχε απόδειξη παρατυπιών στη μέτρηση των ψήφων. Ο προσφεύγων ενημερώθηκε για την απόφαση στις 24 Ιουνίου 2014. Στις 13 Ιουνίου 2014, το Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας ενέκρινε τα διαπιστευτήρια των εκλεγμένων μελών του χωρίς να δώσει εντολή για επανάληψη καταμέτρησης των ψήφων.
Βασιζόμενος στο άρθρο 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (δικαίωμα ελεύθερων εκλογών) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι η άρνηση του Κοινοβουλίου της Βαλλωνίας να καταμετρήσει εκ νέου τις ψήφους που χαρακτηρίστηκαν άκυρες, ή αμφισβητούμενες στην εκλογική περιφέρεια του Charleroi, αφού είχε ενεργήσει και ως δικαστής και διάδικος κατά την εξέταση της καταγγελίας του, είχε παραβιάσει το δικαίωμά του να παρίσταται ως υποψήφιος στις ελεύθερες εκλογές.
Βασιζόμενος στο άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) σε συνδυασμό με το άρθρο 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου, ο προσφεύγων υποστήριξε ότι η καταγγελία του στο Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας δεν αποτελούσε αποτελεσματικό ένδικο μέσο.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (δικαίωμα ελεύθερων εκλογών)
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι ισχυρισμοί του προσφεύγων ήταν αρκετά σοβαροί και αμφισβητήσιμοι, δεδομένου ότι θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αλλαγή στην κατανομή των εδρών στην εκλογική περιφέρεια Charleroi και σε άλλες εκλογικές περιφέρειες στην επαρχία Hainaut. Επομένως, δεν μπορεί να αποκλειστεί ότι θα μπορούσε να έχει εκλεγεί μετά την επανάληψη καταμέτρησης που ζητούσε. Οι ισχυρισμοί του έπρεπε να είχαν λάβει αποτελεσματική εξέταση.
Υπό τις συνθήκες αυτές, το Δικαστήριο αποφάσισε να εξακριβώσει εάν, στη συγκεκριμένη περίπτωση, η διαδικασία που προβλέπονται από την εθνική νομοθεσία είχε παράσχει επαρκείς εγγυήσεις που να διασφαλίζουν, ειδικότερα, ότι θα μπορούσε να αποφευχθεί οποιαδήποτε αυθαιρεσία.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι το Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας ήταν το μόνο σώμα με την εξουσία να εκδώσει απόφαση σχετικά με την καταγγελία του προσφεύγοντος. Κατά την εξέταση των διαπιστευτηρίων, όλα τα νέα εκλεγμένα μέλη του Κοινοβουλίου της Βαλλωνίας των οποίων τα διαπιστευτήρια δεν είχαν ακόμη εγκριθεί, συμμετείχαν στην ψηφοφορία επί της καταγγελίας, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που εξελέγησαν στην ίδια εκλογική περιφέρεια με τον προσφεύγοντα. Έτσι, σε αντίθεση με τις συστάσεις της Επιτροπής της Βενετίας (Κώδικας Ορθής Πρακτικής σε Εκλογικά Θέματα), τα μέλη που εξελέγησαν στην εκλογική περιφέρεια του προσφεύγοντος, οι οποίοι ήταν οι άμεσοι αντίπαλοί του, δεν είχαν αποκλειστεί από την ψηφοφορία στην Ολομέλεια του Κοινοβουλίου της Βαλλωνίας. Επομένως, η απόφαση ελήφθη από όργανο που περιελάβανε μέλη του κοινοβουλίου του οποίου η εκλογή θα μπορούσε να τεθεί υπό αμφισβήτηση εάν η καταγγελία του προσφεύγοντος είχε κηρυχθεί βάσιμη και των οποίων τα συμφέροντα ήταν άμεσα αντίθετα με τα δικά του.
Επιπλέον, ο κανόνας για την ψηφοφορία με απλή πλειοψηφία που είχε εφαρμοστεί χωρίς καμία προσαρμογή στη παρούσα υπόθεση δεν ήταν σε θέση να προστατεύσει τον προσφεύγοντα από μια ανεξάρτητη απόφαση. Αναλόγως, η καταγγελία του είχε εξεταστεί από όργανο που δεν είχε παράσχει επαρκείς εγγυήσεις για αμεροληψία.
