Η αδράνεια των αρχών να εφαρμόσουν δικαστική απόφαση ανάθεσης γονικής μέριμνας στη μητέρα και η εν συνεχεία παράλογη αιτιολογία των δικαστηρίων για την στέρηση της γονικής μέριμνας παραβίασαν το δικαίωμα στην οικογενειακή ζωή .
ΑΠΟΦΑΣΗ
Zelikha Magomadova κατά Ρωσίας της 08.10.2019 (αριθμ. προσφ. 58724/14)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Γονική μέριμνα. Επικοινωνία γονέα με τα παιδιά του.
Η προσφεύγουσα, μόνη γονέας λόγω χηρείας, στερήθηκε τα παιδιά της, τα οποία παρέμειναν με τους συγγενείς από την πατρική γραμμή. Τα δικαστήρια ανέθεσαν στη μητέρα την γονική μέριμνα, αποκρούοντας τους ισχυρισμούς των συγγενών της, περί ανικανότητας της, όμως οι αρχές και ο δικαστικός επιμελητής, αρνήθηκαν να εκτελέσουν την απόφαση και κάθε επικοινωνία με τα παιδιά παρεμποδίζονταν. Σε συνεχιζόμενη δικαστική διεκδίκηση της επιμέλειας των παιδιών από τον κουνιάδο της, το Δικαστήριο στηριζόμενο σε ψευδή στοιχεία περί του ήθους της, που προσκομίστηκαν από τον τελευταίο, αφαίρεσε την γονική μέριμνα από την μητέρα και την ανέθεσε σε αυτόν.
Το Δικαστήριο επεσήμανε το γεγονός ότι οι αρχές είχαν επιδείξει αδικαιολόγητη αδράνεια στην εκτέλεση απόφασης για απόδοση της γονικής μέριμνας στη μητέρα, κατάσταση που έχρηζε υποδειγματικής επιμέλειας.
Το ΕΔΔΑ έκρινε επίσης ως αυθαίρετα τα συμπεράσματα των εγχώριων Δικαστηρίων για το ήθος και το μητρικό ενδιαφέρον της προσφεύγουσας. Έκρινε δε ότι η αιτιολογία του εθνικού δικαστηρίου, για να της στερήσει της γονική μέριμνα, ότι δεν είχε επαφή με τα παιδιά της και ότι απέτυχε να τα στηρίξει οικονομικά, ήταν τόσο παράλογη, ώστε να μπορεί να θεωρηθεί ως «κατάφωρα αυθαίρετη».
Το Στρασβούργο διαπίστωσε ότι η στέρηση της γονικής μέριμνας της προσφεύγουσας ήταν αυθαίρετη και δυσανάλογη κατά παράβαση του σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής κατά το άρθρο 8.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, Zelikha Khalitovna Magomadova, είναι υπήκοος της Ρωσίας η οποία γεννήθηκε το 1980 και ζει στο χωριό Ishcherskaya στην Δημοκρατία της Τσετσενίας (Ρωσία).
Η προσφεύγουσα ισχυρίζεται ότι μετά το θάνατο του συζύγου της, ενός αστυνομικού, κατά τη διάρκεια του 2006, οι συγγενείς της είχαν ασκήσει πιέσεις ώστε να μπορέσουν να πάρουν το σπίτι και τα κρατικά επιδόματα που δικαιούται. Αυτή η κατάσταση οδήγησε, τον Φεβρουάριο του 2010, έναν από τους γαμπρούς της, Ε.Β., να την χτυπήσει στο κεφάλι και να την μεταφέρει στο σπίτι της μητέρας της στην Ishcherskaya.
Τα παιδιά παρέμειναν με την οικογένεια του συζύγου της. Από τότε δεν είχε πρόσβαση σε αυτά.
Δικαστικές διαδικασίες είχαν ως αποτέλεσμα τη στέρηση της γονικής μέριμνας της, διαδικασίες οι οποίες κινήθηκαν από τον EB, ο οποίος είχε διοριστεί ως νόμιμος κηδεμόνας των παιδιών τον Απρίλιο του 2010. Καθ’ όλη τη διάρκεια των εν λόγω διαδικασιών και σε δύο περιπτώσεις διαδικασιών εκτέλεσης, δήλωσε ότι επιθυμούσε να φροντίσει και να μεγαλώσει η ίδια τα παιδιά. Επίσης, επανειλημμένα ενημέρωσε τα δικαστήρια καθώς και τις υπηρεσίες εκτέλεσης των αποφάσεων και τους δικαστικούς επιμελητές ότι φοβόταν τους συγγενείς του συζύγου της επειδή ήταν εχθρικοί και μάλιστα απειλητικοί απέναντί της και εμπόδιζαν κάθε επαφή μεταξύ αυτής και των παιδιών.
