Θάνατος κρατουμένου κατά την διάρκεια μεταγωγής. Επαρκής έλεγχος από τις αρμόδιες αρχές για τις συνθήκες θανάτου. Δεν διαπιστώθηκε παραβίαση του δικαιώματος στη ζωή
ΑΠΟΦΑΣΗ
Kutsarovi κατά Βουλγαρίας της 07.06.2022 (αρ. προσφ. 47711/19)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Υποχρέωση των αρχών για ενδελεχή έρευνα σε περιπτώσεις θανάτου κρατουμένων.
Ο γιος των προσφευγόντων είχε συλληφθεί ως ύποπτος για απαγωγή. Κατά την διάρκεια μεταγωγής αισθάνθηκε ξαφνική αδιαθεσία. Μεταφέρθηκε από τους αστυνομικούς άμεσα στα επείγοντα περιστατικά νοσοκομείου και στη συνέχεια απεβίωσε. Οι γονείς του άσκησαν προσφυγή για παραβίαση του ουσιαστικού και διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 2 (δικαίωμα στη ζωή).
Κατά το Δικαστήριο ο γιος των προσφευγόντων είχε αποβιώσει ενώ βρισκόταν υπό τον έλεγχο των αρχών. Έτσι το βουλγαρικό κράτος όφειλε να παράσχει μια «ικανοποιητική και πειστική εξήγηση» για το θάνατό του.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι οι αρχές οι οποίες ήταν αρμόδιες για την έρευνα είχαν λάβει οποιαδήποτε εύλογα μέτρα μπορούσαν για να εξασφαλίσουν τα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τις συνθήκες του θανάτου του γιου των προσφευγόντων. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο δεν διαπίστωσε ελλείψεις και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η έρευνα είχε ικανοποιήσει επαρκώς την απαίτηση επάρκειας. Όσον αφορά την νομική διαδικασία διαπίστωσε ότι οι προσφεύγοντες είχαν παρασταθεί δια του συνηγόρου της επιλογής τους, είχαν προτείνει μάρτυρες και είχαν συμμετάσχει σε όλη τη διαδικασία.
Το ΕΔΔΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα πορίσματα των εθνικών δικαστηρίων δεν ήταν αυθαίρετα ή βιαστικά και ότι είχαν βασιστεί σε ενδελεχή ανάλυση όλων των αποδεικτικών στοιχείων που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας και δίκης. Κατά συνέπεια δεν παραβιάστηκε το διαδικαστικό σκέλος του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ.
Ακολούθως διαπίστωσε ότι η άμεση παροχή πρώτων βοηθειών των αστυνομικών στον κρατούμενο, η έγκαιρη διαταγή να μετακομιστεί σε εξειδικευμένη ιατρική μονάδα για επείγουσα περίθαλψη και η άμεση εκτέλεση αυτής της διαταγής απέκλεισε οποιαδήποτε παραβίαση από τις αρχές του καθήκοντός τους να προστατεύσουν τη ζωή του γιου των προσφευγόντων. Το Δικαστήριο του Στρασβούργου δεν διαπίστωσε παραβίαση ούτε του ουσιαστικού σκέλους του άρθρου 2.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 2
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, Stanislavka Kutsarova και Dimitar Kutsarov, είναι Βούλγαροι υπήκοοι οι οποίοι γεννήθηκαν το 1951 και το 1944, αντίστοιχα. Ζουν στη Σόφια. Είναι οι γονείς του Plamen Kutsarov , ο οποίος απεβίωσε το 2009 ενώ οδηγούνταν με αστυνομική συνοδεία στα γραφεία του Τμήματος Δίωξης Οργανωμένου Εγκλήματος.
Κατά την έρευνα για την απαγωγή ενός επιχειρηματία αναγνωρίστηκε ο γιος των προσφευγόντων ως το πρόσωπο που είχε τηλεφωνήσει στη γυναίκα του θύματος για να ζητήσει λύτρα. Το πρωί της 21 Ιανουαρίου 2009 συνελήφθη στο σπίτι του στη Σόφια και οδηγήθηκε στο Τμήμα Δίωξης Οργανωμένου Εγκλήματος για ανάκριση. Στη συνέχεια οδηγήθηκε στο Ινστιτούτο Ψυχολογίας του Υπουργείου Εσωτερικών. Περίπου στις 20.00 οι αξιωματικοί επικεφαλείς της έρευνας αποφάσισαν να τον μεταφέρουν στο Τμήμα Δίωξης Οργανωμένου Εγκλήματος, και περίπου κατά τις 20.30 τέσσερις αστυνομικοί τον συνόδευαν στην μεταγωγή. Του πέρασαν χειροπέδες, δένοντας πίσω τα χέρια του στη πλάτη του, και τοποθετήθηκε στο πίσω κάθισμα του οχήματος. Κατά τις 20.55 ένας από τους αξιωματικούς ειδοποίησε τον προϊστάμενό του ότι ο κρατούμενος είχε αδιαθεσία. Ο αξιωματικός έλαβε διαταγή να μεταφερθεί στο νοσοκομείο, όπου εισήχθη στις 21.15 και πέθανε στις 21.26 της ίδιας μέρας.
