Δικαστής δίκασε υπόθεση των ίδιων διαδίκων για τα ίδια πραγματικά περιστατικά τρεις φορές. Ο ίδιος δικαστής απέρριψε και αίτηση εξαίρεσής του! Καταδίκη για μεροληψία!
ΑΠΟΦΑΣΗ
Mikhail Mironov κατά Ρωσίας της 06.10.2020 (αρ. προσφ. 58138/09)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αμεροληψία δικαστή. Δίκαιη δίκη. Ένσταση μεροληψίας. Δικαστής δίκασε μία ποινική και δύο αστικές υποθέσεις μεταξύ ιδίων διαδίκων και για τα ίδια πραγματικά περιστατικά. Ο ίδιος εκδίκασε και την ένσταση εξαίρεσής του και την απέρριψε.
Ο προσφεύγων υπέβαλε αίτημα εξαίρεσης δικαστή σε αστική υπόθεση, επικαλούμενος έλλειψη αμεροληψίας γιατί είχε ήδη διαμορφώσει την κρίση του, αφού είχε ήδη εκφέρει αρνητική άποψη για αυτόν που βασιζόταν στα ίδια πραγματικά περιστατικά.
Ο υπό εξαίρεση δικαστής αρχικά είχε ζητήσει με γραπτό αίτημά του την αποχή από την εκδίκαση της ποινικής υπόθεσης επειδή είχε ήδη εκφέρει άποψη στην υπόθεση στ αστικό της σκέλος. Το αρμόδιο Δικαστήριο δεν την έκανε δεκτή γιατί δεν θεώρησε ότι υφίσταται κίνδυνος αμεροληψίας και προκατάληψης σε βάρος του διαδίκου και απέρριψε το αίτημα.
Ο ίδιος όμως δικαστής στη συνέχεια στις αστικές διαδικασίες εκδίκασε σε μονομελή σύνθεση την ένσταση εξαίρεσής του αλλά και την υπόθεση στην ουσία της. Ο ίδιος δικαστής απέρριψε την ένσταση εξαίρεσής του και έκανε δεκτή την αγωγή σε βάρος του προσφεύγοντος.
Το Στρασβούργο διαπίστωσε ότι σε μια τέτοια περίπτωση, όπου υπήρχαν περιστάσεις που θα μπορούσαν να επηρεάσουν την αμεροληψία του δικαστή, δεν ήταν σκόπιμο ο ίδιος ο δικαστής να αποφασίσει σχετικά με το αίτημα εξαίρεσης εναντίον του.
Δεδομένου ότι ο Δικαστής δεν απάντησε αιτιολογημένα στο αίτημα του προσφεύγοντος, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η όλη δικαστική διαδικασία για την εξαίρεσή του από την εκδίκαση της υπόθεσης, δεν κάλυψε τις απαιτήσεις της Σύμβασης για αμεροληψία και διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σε δίκαιη δίκη του προσφεύγοντος και ειδικότερα της ειδικότερης έκφανσής του να δικαστεί από αμερόληπτο δικαστήριο (άρθρο 6 § 1 ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6§1
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Mikhail Nikolayevich Mironov, είναι Ρώσος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1981 και ζει στο Pskov.
Η υπόθεση αφορούσε την καταγγελία του για έλλειψη αμεροληψίας ενός δικαστή. Το 2005 ο προσφεύγων συμφώνησε να αγοράσει ένα ακίνητο από τον Δήμο της περιφέρειας Gdovskiy της Περιφέρειας του Pskov και συνήψε σύμβαση αγοραπωλησίας με τον πατέρα του, ο οποίος ήταν νόμιμος εκπρόσωπος του Δήμου.
Τον Ιούνιο του 2007 ο νόμιμος εκπρόσωπος της Περιφέρειας του Pskov κίνησε αστικές διαδικασίες εναντίον του προσφεύγοντος για να χαρακτηριστεί άκυρη η αγοροπωλησία του ακινήτου. Ο εισαγγελέας άσκησε ποινική δίωξη κατά του πατέρα του προσφεύγοντος λόγω της πώλησης ακινήτου στους συγγενείς του κάτω από την τιμή αγοράς και τον παρέπεμψε για κατάχρηση εξουσίας.
