Άρνηση χορήγησης στον προσφεύγοντα της ιδιότητας αναπήρου πολέμου λόγω μη διεξαγωγής προφορικής διαδικασίας. Παραβίαση δίκαιης δίκης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Duric κατά Σερβίας της 06.02.2024 (αριθ. προσφ. 24989/17)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων προσέφυγε στα αρμόδια διοικητικά δικαστήρια για να αναγνωρισθεί ως ανάπηρος πολέμου γιατί σε ηλικία μόλις 13 ετών τραυματίστηκε από υπολείμματα εκρηκτικού μηχανισμού παλαιότερης ένοπλής σύγκρουσης που δεν είχαν καταστραφεί. Το αίτημα του απορρίφθηκε χωρίς να διεξαχθεί αντιμωλία συζήτηση.
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι το δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση, όπως διασφαλίζεται από το άρθρο 6 § 1 είναι σημαντικό για τους διαδίκους ώστε να έχουν την ευκαιρία να διατυπώσουν προφορικά την υπόθεσή τους ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Η επ’ ακροατηρίου συζήτηση μπορεί να μην είναι απαραίτητη, όταν η υπόθεση δεν εγείρει πραγματικά ή νομικά ζητήματα. Το Δικαστήριο έχει αναγνωρίσει ότι οι διαφορές σχετικά με τις παροχές στο πλαίσιο των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης είναι γενικά μάλλον τεχνικές και η έκβασή τους εξαρτάται συνήθως από γραπτές γνωμοδοτήσεις ιατρών.
Ωστόσο στην συγκεκριμένη περίπτωση το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι στο καθ’ού κράτος η απουσία προφορικής συζήτησης σε διαδικασίες όπως αυτές που κίνησε ο προσφεύγων, δεν ήταν απλώς πρακτική των αρμόδιων αρχών σε δεδομένη χρονική στιγμή με δυνατότητα προσαρμογής ανάλογα με τις ιδιαίτερες περιστάσεις μιας υπόθεσης, αλλά περισσότερο μια ειδική νομοθετική προϋπόθεση που δεν προέβλεπε εξαιρέσεις.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι ο προσφεύγων δεν είχε πραγματικό δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και δεν του δόθηκε εύλογη ευκαιρία να παρουσιάσει την υπόθεσή του και κατά συνέπεια διαπίστωσε παραβίαση της δίκαιης δίκης. Το Δικαστήριο επιδίκασε 3.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 3.000 για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6§1,
Άρθρο 14,
Άρθρο 1 του ΠΠΠ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Milan Đurić, είναι Σέρβος υπήκοος που γεννήθηκε το 1983 και ζει στο Valjevo (Σερβία).
Η υπόθεση αφορούσε το υποτιθέμενο δικαίωμα του προσφεύγοντος για επίδομα αναπηρίας. Υποστήριξε ότι σε ηλικία 13 ετών, τραυματίστηκε σοβαρά από εκρηκτικό μηχανισμό που δεν είχε καταστραφεί από μία ένοπλη σύγκρουση. Στη συνέχεια ζήτησε την αναγνώριση της ιδιότητάς ως πολίτη ανάπηρο πολέμου προκειμένου να λάβει ορισμένες σχετικές παροχές, αλλά το αίτημά του απορρίφθηκε από τα εθνικά δικαστήρια.
Επικαλούμενος τα άρθρα 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) και 14 (απαγόρευση διακρίσεων) της Σύμβασης και Άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (προστασία της ιδιοκτησίας) της Σύμβασης, ο προσφεύγων διαμαρτυρήθηκε για τον καταχρηστικό χαρακτήρα της διαδικασίας ενώπιον του διοικητικού δικαστηρίου για τον δικαστικό έλεγχο και την άρνηση να του χορηγηθεί το επίμαχο καθεστώς αναπηρίας και, κατά συνέπεια, τις σχετικές παροχές. Ισχυρίστηκε διακρίσεις εις βάρος αμάχων που καθίστανται ανάπηροι ως συνέπεια του πολέμου.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ….
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι το δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση, όπως διασφαλίζεται από το άρθρο 6 § 1 της Σύμβασης, περιλαμβάνει το δικαίωμα των μερών της διαδικασίας να υποβάλουν οποιεσδήποτε παρατηρήσεις θεωρούν σχετικές με την υπόθεσή τους.
