Φυλακές Διαβατών και οι εξευτελιστικές συνθήκες διαβίωσης για διαβητικό κρατούμενο με αναπηρικό καροτσάκι! Καταδίκη της Ελλάδας για εξευτελιστική μεταχείριση
ΑΠΟΦΑΣΗ
Καργάκης κατά Ελλάδας της 14.01.2020 (αρ. προσφ. 27025/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Διαβητικός με αναπηρικό καρότσι και εξευτελιστική μεταχείριση σε ελληνικές φυλακές.
Συνθήκες κράτησης και ευπαθείς ομάδες. Μη ορθή διαχείριση της ιατρικής κατάστασης του προσφεύγοντος κατά τη διάρκεια της προσωρινής του κράτησης, ο οποίος ήταν διαβητικός σε αναπηρικό καροτσάκι, με σωματικά και ψυχολογικά προβλήματα υγείας. Κακές συνθήκες κράτησής του στις φυλακές Διαβατών και έλλειψη αποτελεσματικού ενδίκου μέσου για καταγγελία αυτών. Καταγγελία για μη εύλογη διάρκεια των διαδικασιών σχετικά με τον δικαστικό έλεγχο της κράτησής του.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι οι συνθήκες κράτησης στη φυλακή Διαβατών είχαν υποβάλει τον προσφεύγοντα, σε δοκιμασία, της οποίας η σοβαρότητα είχε ξεπεράσει τον αναπόφευκτο βαθμό ταλαιπωρίας που συνεπάγεται η κράτηση. Η φυλακή δεν είχε καντίνα και οι κρατούμενοι έπρεπε να τρώνε τα γεύματά τους στα κελιά τους, καθισμένοι στα κρεβάτια τους. Επιπλέον, ο προσφεύγων δεν είχε πρόσβαση στο προαύλιο, καθώς το τελευταίο δεν ήταν κατάλληλο για τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, το φαγητό του ήταν ακατάλληλο για τη διαβητική του κατάσταση, και τέλος έπρεπε να μοιράζεται το κελί του με καπνιστές, κατά παράβαση των εντολών του γιατρού.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το ένδικο μέσο που χρησιμοποίησε ο προσφεύγων (αίτηση άρσης προσωρινής κράτησης) δεν παρείχε κατάλληλη επανόρθωση, διότι, πέραν του θέματος της αποφυλάκισής του, ο Ανακριτής δεν απάντησε στις καταγγελίες του προσφεύγοντος σχετικά με τις συνθήκες κράτησής του.
Το Στρασβούργο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) της ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με το άρθρο 3 σχετικά με τις συνθήκες κράτησης στις φυλακές Διαβατών. Δεν διαπίστωσε όμως παραβίαση του άρθρου 5 § 4 (δικαίωμα σε ταχεία απόφαση σχετικά με τη νομιμότητα της κράτησης) της ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 3.900 ευρώ για ηθική βλάβη και 1000 ευρώ για δικαστικά έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 3
Άρθρο 5
Άρθρο 13
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγω, Κλεάνθης Καργάκης, είναι Έλληνας υπήκοος που γεννήθηκε το 1950 και ζει στη Θεσσαλονίκη.
Η υπόθεση αφορά τη διαχείριση της ιατρικής κατάστασης του προσφεύγοντος κατά τη διάρκεια της προσωρινής του κράτησης, τις συνθήκες κράτησής του στις φυλακές Διαβατών και την έλλειψη αποτελεσματικού ενδίκου μέσου για την καταγγελία αυτών, ενώ επίσης και τη διάρκεια των διαδικασιών σχετικά με τον δικαστικό έλεγχο της κράτησης.
Σε απροσδιόριστη ημερομηνία ασκήθηκε ποινική δίωξη εναντίον του προσφεύγοντος για απόπειρα συνδρομής σε αλλοδαπό για να εγκαταλείψει τη χώρα χωρίς να υποβληθεί σε νόμιμο έλεγχο, τελούμενη κατ’ επάγγελμα και κατά συρροή. Στις 16.01.2013 ο προσφεύγων συνελήφθη και τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση βάσει εντάλματος που εκδόθηκε από τον Ανακριτή Θεσσαλονίκης. Στις 07.02.2013 τοποθετήθηκε στη Φυλακή Διαβατών στη Θεσσαλονίκη.
Κατά την προσωρινή του κράτηση, ο προσφεύγων δήλωσε ότι είχε υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο και είχε ιστορικό διαβήτη και καρδιακών παθήσεων και ότι έπαιρνε φάρμακα. Κατά τη διάρκεια της κράτησης, εξετάστηκε από τον ψυχίατρο της φυλακής και διαγνώστηκε αντιδραστική αυτοκαταστροφική κατάθλιψη και τέθηκε υπό ψυχιατρική φροντίδα. Στις 24.01.13 ο προσφεύγων μεταφέρθηκε στο Γενικό Νοσοκομείο Παπανικολάου στη Θεσσαλονίκη, με πιθανό εγκεφαλικό επεισόδιο. Η υγεία του βελτιώθηκε, ενώ ήταν στο νοσοκομείο, και απολύθηκε με δική του πρωτοβουλία στις 06.02.2013, με αυστηρές συστάσεις για τη διατροφή και το περιβάλλον του στη φυλακή. Αναγκάστηκε να επιστρέψει στο νοσοκομείο για επείγουσα περίθαλψη δύο φορές τον Μάρτιο και πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο για τη φυλακή στις 09.04.2013.
