Απόλυση τραπεζικού υπαλλήλου για αποστολή επικριτικού email σε βάρος ανωτέρου στελέχους της τράπεζας. Παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Dede κατά Tουρκίας της 20.02.2024 (αριθ. προσφ. 48340/20)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Απόλυση υπαλλήλου τράπεζας επειδή έστειλε ηλεκτρονικό μήνυμα στο προσωπικό τoυ τμήματος ανθρώπινου δυναμικού της τράπεζας επικρίνοντας τις μεθόδους διαχείρισης ενός ανώτερου στελέχους. Ο εργοδότης έκρινε ότι το ηλεκτρονικό μήνυμα είχε προκαλέσει ενόχληση η οποία είχε διαταράξει την ειρήνη και την τάξη στο χώρο εργασίας. Τα εθνικά δικαστήρια έκριναν αμετάκλητα ότι, μολονότι οι εκφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν στο ηλεκτρονικό μήνυμα του προσφεύγοντος δεν περιείχαν προσβολές ή απειλές, είχαν εντούτοις υπερβεί τα όρια της αποδεκτής κριτικής.
Επικαλούμενος το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι η απόφαση περί απόλυσής του παραβίασε την ελευθερία της έκφρασης.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα εθνικά δικαστήρια – στα οποία ο προσφεύγων είχε υποβάλει αγωγή για παράνομη απόλυση για λόγους ελευθερίας της έκφρασης – δεν είχαν προβεί σε επαρκώς λεπτομερή εξέταση του περιεχομένου του εν λόγω μηνύματος ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, στο οποίο ο προσφεύγων είχε επικρίνει υποτιθέμενες ελλείψεις της διοίκησης της τράπεζας. Ειδικότερα, δεν είχαν επιχειρήσει να διαπιστώσουν αν το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου του προσφεύγοντος είχε δημιουργήσει οχλήσεις στον εργασιακό χώρο ή είχε αρνητικό αντίκτυπο στον εργοδότη.
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι οι επικρίσεις που περιείχε το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου αφορούσαν την εργοδότρια εταιρεία και ότι είχε αποσταλεί εσωτερικά σε μια μικρή ομάδα παραληπτών. Σημείωσε περαιτέρω ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν επικυρώσει την απόφαση του εργοδότη να επιβάλει τη βαρύτερη δυνατή κύρωση στον εργαζόμενο, χωρίς να εξετάσουν το ενδεχόμενο εφαρμογής ελαφρύτερης ποινής. Διαπίστωσε ότι οι εθνικές αρχές δεν απέδειξαν πειστικά στο σκεπτικό τους ότι – κατά την απόρριψη του ισχυρισμού του προσφεύγοντος περί παράνομης απόλυσης – είχε τηρηθεί δίκαιη ισορροπία μεταξύ της ελευθερίας της έκφρασής του και του δικαιώματος της εργοδότριας εταιρείας να προστατεύσει τα νόμιμα συμφέροντά της.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 ΕΣΔΑ) και επιδίκασε 2.600 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.000 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Mehmet Tahir Dede, είναι Τούρκος υπήκοος που γεννήθηκε το 1979 και ζει στο Maidenhead (Ηνωμένο Βασίλειο). Ο προσφεύγων είναι μηχανικός ηλεκτρονικών υπολογιστών. Κατά το σχετικό χρονικό διάστημα, απασχολούνταν ως ειδικός πληροφορικής στην Takasbank με σύμβαση εργασίας που διέπεται από το ιδιωτικό δίκαιο.
Τον Δεκέμβριο του 2016 έστειλε ένα μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου από τον επαγγελματικό του λογαριασμό ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στο προσωπικό του τμήματος ανθρώπινου δυναμικού, κοινοποιώντας το στον αναπληρωτή διευθυντή της τράπεζας. Το εν λόγω μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου – το θέμα του οποίου ήταν «Jeff Bezos εναντίον H.K.» – αφορούσε τις διαχειριστικές πρακτικές του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου του βασικού μετόχου της Takasbank.
Στο email του ο προσφεύγων επέκρινε το στυλ και τις πρακτικές διαχείρισης του H.K., συγκρίνοντας τις ενέργειες του τελευταίου και τις αποφάσεις του με εκείνες του Jeff Bezos όταν επρόκειτο για τη διαχείριση των αντίστοιχων εταιρειών. Συγκεκριμένα, επέκρινε τον H.K. για την αποστασιοποίηση από τους υπαλλήλους του, για την ακύρωση της οικονομικής ενίσχυσης που τους χορηγείται, για αυταρχικό στυλ διοίκησης που μοιάζει με μικροδιοίκηση και για ευνοιοκρατία στις προσλήψεις.