Τα δικαστήρια απέρριψαν το πρώτο αίτημα του Ε.Β. τον Αύγουστο του 2010, διαπιστώνοντας ότι δεν υπήρχαν αποδεικτικά στοιχεία που να αποδεικνύουν τους ισχυρισμούς του ότι η νύφη του είχε παραμελήσει τα γονικά της καθήκοντα ή ότι κακομεταχειρίζονταν τα παιδιά της.
Παρόλο που τα δικαστήρια διέταξαν τα παιδιά να διαμένουν με την μητέρα τους, η απόφαση δεν εκτελέστηκε ποτέ επειδή ο υπεύθυνος δικαστικός επιμελητής αρνήθηκε επανειλημμένα να κινήσει τη διαδικασία εκτέλεσης.
Οι διαδικασίες αφαίρεσης της γονικής μέριμνας κινήθηκαν εκ νέου το 2011 με βάση τις πρόσφατα ανακαλυφθείσες περιστάσεις, δηλαδή ότι είχαν δει την προσφεύγουσα να μπαίνει επανειλημμένα στα αυτοκίνητα άγνωστων ανδρών, γεγονός που, κατά τη γνώμη των δικαστηρίων, απέδειξε ότι συγκατοικούσε με έναν άνδρα και έτσι διήγαγε έναν «ανήθικο τρόπο ζωής». Σε μια απόφαση του Ιανουαρίου του 2012, ο ισχυρισμός του E.B απορρίφθηκε εκ νέου λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων. Ωστόσο, δεδομένου ότι τα παιδιά έως τότε ζούσαν με τους συγγενείς από την πατρική γραμμή για δύο χρόνια, τα δικαστήρια διέταξαν να συνεχίσουν να ζουν με τον Ε.Β., καθορίζοντας συναντήσεις επικοινωνίας με τη μητέρα τους. Το εν λόγω τμήμα της απόφασης δεν εφαρμόστηκε ποτέ, παρά τις αιτήσεις της προσφεύγουσας.
Τελικά, στις διαδικασίες του 2013, τα δικαστήρια έκαναν αποδεκτά το αίτημα του E.B. Διαπίστωσαν ότι παρά τις ρυθμίσεις που διατάχθηκαν στην απόφαση του 2012, η προσφεύγουσα δεν είχε έρθει σε επαφή με τα παιδιά της, ειδικότερα με τις δύο μεγαλύτερες κόρες της, οι οποίες ήταν τότε στην ιατρική σχολή και δεν ζούσαν πλέον με τους συγγενείς τους από την πατρική γραμμή ούτε εξαρτιούνταν οικονομικά από αυτούς. Τα δικαστήρια κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι είχε αποφύγει την ανατροφή των παιδιών της.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Ενώ ο τρίτος γύρος των δικαστικών διαδικασιών το 2013 ήταν παραδεκτό για την εξέταση του Δικαστηρίου, τα προηγούμενα γεγονότα ήταν σχετικά για την εκτίμησή του, διότι είχαν οδηγήσει στη σταδιακή κατάργηση των δεσμών μεταξύ της προσφεύγουσας και των παιδιών της.
Ειδικότερα, οι αποφάσεις του 2010 και του 2012, η πρώτη που διέταζε τα παιδιά να ζήσουν με τη μητέρα τους και η δεύτερη που αφορούσε τη καθοριστική ρύθμιση επικοινωνίας, δεν είχαν ποτέ εκτελεστεί.
Το Δικαστήριο σημείωσε με ανησυχία ότι τα δικαστήρια ανέτρεψαν στην πραγματικότητα την απόφαση του 2010 και διέταξαν τα παιδιά να διαμένουν με τους συγγενείς από την πατρική γραμμή εξαιτίας της αδυναμίας τους να την επιβάλουν.
Επιπλέον, η απόφαση του 2012 είχε τεθεί σε ισχύ για περισσότερους από 16 μήνες πριν ανακληθεί, χωρίς να ληφθούν μέτρα για τη εφαρμογή της, εκτός από τον δικαστικό επιμελητή που έλαβε «γραπτή δήλωση» από τον Ε.Β. ότι δεν εμποδίζει την επικοινωνία και τον ενημέρωνε ότι μπορεί να βρεθεί πειθαρχικά υπεύθυνος.