Το Δικαστήριο έκρινε επίσης ότι η διακριτική ευχέρεια που είχε το Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας δεν οριοθετήθηκε με επαρκή ακρίβεια από τις διατάξεις του εσωτερικού δικαίου. Ούτε ο νόμος, ούτε οι κανόνες του Κοινοβουλίου της Βαλλωνίας είχε προβλέψει την κατάλληλη στιγμή μια διαδικασία για την αντιμετώπιση καταγγελιών αυτού του είδους. Έτσι, τα κριτήρια που εφαρμόζει το Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας για την εξέταση καταγγελιών όπως αυτή που υπέβαλε ο προσφεύγων δεν είχαν διευκρινιστεί επαρκώς.
Το Δικαστήριο επισήμανε επίσης ότι η διαδικασία σχετικά με τις εκλογικές διαφορές έπρεπε να εγγυηθεί τη δίκαιη, αντικειμενική και επαρκώς αιτιολογημένη απόφαση. Ειδικότερα, οι καταγγέλλοντες έπρεπε να έχουν την ευκαιρία να διατυπώσουν τις απόψεις τους και να προβάλουν τυχόν επιχειρήματα που θεωρήθηκαν σχετικά με την υπεράσπιση των συμφερόντων τους μέσω γραπτής διαδικασίας ή σε δημόσια ακρόαση. Επιπλέον, ήταν σαφές από τη δημόσια αιτιολογία του αρμόδιου φορέα λήψης αποφάσεων ότι τα επιχειρήματα των καταγγελλόντων είχαν λάβει κατάλληλη αξιολόγηση και κατάλληλη απάντηση. Στην υπόθεση αυτή ωστόσο, ούτε το Σύνταγμα, ούτε ο νόμος, ούτε ο Κανονισμός του Κοινοβουλίου της Βαλλωνίας, είχε προβλέψει την κατάλληλη στιγμή για την υποχρέωση διασφάλισης τέτοιου είδους εγγυήσεων κατά τη διαδικασία εξέτασης διαπιστευτηρίων. Ωστόσο, ο προσφεύγων απολάμβανε το όφελος ορισμένων διαδικαστικών εγγυήσεων κατά την εξέταση της καταγγελίας του από την Επιτροπή διαπιστευτηρίων (δημόσια συνεδρίαση, αιτιολόγηση των πορισμάτων). Η απόφαση του Κοινοβουλίου της Βαλλωνίας περιείχε επίσης λόγους και ο προσφεύγων είχε ενημερωθεί για αυτό.
Ωστόσο, οι εγγυήσεις που δόθηκαν στον προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας δεν ήταν επαρκείς. Ελλείψει διαδικασίας που ορίζεται στα ισχύοντα ρυθμιστικά μέσα, αυτές οι εγγυήσεις ήταν το αποτέλεσμα των ad hoc διακριτικών αποφάσεων που ελήφθησαν από την επιτροπή διαπιστευτηρίων και την Ολομέλεια της Βαλλωνίας. Δεν ήταν ούτε προσβάσιμα, ούτε προβλέψιμα στην εφαρμογή τους.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι οι απαιτήσεις του άρθρου 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου και των άλλων διατάξεων της Σύμβασης, είχαν τη μορφή εγγύησης και όχι απλής δήλωσης προθέσεων ή πρακτικής συμφωνίας. Αυτή ήταν μια από τις συνέπειες της αρχής του κράτους δικαίου.
Επιπλέον, οι περισσότερες από αυτές τις εγγυήσεις είχαν παρασχεθεί στον προσφεύγοντα ενώπιον της Επιτροπής διαπιστευτηρίων, η οποία δεν είχε καμία εξουσία λήψης αποφάσεων και των οποίων τα συμπεράσματα δεν είχε ενστερνιστεί το Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας. Βεβαίως, το Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας είχε αιτιολογήσει την απόφασή του. Ωστόσο, δεν είχε εξηγήσει γιατί αποφάσισε να μην ακολουθήσει τη γνωμοδότηση της Επιτροπής, παρόλο που η επιτροπή είχε διαπιστώσει, για τους ίδιους λόγους στους οποίους είχε αναφερθεί το Κοινοβούλιο, ότι η καταγγελία του προσφεύγοντος ήταν παραδεκτή και βάσιμη, και είχε προτείνεθ να καταμετρηθούν οι ψήφοι από την εκλογική περιφέρεια Charleroi από το Ομοσπονδιακό Τμήμα Εσωτερικών.
