Στείρωση γυναίκας λόγω ρήξης μήτρας χωρίς ρητή και ενημερωμένη συγκατάθεσή της! Ανακάλυψη της στείρωσης δύο χρόνια μεταγενέστερα! Παραβίαση σεβασμού της ιδιωτικής ζωής
ΑΠΟΦΑΣΗ
Υ.P. κατά Ρωσίας της 20.09.2022 (αρ. 43399/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στείρωση προσφεύγουσας χωρίς τη συναίνεση, ενημέρωση ή συγκατάθεσή της λόγω ρήξης μήτρας. Σεβασμός της ιδιωτικής ζωής.
Η προσφεύγουσα, η οποία ήταν έγκυος τον Αύγουστο του 2008, υποβλήθηκε σε επείγουσα καισαρική τομή σε δημόσιο νοσοκομείο. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, οι γιατροί εντόπισαν ρήξη της μήτρας. Συνεκλήθη επειγόντως ιατρική επιτροπή, η οποία αποφάσισε ότι η προσφεύγουσα έπρεπε να στειρωθεί, για να αποφευχθεί ο πραγματικός και απειλητικός για τη ζωή της κίνδυνος της ρήξης της μήτρας ξανά σε μια μελλοντική εγκυμοσύνη. Ωστόσο, η προσφεύγουσα έλαβε γνώση της στείρωσης πολύ αργότερα (2010) από την εκτέλεση της διαδικασίας. Άσκησε αγωγή κατά του νοσοκομείου και των υπευθύνων γιατρών, η οποία απερρίφθη.
Επικαλούμενη το άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ, η προσφεύγουσα ισχυρίστηκε ότι η στείρωση χωρίς τη συγκατάθεσή της είχε σοβαρές ψυχολογικές και συναισθηματικές επιπτώσεις στην ίδια και στη σχέση της με τον άνδρα της. Επίσης, βάσει του άρθρου 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής) της Σύμβασης, η ίδια υποστήριξε ότι δεν υπήρχε ιατρική ανάγκη για επείγουσα στείρωσή της καθώς δεν κινδύνευε η ζωή της και ότι, ακόμη κι αν υπήρχε κίνδυνος σε μελλοντικές κυήσεις λόγω πιθανής ρήξης μήτρας, αυτό δεν αποτελούσε επαρκή λόγο για να τη στειρώσουν χωρίς την πλήρη και ρητή συγκατάθεσή της. Επίσης ισχυρίστηκε, επικαλούμενη το ίδιο άρθρο, ότι η απόφαση του δικαστηρίου επί της αγωγής της ήταν ανεπαρκής.
Το Δικαστήριο είχε υπόψη ότι η στείρωση συνιστούσε σημαντική παρέμβαση στην αναπαραγωγική δυνατότητα ενός ατόμου και αφορούσε μια από τις βασικές σωματικές λειτουργίες του. Όμως διαπίστωσε ότι οι γιατροί δεν είχαν ενεργήσει κακόπιστα, πόσο μάλλον με πρόθεση κακής μεταχείρισης ή εξευτελισμού της προσφεύγουσας, αλλά οδηγήθηκαν από γνήσιες ανησυχίες για την υγεία και την ασφάλειά της. Έτσι, δε διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 3.
Αντίθετα, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η προσφεύγουσα είχε υποστεί παραβίαση του δικαιώματός της στον σεβασμό της ιδιωτικής της ζωής ως αποτέλεσμα της αποτυχίας των γιατρών να αναζητήσουν και να εξασφαλίσουν τη ρητή, ελεύθερη και ενημερωμένη συγκατάθεσή της όσον αφορά τη στείρωσή της, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο. Η εν λόγω ιατρική παρέμβαση είχε πολύ σοβαρές συνέπειες για την ασθενή και επίσης, δεν είχε παρασχεθεί στην προσφεύγουσα καμία αποζημίωση για την παραβίαση του δικαιώματός της στο σεβασμό της ιδιωτικής ζωής. Συνεπώς το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε στην προσφεύγουσα 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.770 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, Υ.P., είναι υπήκοος Ρωσίας η οποία γεννήθηκε το 1980 και ζει στο Κρασνογιάρσκ (Ρωσία).