Ο προσφεύγων, ο οποίος είναι διαβητικός με αναπηρικό καροτσάκι, ισχυρίζεται ότι στη φυλακή Διαβατών μοιραζόταν ένα κελί 20μ² με τέσσερις άλλους κρατούμενους. Το κελί ήταν ανθυγιεινό και δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες των ανθρώπων με αναπηρίες. Υποστηρίζει επίσης ότι το φαγητό ήταν ακατάλληλο για τις συνθήκες υγείας του. Επιπλέον, ισχυρίζεται ότι δεν μπόρεσε να ασκηθεί, επειδή η αυλή δεν ήταν ούτε προστατευμένη, ούτε κατάλληλη για άτομα με ειδικές ανάγκες.
Στις 18.02.2013 ο προσφεύγων κατέθεσε αίτηση άρσης της προσωρινής του κράτησης, η οποία του είχε επιβληθεί στις 16.01.2013. Μετά από εκκλήσεις του προσφεύγοντος για επιτάχυνση της εξέτασης της αίτησης του, στις 15.04.2013 ο Εισαγγελέας πρότεινε την άρση της κράτησής του και την αντικατάστασή της με άλλους περιοριστικούς όρους. Ο Ανακριτής υιοθέτησε την πρόταση του Εισαγγελέα. Στις 26.04.2018, ωστόσο, ο προσφεύγων καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης 5 ετών. Αυτός άσκησε έφεση την ίδια ημερομηνία.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3
Το Δικαστήριο σημείωσε καταρχάς ότι οι διάδικοι είχαν παρουσιάσει διαφορετικές εκδοχές της κατάστασης αναφορικά με τον υπερπληθυσμό και τις λοιπές συνθήκες στη φυλακή Διαβατών. Στη συνέχεια εξέτασε τις πληροφορίες που θεωρούσε περισσότερο αντικειμενικές βάσει άλλων πηγών.
Έτσι, το ΕΔΔΑ επισήμανε ότι σύμφωνα με τις πληροφορίες που παρέσχε στην κυβέρνηση ο διευθυντής των φυλακών Διαβατών σε έγγραφο της 09.05.2018, κάθε κρατούμενος επωφελείται από μια περιοχή περίπου 4,4 τ.μ.. Αυτές οι πληροφορίες συμπίπτουν με την εκδοχή της κυβέρνησης.
Όσον αφορά τους όρους θέρμανσης, ζεστού νερού, φωτισμού, καθαριότητας κοιτώνων και την παροχή ειδών υγιεινής, το Δικαστήριο δεν μπορούσε να σχολιάσει επί των ισχυρισμών του προσφεύγοντος.
Ωστόσο, σημείωσε ότι η φυλακή Διαβατών δεν είχε καντίνα και ότι οι κρατούμενοι έπρεπε να τρώνε τα γεύματά τους στα κελιά τους, καθισμένοι στα κρεβάτια τους. Επιπλέον, το Δικαστήριο έλαβε υπόψιν τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος ότι δεν είχε πρόσβαση στο προαύλιο, ότι το τελευταίο δεν ήταν κατάλληλο για τις ανάγκες των ατόμων με αναπηρία, ότι το φαγητό του ήταν ακατάλληλο για την κατάσταση της υγείας του (διαβητικός), και ότι έπρεπε να μοιραστεί το κελί του με καπνιστές, κατά παράβαση των εντολών του γιατρού. Η κυβέρνηση δεν αμφισβητήστε αυτούς τους ισχυρισμούς.
Λαμβάνοντας υπόψη τις ανωτέρω σκέψεις, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης σχετικά με τις συνθήκες κράτησης του προσφεύγοντος στη φυλακή Διαβατών.
Άρθρο 13 σε συνδυασμό με το άρθρο 3
Το ΕΔΔΑ επισήμανε ότι το ένδικο μέσο που απαιτείται βάσει του άρθρου 13 της Σύμβασης πρέπει να είναι «αποτελεσματικό» τόσο στην πράξη, όσο και στον νόμο. Εν προκειμένω, το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι στην από 18.02.2013 αίτηση του για άρση της κράτησης ή αντικατάστασής της με περιοριστικούς όρους, ο προσφεύγων είχε αναφέρει τα προβλήματα υγείας του, την αναπηρία του και το γεγονός ότι είχε νοσηλευτεί για αρκετές ημέρες μετά την κράτησή του, υποστηρίζοντας τους ισχυρισμούς του με σχετικά ιατρικά πιστοποιητικά. Ο προσφεύγων είχε επίσης αναφερθεί στα θέματα υγείας του και στις «κακές» συνθήκες κράτησης του στις αιτήσεις που είχε υποβάλει στον Ανακριτή στις 05.04.2013.
