Εφημερίδα έγγραψε ότι ο Περιφερειάρχης πρέπει να λάβει παράσημο διαφθοράς. Καταδίκες σε μεγάλες αποζημιώσεις. Παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Timakov και OOO ID Rubezh και Timakov κατά Ρωσίας της 08.09.2020 (αρ. προσφ. 46232/10 και 74770/10)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία έκφρασης. Σχόλιο δημοσιογράφου ότι ο Περιφερειάρχης πρέπει να λάβει παράσημο διαφθοράς. Δικαίωμα δημόσιας ακρόασης σε αστική υπόθεση.
Ο δημοσιογράφος και ο εκδοτικός του οίκος υποχρεώθηκαν κατόπιν δικαστικών αποφάσεων επί ασκηθείσας αγωγής να πληρώσουν για δυσφήμηση στον Περιφερειάρχη 50.000 ευρώ. Για την εκτέλεση των αποφάσεων οι δικαστικοί επιμελητές κατάσχεσαν είδη οικιακής χρήσης του πρώτου προσφεύγοντος (συμπεριλαμβανομένου του πιάνου της κόρης του), ενώ ο δεύτερος προσφεύγων εκδοτικός οίκος διαλύθηκε λόγω της αδυναμίας του να εξοφλήσει τις επιδικασθείσες αποζημιώσεις.
Σύμφωνα με το ΕΔΔΑ, τα εγχώρια δικαστήρια δεν έλαβαν υπόψιν την οικονομική κατάσταση των εναγομένων. Αντ’ αυτού, δόθηκε κυρίαρχο βάρος στην «κοινωνική θέση» του Περιφερειάρχη. Το Στρασβούργο έκρινε ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης των προσφευγόντων δεν ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία». Παραβίαση του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).
Εκδίκαση της αστικής αγωγής στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο κεκλεισμένων των θυρών. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι το γεγονός ότι στη συνέχεια η διαδικασία ενώπιον του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου ήταν δημόσια, δεν αρκούσε για την αποκατάσταση της έλλειψης δημόσιας ακρόασης ενώπιον του πρωτοβάθμιου. Παραβίαση του δικαιώματος δημόσιας ακρόασης (άρθρο 6 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 10
Άρθρο 6
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες Vladimir Viktorovich Timakov, Ρώσος υπήκοος, και ο ρωσικός εκδοτικός οίκος στον οποίο έχει μετοχές, με την επωνυμία «OO ID Rubezh».
Η υπόθεση αφορούσε δύο αγωγές λόγω δυσφήμησης που ασκήθηκαν εναντίον των προσφευγόντων από τον πρώην Περιφερειάρχη της περιοχής Τούλα ως απάντηση στα άρθρα που εξέφραζαν την άποψη ότι ήταν διεφθαρμένος στην τοπική εφημερίδα Za Sechnyy Rubezh που ανήκε στον παραπάνω εκδοτικό οίκο.
Στην πρώτη αγωγή, ο Περιφερειάρχης παραπονέθηκε για τη δημοσίευση ενός άρθρου τον Μάιο το 2009 το οποίο γράφτηκε από τον κ. Timakov στην Za Sechnyy Rubezh, αναφορικά με τον ισχυρισμό περί διαφθοράς στο γραφείο του.
Ο Περιφερειάρχης άσκησε και δεύτερη αγωγή σχετικά με άρθρο του κ. Timakov τον Απρίλιο του 2009 στο τοπικό ειδησεογραφικό ιστότοπο Tul’skiye Novosti, όπου περιείχε σχόλια ότι ο ίδιος άξιζε το υψηλότερο παράσημο διαφθοράς.
Τα εθνικά δικαστήρια καταδίκασαν τους προσφεύγοντες και στις δύο διαδικασίες. Έδωσαν δε έμφαση στη σημασία της κοινωνικής θέσης του Περιφερειάρχη ως «ανώτατου αξιωματούχου της Περιφέρειας Τούλα» και διαπίστωσαν ότι οι δηλώσεις στο άρθρο και η συνέντευξη με τον κ. Timakov ήταν αναληθείς και δυσφημιστικές για αυτόν.
Τα δικαστήρια επιδίκασαν στον Περιφερειάρχη 2.000.000 ρωσικά ρούβλια (περίπου 50.000 ευρώ) το 2009 ως χρηματική ικανοποίηση λόγω ηθικής βλάβης. Η προσφεύγουσα εταιρεία του εκδοτικού οίκου διαλύθηκε και ο δικαστικός επιμελητής αποφάσισε να κατάσχει τα είδη οικιακής χρήσης του προσφεύγοντος κ. Timakov κατά τη διάρκεια των διαδικασιών εκτέλεσης που ακολούθησαν, επειδή δεν είχε επαρκή χρήματα για να πληρώσει τις ποινές.
