Παραβίαση της ελευθερίας των εκλογών. Παραίτηση και ανάκληση παραίτησης γερουσιαστή. Ισχυρισμός ότι αναγκάστηκε να παραιτηθεί κατόπιν πιέσεων. Ανεπαρκείς διαδικαστικές εγγυήσεις στην αποδοχή της παραίτησης
ΑΠΟΦΑΣΗ
G.K. κατά Βελγίου της 21.05.2019 (αριθ. 58302/10)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Παραίτηση και ανάκληση παραίτησης γερουσιαστή με την αιτιολογία ότι εξαναγκάστηκε σε παραίτηση. Η υπόθεση αφορούσε πρώην Βελγίδα γερουσιαστή η οποία ισχυρίστηκε ότι είχε στερηθεί παράνομα του αξιώματός της αφού αναγκάστηκε σε παραίτηση μετά από πίεση των μελών του κόμματός της. Ανακάλεσε την παραίτηση της μερικές μέρες αργότερα, υποστηρίζοντας ότι η παραίτησή της ήταν άκυρη, αλλά η Γερουσία επικύρωσε τα διαπιστευτήρια του διαδόχου της, αποδεχόμενη με τον τρόπο αυτό την παραίτησή της.
Το Στρασβούργο διαπίστωσε ειδικότερα ότι η παραίτηση της προσφεύγουσας από το αξίωμα του γερουσιαστή έγινε αποδεκτή από τη Γερουσία παρά το γεγονός ότι δεν της δόθηκε καμία διαδικαστική προστασία από την αυθαιρεσία. Αυτό είχε υποβαθμίσει την ίδια την ουσία των δικαιωμάτων της βάσει του άρθρου 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου. Το Δικαστήριο επισήμανε, ότι α) η διακριτική ευχέρεια της Γερουσίας δεν είχε καθοριστεί με επαρκή ακρίβεια από την εθνική νομοθεσία, β) η προσφεύγουσα ή δικηγόρος της δεν είχαν εξεταστεί από το Προεδρείο που ήταν το αρμόδιο όργανο να επανεξετάσει την παραίτηση της, γ) το Προεδρείο στη σύνθεσή του περιείχε δύο γερουσιαστές που είχαν κατηγορηθεί άμεσα από την προσφεύγουσα ότι της άσκησαν πίεση για να παραιτηθεί και δ) η Ολομέλεια της Γερουσίας, η οποία ενέκρινε την παραίτηση, δεν είχε διεξαχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να διορθωθούν οι ελλείψεις της διαδικασίας ενώπιον του Προεδρείου, δεδομένου ότι οι δύο παραπάνω γερουσιαστές που κατηγόρησε η προσφεύγουσα ήταν παρόντες και η τελευταία εμποδίστηκε να εισέλθει στην αίθουσα της Ολομελείας.
Παραβίαση του άρθρου 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου (δικαίωμα ελεύθερων εκλογών) της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 3 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, G.K., είναι υπήκοος του Βελγίου που εξελέγη στη Γερουσία τον Ιούνιο του 2010 στις κοινοβουλευτικές εκλογές.
Τον Αύγουστο του 2010, κατά τη διάρκεια ιδιωτικού ταξιδιού στην Ασία, υπήρξαν υπόνοιες κατά της G.K για αδικήματα που σχετίζονται με ναρκωτικά, κάτι που η ίδια αρνήθηκε. Ενημέρωσε τον Πρόεδρο της Βελγικής Γερουσίας. Κατά την επιστροφή της στις Βρυξέλλες, ο Πρόεδρος της Γερουσίας την κάλεσε σε συνάντηση στην οποία ήταν παρόντες δύο ακόμα γερουσιαστές από το κόμμα της.
Σύμφωνα με την G.K., στο τέλος της συνάντησης αναγκάστηκε να υπογράψει μια προκαταρκτική επιστολή παραίτησης. Τον Σεπτέμβριο του 2010 ο Πρόεδρος της Γερουσίας επιβεβαίωσε την παραλαβή της παραίτησης. Μερικές μέρες αργότερα, η G.K. ενημέρωσε τον Πρόεδρο της Γερουσίας ότι επιθυμούσε να συνεχίσει τη θητεία της ως γερουσιαστής, υποστηρίζοντας ότι είχε εξαναγκαστεί να υπογράψει την επιστολή παραίτησης. Στη συνέχεια ενημερώθηκε ότι η ολομέλεια της Γερουσίας θα αποφανθεί επί της ουσίας της υπόθεσης της κατά τη διάρκεια επαλήθευσης των διαπιστευτηρίων του διαδόχου της.
Τον Οκτώβριο του 2010, η Γερουσία πραγματοποίησε συνεδρίαση στην Ολομέλεια στην οποία διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε λόγος να αμφισβητηθεί η εγκυρότητα της παραίτησης της G.K. Ως εκ τούτου, έλαβε επίσημη γνώση της παραίτησης και ο διάδοχος της G.K. ορκίστηκε. Σύμφωνα με την προσφεύγουσα παρεμποδίστηκε αυτή να εισέλθει στην αίθουσα της Γερουσίας.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3 του Πρώτου Πρωτοκόλλου (δικαίωμα ελεύθερων εκλογών)
Το Δικαστήριο διαπίστωσε, πρώτον, ότι είχε ήδη διαπιστώσει ότι η άρνηση αποδοχής παραίτησης μέλους του κοινοβουλίου επιδιώκει θεμιτό σκοπό, δηλαδή τη διασφάλιση της ασφάλειας δικαίου σε σχέση με την εκλογική διαδικασία. Στη συνέχεια παρατήρησε τα ακόλουθα.