Το δικαίωμα ακροάσεως δεν συνδέεται μόνο με το ζήτημα αν η διαδικασία περιλαμβάνει την εξέταση μαρτύρων που θα καταθέσουν προφορικώς. Είναι επίσης σημαντικό για τους διαδίκους να έχουν την ευκαιρία να διατυπώσουν προφορικά την υπόθεσή τους ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων. Επομένως, το δικαίωμα ακροάσεως αποτελεί ένα από τα στοιχεία που στηρίζουν την ισότητα των όπλων μεταξύ των διαδίκων. Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, σε διαδικασίες ενώπιον πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, το δικαίωμα σε «δημόσια ακρόαση» κατά την έννοια του άρθρου 6 § 1 συνεπάγεται δικαίωμα σε «προφορική ακρόαση», εκτός εάν συντρέχουν εξαιρετικές περιστάσεις που δικαιολογούν την εξαίρεση από μια τέτοια ακρόαση .
Η επ’ ακροατηρίου συζήτηση μπορεί να μην είναι απαραίτητη, για παράδειγμα, όταν η υπόθεση δεν εγείρει πραγματικά ή νομικά ζητήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν επαρκώς βάσει της δικογραφίας και των γραπτών προτάσεων των διαδίκων.
Ο εξαιρετικός χαρακτήρας των περιστάσεων που μπορούν να δικαιολογήσουν την παραίτηση από την επ’ ακροατηρίου συζήτηση οφείλεται κατ’ ουσίαν στη φύση των ζητημάτων που πρέπει να επιλύσει το εθνικό δικαστήριο και όχι στη συχνότητα των καταστάσεων αυτών.
Το Δικαστήριο έχει αναγνωρίσει ότι οι διαφορές σχετικά με τις παροχές στο πλαίσιο των συστημάτων κοινωνικής ασφάλισης είναι γενικά μάλλον τεχνικές και η έκβασή τους εξαρτάται συνήθως από γραπτές γνωμοδοτήσεις ιατρών. Κατά συνέπεια, πολλές τέτοιες διαφορές μπορούν να αντιμετωπιστούν καλύτερα γραπτώς παρά προφορικώς. Επιπλέον, είναι κατανοητό ότι σε αυτόν τον τομέα οι εθνικές αρχές πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τις απαιτήσεις της αποτελεσματικότητας και της οικονομίας. Η συστηματική διεξαγωγή ακροάσεων θα μπορούσε να αποτελέσει εμπόδιο στην ιδιαίτερη επιμέλεια που απαιτείται σε θέματα κοινωνικής ασφάλισης.
Όσον αφορά τις περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, το Δικαστήριο σημείωσε ότι το άρθρο 2 του νόμου περί ατόμων με αναπηρία αμάχων συνεπεία πολέμου ορίζει ως «άμαχο ανάπηρο ως συνέπεια πολέμου» ένα, μεταξύ άλλων, άτομο που είχε υποστεί ορατές σωματικές βλάβες τουλάχιστον στο 50% του σώματός του που προκλήθηκαν από «υπολειμματικό εκρηκτικό κατάλοιπο πολέμου». Το άρθρο 12 του προαναφερθέντος νόμου προέβλεπε περαιτέρω, μεταξύ άλλων, ότι το γεγονός ότι ένα πρόσωπο είχε πράγματι υποστεί ζημία υπό τις προϋποθέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 2 πρέπει να διαπιστώνεται μόνο με την προσκόμιση γραπτών αποδεικτικών στοιχείων που χρονολογούνται από τον χρόνο κατά τον οποίο είχε επέλθει η ζημία.
Επομένως, η ανωτέρω απαίτηση σχετικά με το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων σε διαδικασίες όπως αυτές που κίνησε ο προσφεύγων στην υπό κρίση υπόθεση δεν ήταν απλώς πρακτική των αρμόδιων αρχών σε δεδομένη χρονική στιγμή με δυνατότητα προσαρμογής ανάλογα με τις ιδιαίτερες περιστάσεις μιας υπόθεσης, αλλά μάλλον μια ειδική νομοθετική προϋπόθεση που δεν προέβλεπε εξαιρέσεις. Αυτή η έλλειψη ευελιξίας αναγνωρίστηκε ακόμη, έστω και σιωπηρά και μόνο μία φορά, από τις ίδιες τις εθνικές αρχές στην περίπτωση του προσφεύγοντος, παρά την τελική τους τήρηση των προαναφερθεισών αποδεικτικών διατάξεων του νόμου περί αναπηρίας πολιτών συνεπεία πολέμου. Συγκεκριμένα, την 1η Οκτωβρίου 2008 το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε ότι οι αρμόδιες διοικητικές αρχές μπορούσαν να προσδιορίσουν πλήρως τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης, λαμβάνοντας επιπλέον υπόψη: μεταξύ άλλων, τους γενικότερους και οπωσδήποτε λιγότερο αυστηρούς κανόνες περί αποδείξεων που περιέχονται στον νόμο περί γενικών διοικητικών διαδικασιών.