Επιπλέον, στις 09.04.2013, ο προσφεύγων υπέβαλε ένα συμπληρωματικό υπόμνημα στην από 18.02.2013 αίτηση του, αναφέροντας ότι τα προβλήματα υγείας του είχαν επιδεινωθεί λόγω της κράτησής του και ότι οι συνθήκες κράτησής του, τις οποίες είχε περιγράψει λεπτομερώς, ήταν ασυμβίβαστες με αυτές της κατάστασης της υγείας του.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι παρόλο που ο Ανακριτής αποφάσισε τελικά να αποφυλακίσει τον προσφεύγοντα με περιοριστικούς όρους, το είχε κάνει μόνο αφού επιβεβαίωσε ότι ο τελευταίος ήταν απίθανο να τελέσει νέα αδικήματα. Ο Ανακριτής δεν ανέλυσε τους όρους κράτησης του προσφεύγοντος ή τα ζητήματα της υγείας του, παρόλο που στην πρόταση του Εισαγγελέα είχαν επισημανθεί τα σοβαρά καρδιακά προβλήματα και αναφερόταν ότι η παρατεταμένη κράτησή του σε φυλακή θα μπορούσε να αποδειχθεί μοιραία λόγω των κακών συνθηκών που επικρατούν στις ελληνικές φυλακές.
Υπό τις συνθήκες αυτές, το Δικαστήριο έκρινε ότι το ένδικο μέσο που χρησιμοποίησε ο προσφεύγων δεν του παρείχε κατάλληλη επανόρθωση, διότι, πέραν του θέματος της αποφυλάκισής του, ο Ανακριτής δεν είχε απάντησε στις καταγγελίες του προσφεύγοντος σχετικά με τις συνθήκες κράτησής του.
Συνεπώς, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 13 της ΕΣΔΑ σε συνδυασμό με το άρθρο 3 σχετικά με τις συνθήκες κράτησης στη φυλακή Διαβατών.
Άρθρο 5 § 4
Όσον αφορά την περίοδο που πρέπει να ληφθεί υπόψη για να προσδιοριστεί εάν το εναγόμενο κράτος εκπλήρωσε την απαίτηση «ταχύτητας» που ορίζεται στο άρθρο 5 παρ. 4, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η εν λόγω περίοδος είχε ξεκινήσει στις 18.02.2013, όταν ο προσφεύγων είχε υποβάλει αίτηση άρσης της προσωρινής κράτησης. Ολοκληρώθηκε στις 24.04.2013, όταν ο Ανακριτής έκανε δεκτή την αίτηση. Επομένως, η περίοδος αυτή διήρκεσε 65 μέρες. Ο ίδιος ο προσφεύγων δεν φαίνεται να καθυστέρησε ουσιαστικά την εν λόγω διαδικασία.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι ο προσφεύγων συνελήφθη και τέθηκε υπό προσωρινή κράτηση στις 16.01.2013. Σημείωσε ότι η δικαστική αρχή που έλαβε την απόφαση ήταν ανεξάρτητη και αμερόληπτη. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ της παρούσας υπόθεσης και άλλων υποθέσεων στις οποίες είχε διαταχθεί η κράτηση των προσφευγόντων από διοικητική αρχή χωρίς ισοδύναμες εγγυήσεις. Επιπλέον, ο έλεγχος της νομιμότητας της κράτησής του μετά την αίτηση που κατατέθηκε στις 18.02.2013 είχε διεξαχθεί από έναν Ανακριτή, ο οποίος ήταν επίσης ανεξάρτητος και αμερόληπτος και είχε αποφανθεί επί τη βάσει πρότασης Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών.
Το Δικαστήριο επισήμανε τη σχετική πολυπλοκότητα της διαδικασίας ενώπιον του Ανακριτή αναφορικά με τους νομικούς και πραγματικούς ισχυρισμούς. Ο Ανακριτής έπρεπε να αξιολογήσει, στη δεύτερη περίπτωση, τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος κατά της τοποθέτησής του σε κράτηση. Επιπλέον, το Δικαστήριο σημείωσε ότι, προτού αποφανθεί επί της αίτησης της 18.02.2013, ο Ανακριτής είχε ζητήσει να διαβιβασθεί ο φάκελος της υπόθεσης στον Εισαγγελέα, έτσι ώστε ο τελευταίος να μπορέσει να εκφράσει γνώμη για την παρατεταμένη κράτηση του προσφεύγοντος. Αυτή η διαδικασία, η οποία καθορίζεται από το εθνικό δίκαιο, επεκτείνει σαφώς τη διάρκειά της.
Επομένως, το Δικαστήριο έκρινε ότι η δικαστική διαδικασία αναφορικά με την άρση της προσωρινής κράτησής του, με βάση τις περιστάσεις της υπόθεσης, είχε συμμορφωθεί με την απαίτηση της «ταχύτητας». Κατά συνέπεια δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5 § 4 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ελλάδα έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 3.900 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