Την ίδια ημέρα, ο εργοδότης του προσφεύγοντος κίνησε πειθαρχική διαδικασία και έλυσε την σύμβαση εργασίας του την επόμενη ημέρα. Ο εργοδότης έκρινε, ειδικότερα, ότι το περιεχόμενο του ηλεκτρονικού μηνύματος ήταν υποτιμητικό, αναληθές και διακωμωδούσε τον Η.Κ., ότι περιείχε διατύπωση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως προσβλητική και δυσφημιστική – και ότι υπερέβαινε τα όρια της αποδεκτής κριτικής προς τον Η.Κ.
Τον Φεβρουάριο του 2017 ο προσφεύγων κατέθεσε αγωγή για παράνομη απόλυση στο Δικαστήριο Εργατικών διαφορών της Κωνσταντινούπολης, επικαλούμενος ιδίως το δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης. Το δικαστήριο έκρινε υπέρ του και κήρυξε την απόλυσή του άκυρη. Ο εργοδότης άσκησε έφεση στο Περιφερειακό Εφετείο της Κωνσταντινούπολης, το οποίο ανέτρεψε την απόφαση του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου.
Το Περιφερειακό Εφετείο έκρινε ότι υπήρχαν βάσιμοι λόγοι βάσει του άρθρου 18 του εργατικού κώδικα για να δικαιολογηθεί η καταγγελία της εργασίας και ότι, μολονότι οι εκφράσεις που χρησιμοποιήθηκαν στο ηλεκτρονικό μήνυμα του προσφεύγοντος δεν περιείχαν προσβολές ή απειλές, είχαν εντούτοις υπερβεί τα όρια της αποδεκτής κριτικής και είχαν προκαλέσει ενόχληση στον χώρο εργασίας. Το Ακυρωτικό Δικαστήριο επικύρωσε την απόφαση αυτή και το Συνταγματικό Δικαστήριο έκρινε ότι δεν υπήρξε παρέμβαση στα δικαιώματα του προσφεύγοντος που ισοδυναμούσε με παραβίαση.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 10
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι, σύμφωνα με τις εθνικές αρχές, υπήρχε κάποια σχέση μεταξύ της προστασίας της φήμης του Η.Κ. αφενός και της διατήρησης της ειρήνης και της αρμονίας στο χώρο εργασίας αφετέρου. Συνεπώς, τα εθνικά δικαστήρια είχαν διαπιστώσει ότι είχε προκληθεί ενόχληση στο χώρο εργασίας από το γεγονός ότι το ηλεκτρονικό μήνυμα του προσφεύγοντος είχε χρησιμοποιήσει εκφράσεις οι οποίες, κατά την άποψή τους, υπερέβησαν τα όρια της αποδεκτής κριτικής εναντίον του H.K.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι εθνικές αρχές επεδίωξαν νόμιμους σκοπούς που αναγνωρίζονταν σύμφωνα με το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ, δηλαδή την προστασία της φήμης ή των δικαιωμάτων των άλλων, συμπεριλαμβανομένων των συμφερόντων του εργοδότη στο χώρο εργασίας. Ωστόσο, σημείωσε ότι, για την επίτευξη του συμπεράσματος ότι το ηλεκτρονικό μήνυμα είχε προκαλέσει ενόχληση που είχε διαταράξει την ειρήνη και την τάξη στο χώρο εργασίας, τα εθνικά δικαστήρια δεν φαίνεται να είχαν προβεί σε επαρκώς λεπτομερή εξέταση του περιεχομένου του ηλεκτρονικού μηνύματος, του πλαισίου στο οποίο είχε σταλεί, της δυνητικής εμβέλειας ή επιπτώσεων, των υποτιθέμενων αρνητικών συνεπειών του για τον εργοδότη ή τον εργασιακό χώρο, ή της σοβαρότητας της κύρωσης που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα, παράγοντες που το Δικαστήριο είχε λάβει υπόψη του στο παρελθόν σε υποθέσεις που αφορούσαν την ελευθερία έκφρασης των εργαζομένων. Στο εν λόγω πλαίσιο, το Δικαστήριο σημείωσε ιδίως τα ακόλουθα:
Όσον αφορά το περιεχόμενο του ηλεκτρονικού μηνύματος, ο προσφεύγων είχε στην ουσία υποβάλει σε σκληρή κριτική τον Η.Κ., ισχυριζόμενος ότι οι διοικητικές πρακτικές του ήταν ασύμβατες με μια σύγχρονη προσέγγιση της διοίκησης – χωρίς, ωστόσο, να χρησιμοποιεί γλώσσα προσβλητική ή χυδαία σε σχέση με τον ίδιο. Έτσι, το Δικαστήριο σημείωσε ότι μετά από ατελέσφορες ανταλλαγές που είχε με τους προϊσταμένους σχετικά με παράπονα που είχε προηγουμένως θέσει υπόψη τους, ο προσφεύγων είχε επικρίνει τις υποτιθέμενες ελλείψεις στη διοίκηση της εταιρείας στο ηλεκτρονικό του μήνυμα. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, οι κριτικές αυτές ήταν αναμφίβολα θέμα ενδιαφέροντος για την εταιρεία.