Συμπερασματικά, η καταγγελία του προσφεύγοντος είχε εξεταστεί από ένα όργανο που δεν παρείχε τις απαραίτητες εγγυήσεις για την αμεροληψία του και του οποίου η διακριτική ευχέρεια δεν οριοθετείται με επαρκή ακρίβεια από τις διατάξεις του εσωτερικού δικαίου. Οι εγγυήσεις που παρέχονται στον προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της διαδικασίας ήταν επίσης ανεπαρκείς, καθώς εισήχθησαν με διακριτική βάση. Το Δικαστήριο κατέληξε επομένως στο συμπέρασμα ότι οι καταγγελίες του προσφεύγοντος δεν είχαν εξεταστεί μέσω διαδικασίας, η οποία προσφέρει επαρκείς εγγυήσεις για την αποφυγή αυθαιρεσιών και που να διασφαλίζει την αποτελεσματική εξέτασή τους σύμφωνα με τις απαιτήσεις του άρθρου 3 του πρωτοκόλλου
Επομένως, υπήρξε παραβίαση αυτού του άρθρου.
Άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής)
Ο προσφεύγων είχε την ευκαιρία να υποβάλει καταγγελία στο Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας προκειμένου να εγείρει τα παράπονά του για τα εκλογικά αποτελέσματα. Όπως ήταν διαμορφωμένο το σύστημα στο Βέλγιο, κανένα άλλο ένδικο μέσο δεν ήταν διαθέσιμο μετά την έκδοση της απόφασης του Κοινοβουλίου της Βαλλωνίας, είτε ενώπιον δικαστικής αρχής ή οποιοδήποτε άλλο όργανο. Συναφώς, το Δικαστήριο είχε ήδη διαπιστώσει, σύμφωνα με το άρθρο 3 του ΑΠΠΠ, ότι δεν είχε προβλεφθεί η διαδικασία καταγγελίας στο Κοινοβούλιο της Βαλλωνίας με επαρκείς διασφαλίσεις, οι οποίες να εγγυώνται την αποτελεσματική εξέταση των καταγγελιών του προσφεύγοντος. Επομένως, ελλείψει τέτοιων διασφαλίσεων, αυτό το ένδικο μέσο δεν θα μπορούσε επίσης να θεωρηθεί αποτελεσματικό κατά την έννοια του άρθρου 13 της σύμβασης. Αυτό το εύρημα ήταν αρκετό για το Δικαστήριο ώστε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 13 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου.
Έχοντας υπόψη την αρχή της επικουρικότητας και την ποικιλομορφία των εκλογικών συστημάτων που υπάρχουν στην Ευρώπη, δεν εναπόκειται στο Δικαστήριο να διευκρινίσει τι είδους ένδικο μέσο πρέπει να παρέχεται ώστε να πληρούνται οι απαιτήσεις της Σύμβασης. Αυτό το ερώτημα, συνδέεται στενά με την αρχή του διαχωρισμού των εξουσιών, εμπίπτει στο ευρύ περιθώριο εκτίμησης που παρέχεται στα συμβαλλόμενα κράτη αναφορικά με την οργάνωση των εκλογικών τους συστημάτων. Εντούτοις, το Δικαστήριο ανέφερε ότι ένα δικαστικό ή τύπου δικαστικό ένδικο μέσο είτε πρωτοδίκως, είτε μετά από απόφαση μη δικαστικού οργάνου, θα ικανοποιούσε τις απαιτήσεις του άρθρου 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι το Βέλγιο έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 2.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 12.915,14 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
Μειοψηφούσες απόψεις
Οι δικαστές Turković και Lemmens εξέφρασαν κοινή σύμφωνη γνώμη. Οι δικαστές Lemmens και Sabato εξέφρασαν μια άλλη κοινή σύμφωνη γνώμη. Ο δικαστής Wojtyczek εξέφρασε επίσης την ίδια άποψη. Οι τρεις απόψεις επισυνάπτονται στην απόφαση.