Παράλληλα, ο Περιφερειάρχης άσκησε έγκληση εναντίον του κ. Timakov για δυσφήμηση αναφορικά με τις δηλώσεις οι οποίες είχαν κριθεί δυσφημιστικές στη δεύτερη σειρά αστικών διαδικασιών και ασκήθηκε ποινική δίωξη. Αυτή τελικά αρχειοθετήθηκε το 2010 λόγω έλλειψης στοιχείων που να δείχνουν ότι είχε διαπραχθεί έγκλημα.
Στη συνέχεια ο Περιφερειάρχης καθαιρέθηκε από το αξίωμά του λόγω καταγγελιών δωροδοκίας το 2011. Κρίθηκε ένοχος για δωροδοκία και καταδικάστηκε σε κάθειρξη 9 ετών και 6 μηνών το 2013.
Βασιζόμενοι στο άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν για τις εγχώριες δικαστικές αποφάσεις, οι οποίες στράφηκαν εναντίον τους, ισχυριζόμενοι ότι είχαν προσδώσει αυξημένη προστασία στη φήμη του Περιφερειάρχη, χωρίς να λάβουν υπόψη τους τη θέση του προσφεύγοντος ως δημοσιογράφου που σχολίασε ένα θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος.
Στηριζόμενοι επίσης στο άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε ακρόαση), οι προσφεύγοντες κατήγγειλαν ότι το πρωτοβάθμιο δικαστήριο είχε εκδικάσει την πρώτη αγωγή λόγω δυσφήμησης κεκλεισμένων των θυρών και όχι δημόσια.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Παραβίαση του άρθρου 10
α) Αστικές διαδικασίες για δυσφήμηση
Το ΕΔΔΑ παρατηρεί επίσης ότι τα ποσά που επιδικάσθηκαν στον Περιφερειάρχη στις δύο προαναφερθείσες διαδικασίες ήταν πολύ σημαντικά. Είναι συνεπής η νομολογία του ΕΔΔΑ σχετικά με τη διαδικασία δυσφήμησης εναντίον δημοσιογράφων. Η φύση και η σοβαρότητα των κυρώσεων που επιβάλλονται είναι περαιτέρω παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη κατά την αξιολόγηση της αναλογικότητας μιας παρέμβασης. Επιπλέον, το Δικαστήριο πρέπει να είναι πεπεισμένο ότι η κύρωση δεν ισοδυναμεί με λογοκρισία που αποσκοπεί στην αποθάρρυνση του Τύπου από την κριτική. Στο πλαίσιο μιας συζήτησης για ένα θέμα δημόσιου ενδιαφέροντος, μια τέτοια κύρωση είναι πιθανό να αποτρέψει τους δημοσιογράφους να συμβάλουν στη δημόσια συζήτηση για θέματα που επηρεάζουν τη ζωή της κοινότητας. Με τον ίδιο τρόπο, ενδέχεται να παρακωλύσει τον Τύπο στην εκτέλεση των καθηκόντων του ως φορέα παροχής πληροφοριών και ως δημόσιου φύλακα.
Οι προσφεύγοντες τόνισαν ότι είχαν βιώσει την ανασταλτική επίδραση των δυσανάλογα υψηλών επιδικασθέντων ποσών. Το Δικαστήριο δέχεται αυτό το επιχείρημα, καθώς το γεγονός ότι οι δικαστικοί επιμελητές έπρεπε να καταφύγουν σε επιβολή εκτέλεσης και, τελικά, στην κατάσχεση ειδών οικιακής χρήσης του προσφεύγοντος – συμπεριλαμβανομένου του πιάνου της κόρης του- αποτελεί χαρακτηριστική απεικόνιση του γεγονότος ότι το ποσό που επιδικάσθηκε με την απόφαση της 22ας Σεπτεμβρίου 2009 (η οποία επικυρώθηκε στις 18 Μαρτίου 2010) ήταν σε μεγάλο βαθμό υψηλότερη από τους οικονομικούς πόρους που είχε στη διάθεσή του ο προσφεύγων.