Ομολογουμένως, ο προσφεύγων είχε χρησιμοποιήσει σαρκαστική γλώσσα. Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη το θέμα του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, το πλαίσιο στο οποίο είχε σταλεί και τους παραλήπτες του, η προκλητικότητα του ηλεκτρονικού μηνύματος και το κάπως προσβλητικό ύφος και περιεχόμενο δεν μπορούσε να θεωρηθεί ότι ήταν αδικαιολόγητα προσβλητικό στο πλαίσιο στο οποίο είχε αποσταλεί, δηλαδή σε μια συζήτηση που ενδιέφερε την εταιρεία. Επιπλέον, το Εφετείο δεν είχε προσδιορίσει τις συγκεκριμένες εκφράσεις τις οποίες θεώρησε προβληματικές, ούτε είχε αξιολογήσει το ύφος που χρησιμοποίησε ο προσφεύγων.
Πέραν των ανωτέρω, το εν λόγω μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου είχε αποσταλεί από τον προσφεύγοντα εσωτερικά, σε μια μικρή ομάδα παραληπτών εντός της εταιρείας – συγκεκριμένα στην οικεία ομάδα ανθρώπινου δυναμικού και στον επικεφαλής του τμήματος στο οποίο εργαζόταν ο προσφεύγων. Επιπλέον, οι αρχές δεν ισχυρίστηκαν ότι το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο – το οποίο δεν προοριζόταν για το ευρύ κοινό – αποκαλύφθηκε στο κοινό ή κοινοποιήθηκε σε άλλους υπαλλήλους της εταιρείας εκτός των κατάλληλων διαδικαστικών οδών. Κατά συνέπεια, ο αντίκτυπος του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου στον εργοδότη και στον χώρο εργασίας ήταν πολύ περιορισμένος.
Τέλος, οι εθνικές αρχές δεν είχαν επιδιώξει να εξακριβώσουν μέσω λεπτομερούς ανάλυσης κατά πόσον το ηλεκτρονικό μήνυμα είχε δημιουργήσει ενόχληση στο χώρο εργασίας ή είχε αρνητικό αντίκτυπο στον εργοδότη.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι εθνικές αρχές δεν έλαβαν υπόψη όλα τα σχετικά γεγονότα και τους παράγοντες για να διαπιστώσουν ότι οι ενέργειες του προσφεύγοντος ήταν τέτοιες που διατάραξαν την ειρήνη και την αρμονία στο χώρο εργασίας. Ειδικότερα, δεν είχαν επιχειρήσει να εκτιμήσουν κατά πόσον το ηλεκτρονικό μήνυμα ήταν ικανό να προκαλέσει βλαβερές συνέπειες στο χώρο εργασίας του προσφεύγοντος, λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο, το επαγγελματικό πλαίσιο στο οποίο εστάλη και τις πιθανές συνέπειες και τον αντίκτυπό του στο χώρο αυτό. Ως εκ τούτου, οι λόγοι που προβλήθηκαν για να δικαιολογήσουν την απόλυση του προσφεύγοντος δεν μπορούσαν να θεωρηθούν συναφείς και επαρκείς.
Όσον αφορά την αυστηρότητα της κύρωσης, το πειθαρχικό συμβούλιο του εργοδότη -του οποίου η απόφαση επικυρώθηκε από τα εθνικά δικαστήρια – είχε επιβάλει τη βαρύτερη δυνατή κύρωση, ήτοι άμεση καταγγελία της σύμβασης εργασίας, χωρίς να εξετάσει τη δυνατότητα εφαρμογής ελαφρύτερης ποινής, λαμβανομένων υπόψη των συνθηκών της υπόθεσης.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι εθνικές αρχές δεν απέδειξαν πειστικά στην υπόθεση την αιτιολογία των αποφάσεών τους και, απορρίπτοντας τον ισχυρισμό του προσφεύγοντος περί παράνομης απόλυσης, δεν επέδειξαν μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ της ελευθερίας της έκφρασής του και του δικαιώματος του εργοδότη του να προστατεύσει τα νόμιμα συμφέροντα της εταιρείας.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της Σύμβασης).
Δίκαιη ικανοποίηση (Άρθρο 41)
Το Δικαστήριο επιδίκασε στον προσφεύγοντα 2.600 ευρώ για την ηθική βλάβη που υπέστη και 1.000 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