Πρώτον, στο βαθμό που η G.K. είχε ρητώς δηλώσει επανειλημμένα ότι είχε αναγκαστεί να παραιτηθεί και ότι ήθελε να διατηρήσει τη θέση της στη Γερουσία, υπήρξε τουλάχιστον διαφωνία ως προς την εγκυρότητα της παραίτησής της. Ωστόσο, κατά τη στιγμή των γεγονότων, ούτε η νομοθεσία ούτε οι κανόνες της Γερουσίας είχαν προβλέψει διαδικασία σε περίπτωση απόσυρσης της παραίτησης του γερουσιαστή. Συγκεκριμένα, δεν είχε διευκρινιστεί αν μια παραίτηση είχε αποτέλεσμα ipso facto και ήταν αμετάκλητη ή αν κατέστη αμετάκλητη μόνο αφού εγκριθεί από τη Ολομέλεια της Γερουσίας. Έτσι, ελλείψει κανονισμών, ζητήθηκε από τη νομική υπηρεσία της Γερουσίας να παράσχει δύο πραγματογνωμοσύνες, γνωρίζοντας τελικά ότι η Γερουσία της Ολομέλειας έπρεπε να αποφανθεί επί της εγκυρότητας της παραίτησης κατά τον χρόνο επαλήθευσης των διαπιστευτηρίων του διαδόχου. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διακριτική ευχέρεια της Γερουσίας δεν είχε οροθετηθεί με επαρκή ακρίβεια από τις διατάξεις του εσωτερικού δικαίου.
Δεύτερον, οι διαδικασίες ενώπιον της Γερουσίας δεν προσέφεραν διαδικαστικές εγγυήσεις κατά της αυθαιρεσία. Ο Κανονισμός της Γερουσίας προέβλεπε ότι το Προεδρείο καλείται να επανεξετάσει τα διαπιστευτήρια του διαδόχου της προσφεύγουσας και, συνεπώς, έμμεσα, την εγκυρότητα της παραίτησής της. Ωστόσο, ούτε η προσφεύγουσα ούτε ο δικηγόρος της είχαν εξεταστεί από το Προεδρείο. Ούτε η προσφεύγουσα είχε κληθεί να υποβάλει τα επιχειρήματά της γραπτά πριν από την έγκριση της έκθεσης. Το Προεδρείο είχε αναφέρει ότι είχε καταρτίσει την έκθεσή του με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία που του είχαν υποβληθεί, τα οποία περιελάμβαναν δηλώσεις της προσφεύγουσας και του δικηγόρου της με δύο έγγραφα. Επιπλέον, δεν δόθηκαν λόγοι για τους οποίους το Προεδρείο απέρριψε τα επιχειρήματα της προσφεύγουσας και διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε λόγος να αμφισβητηθεί η εγκυρότητα της παραίτησής της.
Τρίτον, το Προεδρείο απαρτίζεται από γερουσιαστές, δύο από τους οποίους κατηγορήθηκαν άμεσα από την προσφεύγουσα ότι συμμετείχαν στην άσκηση πίεσης κατά τη στιγμή που είχε υπογράψει την επιστολή παραίτησής. Δεν υπήρχαν στοιχεία που να δείχνουν ότι οι δύο γερουσιαστές δεν είχαν λάβει μέρος στη συζήτηση σχετικά με το κύρος της παραίτησης της προσφεύγουσας. Καθώς το Προεδρείο είχε συσκεφθεί ιδιωτικά, ήταν αδύνατο να γνωρίζουμε πόσο συμμετείχαν στις συζητήσεις. Κατά συνέπεια, η σύνθεση του Προεδρείου της Γερουσίας στην υπόθεση της προσφεύγουσας δεν ήταν τέτοια ώστε να αντισταθμιστεί η εντύπωση ότι οι γερουσιαστές που κατηγορήθηκαν άμεσα από αυτήν είχαν διαδραματίσει κυρίαρχο ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Τέταρτον, η ολομέλεια της Γερουσίας δεν διεξήχθη κατά τέτοιο τρόπο ώστε να διορθωθούν ανεπάρκειες της διαδικασίας ενώπιον του Προεδρείου. Οι δύο γερουσιαστές που κατηγορήθηκαν από την προσφεύγουσα ήταν επίσης παρόντες στην Ολομέλεια στις 12 Οκτωβρίου 2010 και δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι απείχαν από την ψηφοφορία. Επιπλέον, η προσφεύγουσα δεν είχε την ευκαιρία να εξεταστεί και να προβάλλει τα επιχειρήματά της, επειδή είχε εμποδιστεί από το προσωπικό ασφαλείας της Γερουσίας να εισέλθει στην αίθουσα.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η παραίτηση της προσφεύγουσας από το αξίωμα του γερουσιαστή είχε γίνει δεκτή από την Γερουσία παρά το γεγονός ότι δεν της δόθηκε καμία διαδικαστική προστασία κατά της αυθαιρεσίας. Αυτό έθιξε την ίδια την ουσία των δικαιωμάτων της βάσει του άρθρου 3 του Πρωτοκόλλου αριθ. 1.
Κατά συνέπεια, υπήρξε παραβίαση αυτού του άρθρου.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι το Βέλγιο πρέπει να καταβάλει στην προσφεύγουσα ποσό 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 29.968,59 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
Μειοψηφούσα γνώμη
Ο δικαστής Mourou-Vikström εξέφρασε χωριστή γνώμη, η οποία επισυνάπτεται στην απόφαση(επιμέλεια echrcaselaw.com).