Το 2009 δύο αστυνομικοί κατηγορήθηκαν για ανθρωποκτονία εξ αμελείας για παράλειψη παροχής βοήθειας σε άτομο που κινδυνεύει το οποίο είχαν υπό την προστασία τους. Η παραπέμφθηκε για εκδίκαση στο Δημοτικό Δικαστήριο της Σόφιας, όπου αθωώθηκαν το 2017 μετά από έκθεση πραγματογνωμοσύνης που κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο γιος των προσφευγόντων πέθανε από καρδιακή ανεπάρκεια.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο αποφάσισε ότι έπρεπε να εξετάσει τα ακόλουθα τρία ερωτήματα.
- Ήταν αποτελεσματική η έρευνα για τον θάνατο του Plamen Kutsarov;
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι η έρευνα διεξήχθη και εποπτευόταν από ανεξάρτητους αξιωματούχους αναφορικά με όσους εμπλέκονταν στα γεγονότα γύρω από τον θάνατο του Plamen Kutsarov. Από την αρχή οι ανακριτικοί υπάλληλοι είχαν καταβάλει σημαντικές προσπάθειες για να συγκεντρώσουν τα στοιχεία που απαιτούνταν για να διαπιστωθούν τα γεγονότα. Τα σημαντικά ανακριτικά βήματα – συμπεριλαμβανομένης της άμεσης εξέτασης του σημείου, της αυτοψίας και της ταυτοποίησης και ανάκριση βασικών μαρτύρων – είχαν πραγματοποιηθεί εγκαίρως. Βάσει των αποδεικτικών στοιχείων που συλλέχθηκαν τον Φεβρουάριο του 2009, οι ανακριτές είχαν παραπέμψει δύο αστυνομικούς για ανθρωποκτονία του Plamen Kutsarov από αμέλεια. Περαιτέρω, οι ανακριτικές ενέργειες που ελήφθησαν στη συνέχεια από τον Φεβρουάριο του 2009 έως τον Μάιο του 2010 είχαν ως σκοπό τη συλλογή πρόσθετων αποδεικτικών στοιχείων από τα οποία διαπιστώθηκε η ακριβής αιτία θανάτου και η εμπλοκή των δύο κατηγορουμένων αξιωματικών.
Ακολούθησαν περαιτέρω εκθέσεις πραγματογνωμόνων. Οι αρχές οι οποίες ήταν αρμόδιες για την έρευνα είχαν λάβει όσα εύλογα μέτρα μπορούσαν για να εξασφαλίσουν τα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τις συνθήκες του θανάτου. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο δεν διαπίστωσε ελλείψεις και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η έρευνα είχε ικανοποιήσει επαρκώς την απαίτηση επάρκειας.
Όσον αφορά τη νομική διαδικασία, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι και οι δύο προσφεύγοντες είχαν εμπλακεί στην ποινική έρευνα που οδήγησε στην κατηγορία και τη δίκη των αξιωματικών. Είχαν συμμετάσχει για την υποστήριξη της κατηγορίας επικουρούμενοι από δικηγόρο της επιλογής τους, και είχαν καταθέσει στο δικαστήριο. Είχαν επίσης υποβάλει αιτήματα για περαιτέρω συλλογή αποδεικτικών στοιχείων κατά τη διάρκεια της δίκης.
Ακριβώς κατόπιν αιτήματός τους, και κατόπιν αιτήματος της εισαγγελικής αρχής, το δικαστήριο διέταξε πρόσθετη πραγμνατογνωμοσύνη με στόχο τον προσδιορισμό της ακριβούς αιτίας του θανάτου του Plamen Kutsarov.