Το Δικαστήριο σημείωσε περαιτέρω ότι ούτε ο προσφεύγων, ανήλικος εκείνη την εποχή με οξέα ιατρικά προβλήματα, ούτε οι γονείς του μπορούν να κατηγορηθούν για την αποτυχία να προσδιοριστεί η προέλευση των πωμάτων ανατινάξεων μεταξύ 1996 και 1999, όταν καταστράφηκαν ενώ βρίσκονταν υπό την επιμέλεια του εναγόμενου κράτους. Επιπλέον, παρόλο που χρειάστηκε χρόνος για να κινήσει επίσημη διαδικασία για την αναγνώριση του διεκδικούμενου δικαιώματος, προφανώς δεν υπήρχε ισχύουσα εθνική προθεσμία που θα τον εμπόδιζε να το πράξει. Η κυβέρνηση και οι εθνικές αρχές στην υπό κρίση υπόθεση δεν πρότειναν κάτι διαφορετικό.
Σε αυτή την περίπτωση, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων αντιμετώπισε αποτελεσματικά τόσο νομική όσο και πραγματική αδυναμία να εξεταστεί σωστά η αξίωσή του, ιδίως λαμβάνοντας υπόψη ότι η δήλωση της αστυνομίας της 21ης Μαρτίου 2006 δεν θεωρήθηκε επίσης διαδικαστικά παραδεκτή, καθώς χρονολογείται από το 2006 και όχι από τη στιγμή του τραυματισμού του προσφεύγοντος. Ενώ η δήλωση αυτή σημείωνε, αφενός, ότι είχε εκδοθεί για τους σκοπούς της επαλήθευσης του «καθεστώτος αναπηρίας εν καιρώ ειρήνης» του προσφεύγοντος και ότι τα εν λόγω καπάκια ανατινάξεων ήταν άγνωστης προέλευσης, αναγνώρισε επίσης, αφετέρου, ότι τα καπάκια ανατινάξεων είχαν πράγματι μείνει πίσω μετά από προηγούμενους πολέμους. Επομένως, η δήλωση δικαιολογούσε σαφώς προσεκτικότερη εξέταση από τις αρμόδιες αρχές.
Επιπλέον, παρά τις ιδιαιτερότητες της διεξαγωγής προφορικής ακρόασης στο πλαίσιο αξίωσης κοινωνικής ασφάλισης και το περιθώριο εκτίμησης του καθ’ ού κράτους όταν πρόκειται για τη διεξαγωγή πλήρως κατ’ αντιμωλία διαδικασίας, θα ήταν επίσης επωφελές, κατά την άποψη του Δικαστηρίου και υπό τις πολύ ειδικές και ειδικές ανά χώρα περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, να είχε αποφανθεί εθνικό δικαστήριο, κατά την επ’ ακροατηρίου συζήτηση και παρουσία του προσφεύγοντος ή του νόμιμου εκπροσώπου του, του συνταξιούχου αστυνομικού, ο οποίος αναφέρεται στην κατάθεση κατά την προανάκριση της 29ης Νοεμβρίου 2006, ο οποίος θα μπορούσε να παράσχει άλλες σχετικές λεπτομέρειες.
Ενόψει των ανωτέρω, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο προσφεύγων δεν είχε πραγματικό δικαίωμα σε δίκαιη δίκη και δεν του δόθηκε εύλογη ευκαιρία να παρουσιάσει την υπόθεσή του, συμπεριλαμβανομένης της προφορικής ακρόασης, υπό συνθήκες που δεν θα τον έθεταν σε σημαντική μειονεκτική θέση. Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης. Λαμβάνοντας υπόψη τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης, τους ισχυρισμούς των διαδίκων και τα παραπάνω πορίσματά , το Δικαστήριο θεώρησε ότι εξέτασε τα κύρια νομικά ζητήματα που εγείρονται στην παρούσα αίτηση και ότι δεν χρειάζεται να εκδώσει ξεχωριστή απόφαση σχετικά με το παραδεκτό και το βάσιμο των καταγγελιών που προβλήθηκαν βάσει του άρθρου 14 της Σύμβασης και του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου αυτής.
Δίκαιη ικανοποίηση: το ΕΔΔΑ επιδίκασε 3.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 3.000 για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