Η υπόθεση αφορά τη στείρωσή της σε δημόσιο νοσοκομείο χωρίς τη συγκατάθεσή της. Η προσφεύγουσα ανακάλυψε το 2010 – όταν συμβουλεύτηκε έναν γυναικολόγο επειδή δεν μπορούσε να μείνει έγκυος – ότι την είχαν στειρώσει δύο χρόνια πριν κατά τη διάρκεια καισαρικής τομής. Η αγωγή που έκανε κατά του μαιευτηρίου απορρίφθηκε από τα δικαστήρια το 2012.
Συγκεκριμένα, στις 18 Σεπτεμβρίου 2007 η προσφεύγουσα υποβλήθηκε σε επείγουσα επέμβαση στο δημόσιο νοσοκομείο σε σχέση με έκτοπη κύηση. Της αφαιρέθηκε η δεξιά σάλπιγγα. Στις 24 Σεπτεμβρίου 2007 πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο με σύσταση να αποφύγει για τους επόμενους έξι μήνες να μείνει έγκυος. Ωστόσο φαίνεται ότι έμεινε έγκυος τρεις μήνες μετά το χειρουργείο. Την 1η Αυγούστου 2008 η προσφεύγουσα, η οποία βρισκόταν τότε στην τριακοστή ή τριακοστή πρώτη εβδομάδα κύησης, εισήχθη στο δημόσιο μαιευτήριο έχοντας κάποιες επιπλοκές. Στις 10 Αυγούστου 2008, αφού εξέτασαν την προσφεύγουσα, οι γιατροί στο νοσοκομείο αποφάσισαν να κάνουν επείγουσα καισαρική τομή καθώς η κατάσταση του εμβρύου είχε επιδεινωθεί και υπήρχαν σημάδια υποξίας. Η προσφεύγουσα υπέγραψε έντυπο συγκατάθεσης για καισαρική τομή χωρίς στείρωση. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης οι γιατροί εντόπισαν επίσης ρήξη της μήτρας, χωρίς αιμορραγία. Συνεκλήθη επειγόντως ιατρική επιτροπή, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής ιατρού του νοσοκομείου. Συζήτησαν αν θα κάνουν υστερεκτομή ή θα ράψουν τη ρήξη και θα κρατήσουν τη μήτρα. Δεδομένης της ηλικίας της προσφεύγουσας, 28 ετών, οι γιατροί αποφάσισαν να ράψουν τη ρήξη και να διατηρήσουν τη μήτρα. Ωστόσο, με δεδομένες τις δύο χειρουργικές επεμβάσεις που είχαν ήδη γίνει, οι γιατροί αποφάσισαν ότι υπήρχε πραγματικός κίνδυνος να σπάσει η μήτρα σε μελλοντική εγκυμοσύνη, γεγονός που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη ζωή της και ότι η μόνη λύση ήταν να στειρωθεί. Στη συνέχεια σφράγισαν την αριστερή σάλπιγγα της προσφεύγουσας. Δεν της έκαναν καμία ενημέρωση σχετικά με τη στείρωση.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3
Η προσφεύγουσα παραπονέθηκε ότι είχε υποστεί απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση ως αποτέλεσμα της στείρωσής της χωρίς τη συγκατάθεσή της.
Το Δικαστήριο είχε υπόψη ότι η στείρωση συνιστούσε σημαντική παρέμβαση στην αναπαραγωγική δυνατότητα ενός ατόμου και αφορούσε μια από τις βασικές σωματικές λειτουργίες του ανθρώπου (V.C. κατά Σλοβακίας). Είχε ψυχολογικές και συναισθηματικές επιπτώσεις στην προσφεύγουσα και στη σχέση της με τον σύζυγό της, και είχε νιώσει ταπείνωση.