Τον Δεκέμβριο του 2007, το Ειρηνοδικείο απέρριψε την αγωγή σε βάρος του προσφεύγοντος, αλλά τον Ιούνιο του 2008 το Εφετείο του Gdovskiy, με τον δικαστή A. , ακύρωσε την απόφαση και κήρυξε την αγοραπωλησία άκυρη. Ούτε ο προσφεύγων ούτε ο πληρεξούσιος δικηγόρος του ήταν παρόντες στο δικαστήριο.
Η ποινική υπόθεση εναντίον του πατέρα του προσφεύγοντος προσδιορίστηκε να εκδικαστεί επίσης στο Επαρχιακό Δικαστήριο Gdovskiy τον Ιούλιο του 2008 . Ο δικαστής Α. δήλωσε αποχή από την υπόθεση λόγω της προηγούμενης συμμετοχής του στην αστική υπόθεση.
Μεταξύ άλλων λόγων για την άρνησή του, δήλωσε ότι είχε ήδη εκφράσει την άποψη σχετικά με την πώληση του οικοπέδου στους συγγενείς του κατηγορουμένου, την οποία είχε κρίνει ως παράνομη. Τον Οκτώβριο του 2008, το περιφερειακό δικαστήριο του Pskov ακύρωσε την απόφαση του Εφετείου του Ιουνίου 2008 λόγω απουσίας του προσφεύγοντος και του δικηγόρου του από την ακρόαση. Η υπόθεση εξετάστηκε και πάλι ενώπιον του δικαστή A. Ο προσφεύγων ζήτησε την εξαίρεση του για λόγους μεροληψίας στην υπόθεση, αναφερόμενος στη δήλωση αποχής από την ποινική υπόθεση.
Ο δικαστής A. απέρριψε το αίτημα για εξαίρεση , υποστηρίζοντας ότι η αποχή δικαστή σε ποινική δίκη δεν μπορούσε να αποτελέσει αιτία εξαίρεσης του σε αστική υπόθεση. Στη συνέχεια τον Ιανουάριο του 2009 ο δικαστής Α. εκδίκασε την ουσία της υπόθεσης και έκανε δεκτή την αγωγή σε βάρος του προσφεύγοντος.
Στηριζόμενος στο άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη), ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι ο δικαστής A. επέδειξε μεροληψία όταν είχε εξετάσει την ένστασή εξαίρεσης και την μεταγενέστερη εκδίκαση της ουσίας της υπόθεσης στην αστική διαδικασία.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η αμεροληψία υποδηλώνει την απουσία προκατάληψης ή μεροληψίας. Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, η ύπαρξη της αμεροληψίας κατά την έννοια του άρθρου 6 § 1 πρέπει να καθορίζεται ως (i) υποκειμενική αμεροληψία, όπου πρέπει να ληφθεί υπόψη η προσωπική πεποίθηση και συμπεριφορά ενός συγκεκριμένου δικαστή – δηλαδή, εάν ο δικαστής είχε προσωπική προκατάληψη ή μεροληψία σε μια δεδομένη υπόθεση, και (ii) αντικειμενική αμεροληψία, δηλαδή πρέπει να διαπιστωθεί εάν το ίδιο το δικαστήριο και, μεταξύ άλλων πτυχών, η σύνθεσή του, προσέφερε επαρκείς εγγυήσεις για να αποκλείσει οποιαδήποτε νόμιμη αμφιβολία ως προς την αμεροληψία του.
Όσον αφορά το αντικειμενικό κριτήριο, ακόμη και τα φαινόμενα μπορεί να έχουν κάποια σημασία ή, με άλλα λόγια, «η δικαιοσύνη δεν πρέπει μόνο να αποδοθεί, αλλά και να φαίνεται ότι έχει αποδοθεί».