Οι 11 πραγματογνώμονες που διορίστηκαν από το δικαστήριο διχάστηκαν ως προς την ακριβή αιτία θανάτου, με την πλειοψηφία να καταλήγει στο συμπέρασμα ότι ο γιος των προσφευγόντων είχε πεθάνει από καρδιακή ανεπάρκεια ενώ οι υπόλοιποι τρεις περιέγραψαν ως πιθανή αιτία θανάτου την ασφυξία. Οι ίδιες δύο εκτιμήσεις είχαν συμπληρωθεί από άλλες δύο πραγματογνωμοσύνες που παραγγέλθηκαν και ελήφθησαν στο στάδιο της ποινικής έρευνας. Συνεπώς το εθνικό δικαστήριο προσπάθησε να προσδιορίσει ποια θεωρία επιβεβαιώθηκε από τα υπόλοιπα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας. Απέρριψε τη θεωρία της ασφυξίας λόγω έλλειψης αποδείξεων ότι το πάνω μέρος του Plamen Kutsarov βρισκόταν σε πολύ κλίση προς τα εμπρός καθώς επέβαινε στο αστυνομικό όχημα, ή ότι αυτός είχε υποστεί κακομεταχείριση. Αυτά τα πραγματικά περιστατικά επικυρώθηκαν κατά την πρώτη και δεύτερη έφεση των προσφευγόντων. Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα πορίσματα των εθνικών δικαστηρίων δεν ήταν αυθαίρετα ή βιαστικά και ότι είχαν βασιστεί σε ενδελεχή ανάλυση όλων των αποδεικτικών στοιχείων που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της έρευνας και δίκης. Το Δικαστήριο επισήμανε περαιτέρω ότι η αθώωση των αξιωματικών για τις κατηγορίες της ανθρωποκτονίας από αμέλεια ακολούθησε ενδελεχή διερεύνηση της ποινικής υπόθεσης επί της ουσίας.
Ως εκ τούτου, το βουλγαρικό κράτος είχε εκπληρώσει το καθήκον του να διεξαγάγει αποτελεσματική έρευνα για το θάνατο του γιου των προσφευγόντων. Συνεπώς, δεν υπήρξε παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ.
- Ο θάνατος του Plamen Kutsarov οφείλεται σε πράξεις βίας από αστυνομικούς που τον συνόδευαν;
Δεδομένου ότι ο Plamen Kutsarov είχε απεβιώσει ενώ βρισκόταν υπό τον έλεγχο των αρχών, το Βουλγαρικό κράτος όφειλε να παράσχει μια «ικανοποιητική και πειστική εξήγηση» για τον θάνατό του. Η Κυβέρνηση βασίστηκε στα πορίσματα των εθνικών δικαστηρίων ότι ο Plamen Kutsarov πέθανε ξαφνικά από καρδιακή ανακοπή. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι για να καταλήξουν σε αυτό το συμπέρασμα τα εθνικά δικαστήρια είχαν λάβει υπόψη, μεταξύ άλλων στοιχείων, το μεγάλο όγκο ιατροδικαστικών και φυσικών αποδεικτικών στοιχείων που συγκεντρώθηκαν κατά τη διάρκεια της ποινικής έρευνας και δίκης, και είχαν αιτιολογήσει τις αποφάσεις τους. Επομένως η επεξήγηση εκ μέρους των αρχών σχετικά με την αιτία του θανάτου του Plamen Kutsarov φάνηκε ικανοποιητική και πειστική, και ο θάνατός του δεν μπορούσε να αποδοθεί σε πράξεις βίας από τους αστυνομικούς που τον συνόδευαν το απόγευμα της 21 Ιανουαρίου 2009.
Συνεπώς, δεν διαπιστώθηκε παραβίαση του ουσιαστικού σκέλους του άρθρου 2 της Σύμβασης ως προς αυτό.
- Οι εμπλεκόμενοι αστυνομικοί εκπλήρωσαν το καθήκον τους να προστατεύσουν τη ζωή του Plamen Kutsarov;
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο Plamen Kutsarov αδιαθέτησε ξαφνικά ενώ επέβαινε σε αστυνομικό όχημα συνοδευόμενος από τέσσερις αστυνομικούς. Οι αστυνομικοί είχαν καθήκον να τον βοηθήσουν και να του παράσχουν τις πρώτες βοήθειες. Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι οι παθολογικές αλλαγές που επηρέασαν την καρδιά του Plamen Kutsarov και άλλα εσωτερικά όργανα είχαν διερευνηθεί στην νεκροψία. Οι αστυνομικοί, οι οποίοι δεν μπορούσαν να το γνωρίζουν, είχαν έρθει αντιμέτωποι με ένα απροσδόκητο και απρόβλεπτο γεγονός. Το Δικαστήριο επομένως κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η άμεση ανταπόκριση των αξιωματικών στην παροχή βοήθειας στον κρατούμενο μετά την αδιαθεσία που ένιωσε, η έγκαιρη διαταγή να μεταφερθεί σε εξειδικευμένο ιατρικό κέντρο για επείγουσα περίθαλψη και η άμεση εκτέλεση της διαταγής αυτής απέκλεισε οποιαδήποτε παραβίαση από τις αρχές του καθήκοντος προστασίας της ζωής του γιου των προσφευγόντων.
Το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε παραβίαση του ουσιαστικού σκέλους του άρθρου 2 της Σύμβασης. (επιμέλεια echrcaselaw.com).