Το Δικαστήριο έκρινε εντυπωσιακό το γεγονός ότι οι αρχές είχαν επιδείξει μια τόσο χτυπητή και κατάφωρη αδράνεια σε μια κατάσταση όπου η υποδειγματική επιμέλεια και η σκοπιμότητα είχαν καθοριστική σημασία.
Επιπλέον, οι αρχές ήταν παθητικές, παρά το γεγονός ότι είχαν πλήρη επίγνωση ότι η προσφεύγουσα ήθελε να έχει πρόσβαση στα παιδιά της και να τα φροντίζει. Είχε επανειλημμένα δηλώσει τις προθέσεις της σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, ενημερώνοντας τις υπηρεσίες επιβολής του νόμου, τα δικαστήρια και τους δικαστικούς επιμελητές της εχθρικής, ακόμη και απειλητικής, συμπεριφοράς των κουνιάδων της απέναντί της και της άρνησής τους να της επιτρέψουν να έχει σχέσεις με τα παιδιά της. Είχε επίσης επιχειρήσει οι αποφάσεις υπέρ της να εφαρμοστούν, αλλά όλες οι προσπάθειές της είτε απορρίφθηκαν είτε αφέθηκαν αναπάντητες.
Πράγματι, το 2013, στο τρίτο σκέλος των διαδικασιών, οι αρχές είχαν τελικά επιλέξει να μεταθέσουν την ευθύνη για την εν λόγω απλή αδράνεια στην ίδια την προσφεύγουσα. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα συμπεράσματα του εγχώριου δικαστηρίου στο πλαίσιο της διαδικασίας αυτής, δηλαδή ότι δεν είχε επαφή με τα παιδιά της και ότι απέτυχε να τα στηρίξει οικονομικά, ήταν τόσο παράλογα, ώστε να μπορούν να θεωρηθούν ως «κατάφωρα αυθαίρετα».
Τέλος, οι αποφάσεις στην υπόθεση της κ. Magomadova δεν έδωσαν τη δέουσα προσοχή στα συμφέροντα των παιδιών. Δεν ζητήθηκε ποτέ γνώμη εμπειρογνωμόνων σχετικά με τόσο σημαντικά ζητήματα όπως ο βαθμός προσκόλλησης των παιδιών στη μητέρα τους, το αποτέλεσμα που θα είχε η αποκοπή όλων των δεσμών μαζί της σε αυτά ή σχετικά με τις γονικές της ικανότητες. Ούτε δόθηκε κανένας λόγος για να εξηγηθεί γιατί ένα τέτοιο δραστικό μέτρο, όπως η στέρηση της γονικής μέριμνας της μητέρας- του μοναδικού επιζώντος γονέα τους – χωρίς να εξεταστούν εναλλακτικές λύσεις λιγότερο ακραίες, θα ήταν προς το συμφέρον τους. Μόνο οι δύο μεγαλύτερες κόρες είχαν πράγματι εξεταστεί στη δίκη και το δικαστήριο είχε λάβει υπόψη την αρνητική τους άποψη, ενώ αγνόησε τα επιχειρήματα της προσφεύγουσας ότι οι συγγενείς του συζύγου της εμπόδισαν κάθε επαφή με τα παιδιά της και τα έστρεψαν εναντίον της. Συναφώς, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι αντιρρήσεις ενός παιδιού δεν ήταν απαραίτητα επαρκείς για να υπερισχύσουν των γονικών συμφερόντων , ειδικά στο πλαίσιο μιας σύγκρουσης αφοσίωσης ή / και της έκθεσής τους στην αποξενωτική συμπεριφορά ενός από τους συγγενείς.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η στέρηση της γονικής μέριμνας της προσφεύγουσας ήταν αυθαίρετη και υπερβολικά δυσανάλογη, κατά παράβαση του δικαιώματός της σεβασμού της ιδιωτικής ζωής της σύμφωνα με το άρθρο 8.
Μια τέτοια αυθαίρετη επέμβαση σε ένα από τα θεμελιώδη δικαιώματα της Σύμβασης δεν πρέπει να λαμβάνει χώρα σε μια δημοκρατική κοινωνία που διέπεται από το κράτος δικαίου.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία οφείλει να καταβάλει στην προσφεύγουσα ποσό 30.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 9.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