Κατά το ΕΔΔΑ στην υπόθεση αυτή ο φόβος της έλλειψης αμεροληψίας προερχόταν από δύο περιστάσεις. Πρώτον, ο προσφεύγων είχε αμφιβολίες ως προς την υποκειμενική αμεροληψία του Δικαστή εν όψει των όσων είχε αναφέρει στη δήλωση αποχής του που δόθηκε στην ποινική υπόθεση σχετικά με τα πραγματικά περιστατικά. Δεύτερον, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι δεν μπορούσε να περιμένει μια ευνοϊκή απόφαση στην υπόθεσή του, διότι ο δικαστής Α. είχε εξετάσει δύο φορές την έφεσή του, ενώ η ένστασή του για εξαίρεση απορρίφθηκε αδικαιολόγητα.
Ο δικαστής Α. ζητώντας να απόσχει από την εκδίκαση ποινικής υπόθεσης δήλωσε ότι είχε ήδη εκφράσει την άποψή του επί της ουσίας στην υπόθεση του προσφεύγοντος σε αστικές διαδικασίες που αφορούσαν το ίδιο θέμα. Ο προσφεύγων αμφισβήτησε το δικαστή A. για το λόγο αυτό. Η αμφισβήτηση δημιουργήθηκε από τον ίδιο το δικαστή που υπέβαλε την παραπάνω δήλωση.
Ο προσφεύγων άσκησε αίτηση εξαίρεσης κατά του δικαστή Α. στηριζόμενος στις δηλώσεις του ίδιου του δικαστή, ισχυριζόμενος ότι ο δικαστής αυτός δεν μπορεί να εκδικάσει την αστική του υπόθεση αφού είχε εκφέρει άποψη και κρίση για τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης σε προγενέστερη απόφαση και το είχε ομολογήσει αυτό και ο ίδιος ο δικαστής.
Κατά το ΕΔΔΑ η ένσταση του προσφεύγοντος για εξαίρεση του δικαστή Α. για μεροληψία δεν θα μπορούσε να παραλύσει το δικαστικό σύστημα του εναγομένου κράτους και να θεωρηθεί ως καταστρατήγηση της διαδικασίας ή ως μη σχετική, με τους λόγους για αμεροληψία που αναφέρονται στην ένσταση να είναι επαρκώς συγκεκριμένοι. Σε μια τέτοια περίπτωση, όπου υπήρχαν περιπτώσεις που μπορούσαν, κατ΄ αρχήν, να επηρεάσουν την αμεροληψία του δικαστή, όπως η σύγκρουση συμφερόντων, ήταν ανάρμοστο για τον δικαστή Α. να αποφασίσει ως προς την ένσταση εναντίον του εαυτού του.
Επιπλέον, με την απόφασή του της 18ης Νοεμβρίου του 2008 ο δικαστής Α. δεν ανταποκρίθηκε ορθά στις ανησυχίες του προσφεύγοντος για έλλειψη αμεροληψίας εκ μέρους του. Η δήλωσή του περιείχε ένα γενικό σχόλιο ότι οι λόγοι αμεροληψίας που ανέφερε ο προσφεύγων δεν περιλαμβάνονται στους λόγους εξαίρεσης στο εσωτερικό δίκαιο. Ο ίδιος δεν εξήγησε γιατί η αμεροληψία του, δεν θα μπορούσε να τεθεί υπό αμφισβήτηση στην υπόθεση του προσφεύγοντος. Συγκεκριμένα, δεν εξέτασε εάν οι λόγοι της προσφυγής εμπίπτουν στους «άλλους λόγους» που προβλέπονται στο άρθρο 16 του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις της υπόθεσης, η διαδικασία για τη λήψη απόφασης σχετικά με την ένσταση εξαίρεσης που υπέβαλε ο προσφεύγων για μεροληψία δεν ήταν συμβατή με την απαίτηση της αμεροληψίας που αποτελεί σημαντική πτυχή της δίκαιης δίκης και καταδίκασε την Ρωσία για παραβίαση του άρθρο 6 παρ. 1 ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ θεώρησε ότι η διαπίστωση παραβίασης αποτελεί από μόνη της ικανοποίηση για την ηθική που υπέστη ο προσφεύγων και δεν επιδίκασε καταβλητέο ποσό για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).