Η αρνητική επίπτωση που είχε το υψηλό επιδικασθέν ποσό στην προσφεύγουσα εταιρεία που είχε τον εκδοτικό οίκο, την οδήγησε στο να διαλυθεί λόγω της αδυναμίας της να εξοφλήσει το χρέος που προέκυψε από την δικαστική απόφαση. Ωστόσο, τίποτα στις αποφάσεις της 25ης Αυγούστου και της 22ας Σεπτεμβρίου 2009 (όπως επικυρώθηκαν στις 4 Φεβρουαρίου και της 18ης Μαρτίου 2010, αντίστοιχα) δεν υποδηλώνει ότι τα εγχώρια δικαστήρια έλαβαν υπόψη, εν συντομία, την οικονομική κατάσταση των εναγομένων ή προέβλεπαν εάν θα ήταν το επιδικασθέν ποσό αναλογικό στις συγκεκριμένες αντίστοιχες περιστάσεις κάθε περίπτωσης. Αντ’ αυτού, για άλλη μια φορά δόθηκε κυρίαρχο βάρος στην «κοινωνική θέση» του Περιφερειάρχη, δηλαδή δεν εφαρμόστηκαν τα σχετικά πρότυπα της Σύμβασης.
Τα παραπάνω στοιχεία οδήγησαν το Δικαστήριο στο συμπέρασμα ότι η αιτιολογία με την οποία τα εθνικά δικαστήρια δικαιολόγησαν την παρέμβαση στο δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης των προσφευγόντων και στις δύο δίκες δυσφήμησης μπορεί να περιγραφεί ως «σχετική», αλλά δεν μπορεί να θεωρηθεί ως «επαρκής». Τα εθνικά δικαστήρια δεν έδωσαν τη δέουσα προσοχή στις αρχές και στα κριτήρια που καθορίζονται από την νομολογία του ΕΔΔΑ ως προς την εξισορρόπηση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και του δικαιώματος στην ελευθερία της έκφρασης. Έτσι, υπερέβησαν το περιθώριο εκτίμησης που τους δόθηκε και απέτυχαν να αποδείξουν ότι υπήρχε εύλογη σχέση αναλογικότητας μεταξύ των δύο περιπτώσεων παρεμβάσεων και του θεμιτού επιδιωκόμενου σκοπού. Το Δικαστήριο κατέληξε συνεπώς στο συμπέρασμα ότι δεν αποδείχθηκε ότι η παρέμβαση ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».
(γ) Ποινικές διαδικασίες για δυσφήμηση
Το Δικαστήριο σημειώνει επίσης ότι ο κ. Timakov, εκτός από το ότι έπρεπε να πληρώσει ένα δυσανάλογα υψηλό ποσό επειδή εξέφρασε τη γνώμη του ως δημοσιογράφος και ως μέλος της Περιφερειακής Νομοθετικής Επιτροπής σχετικά με την επαγγελματική απόδοση του Κυβερνήτη, υποβλήθηκε επιπλέον σε ποινική δίωξη για δυσφήμηση. Δεδομένου ότι και οι δύο διαδικασίες αστικής δυσφήμησης ανωτέρω και η ποινική διαδικασία για δυσφήμηση προήλθε από την ίδια δήλωση και διεξήχθη παράλληλα για κάποιο χρονικό διάστημα, το Δικαστήριο δεν θεωρεί απαραίτητο να αντιμετωπίσει την εναπομένουσα περίπτωση παρέμβασης υπό μορφή ποινικής διαδικασίας για δυσφήμηση.
(δ) Συμπέρασμα
Το Στρασβούργο έκρινε ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης των προσφευγόντων δεν ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία» και υπήρξε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ).
Παραβίαση του άρθρου 6 § 1
Το ΕΔΔΑ παρατήρησε ότι ούτε το Επαρχιακό Δικαστήριο, ούτε η Κυβέρνηση προέβαλαν συγκεκριμένους λόγους που να μπορούσαν να δικαιολογήσουν την εκδίκαση της υπόθεσης στο πρωτοβάθμιο δικαστήριο κεκλεισμένων των θυρών σε μία υπόθεση αστικής διαφοράς. Η απλή αναφορά σε «εξαιρετικές περιστάσεις» δεν αρκούσε για παράκαμψη μιας θεμελιώδους αρχής που κατοχυρώνεται στο άρθρο 6 § 1 της Σύμβασης, δηλαδή, ότι μια δικαστική ακρόαση πρέπει να διεξάγεται δημόσια. Συνεπώς, το γεγονός ότι η διαδικασία κατ’ έφεση ενώπιον του Περιφερειακού δικαστηρίου ήταν δημόσια δεν αρκούσε για την αποκατάσταση της έλλειψης δημόσιας ακρόασης ενώπιον του πρωτοβάθμιου Επαρχιακού δικαστηρίου. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του δικαιώματος σε δημόσια ακρόαση (άρθρο 6 § 1 της Σύμβασης).
Δίκαιη ικανοποίηση:
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στο δημοσιογράφο κ. Timakov ποσό 1.542 ευρώ για αποζημίωση, 9.750 ευρώ για ηθική βλάβη και 5.410 ευρώ για έξοδα και δαπάνες και σε μέτοχο του εκδοτικού οίκου ποσό 2.925 ευρώ για ηθική βλάβη.