Ταυτόχρονα, οι εν λόγω γιατροί, κατά τη διάρκεια μιας συνήθους ιατρικής επέμβασης, βρέθηκαν ξαφνικά αντιμέτωποι με μια κατάσταση (ρήξη μήτρας) όπου έπρεπε να αποφασίσουν επειγόντως για το εύρος της επέμβασης και ακόμη και η υστερεκτομή (αφαίρεση της μήτρας) θα μπορούσε να δικαιολογηθεί. Η απόφαση να κρατηθεί η μήτρα, να συρραφεί η ρήξη και να στειρωθεί η προσφεύγουσα είχε ληφθεί από μια ομάδα γιατρών, συμπεριλαμβανομένου του προϊσταμένου ιατρού, μετά από διεξοδική εξέταση, για ιατρικούς λόγους που επιβεβαιώθηκαν από μεταγενέστερη έκθεση εμπειρογνωμόνων και κρίθηκε από τους εν λόγω επαγγελματίες ότι ήταν απαραίτητο για την αποτροπή μελλοντικού κινδύνου για τη ζωή της. Οι γιατροί δεν είχαν ενεργήσει κακόπιστα, πόσο μάλλον με πρόθεση κακής μεταχείρισης ή εξευτελισμού της προσφεύγουσας, αλλά οδηγήθηκαν από πραγματική ανησυχία για την υγεία και ασφάλειά της. Επίσης, δεν υπήρχαν πρόσθετα στοιχεία, όπως, για παράδειγμα, η ιδιαίτερη ευπάθεια της προσφεύγουσας, ώστε να μπορέσει το Δικαστήριο να συμπεράνει ότι είχε επιτευχθεί το απαιτούμενο όριο σοβαρότητας, υπό τις ιδιαίτερες περιστάσεις της παρούσας υπόθεσης, για να τεθεί σε εφαρμογή το άρθρο 3.
Έτσι, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης.
Άρθρο 8
Τα εθνικά δικαστήρια είχαν απορρίψει την αξίωση της προσφεύγουσας για αποζημίωση σε δύο επίπεδα δικαιοδοσίας, με βάση τα παρακάτω επιχειρήματα, τα οποία είχε επίσης επικαλεστεί η κυβέρνηση:
(α) Η προσφεύγουσα είχε συναινέσει στη στείρωση καθώς η παρέμβαση αυτή είχε γίνει ως επέκταση του πεδίου εφαρμογής της καισαρικής τομής. Ωστόσο, το σχετικό έντυπο συγκατάθεσης, το οποίο είχε υπογράψει η προσφεύγουσα, απέκλειε ρητά τη στείρωση. Επιπλέον, η έκθεση πραγματογνωμοσύνης και το πρωτοβάθμιο δικαστήριο είχαν επισημάνει την έλλειψη ενημερωμένης συγκατάθεσης της προσφεύγουσας για τη στείρωσή της. Η στείρωση δεν ήταν μια διαδικασία που θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί συνήθως ως μέρος ή ως επέκταση οποιασδήποτε ιατρικής παρέμβασης, εκτός εάν ο ασθενής είχε δώσει ρητή, ελεύθερη και ενημερωμένη συγκατάθεση για τη συγκεκριμένη διαδικασία. Η μόνη εξαίρεση αφορούσε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης όπου δεν ήταν δυνατή η καθυστερημένη χορήγηση ιατρικής περίθαλψης και η λήψη της κατάλληλης συναίνεσης.
(β) Μια απροσδόκητη επιπλοκή είχε απαιτήσει επείγουσα δράση για να σωθεί η ζωή της προσφεύγουσας καθώς ακόμα και η πιο ριζοσπαστική δράση θα ήταν δικαιολογημένη. Ωστόσο, μια τέτοια απειλή δεν ήταν επικείμενη και ήταν πιθανό να πραγματοποιηθεί μόνο σε περίπτωση μελλοντικής εγκυμοσύνης. Θα μπορούσε επίσης να είχε αποφευχθεί με εναλλακτικές, λιγότερο παρεμβατικές μεθόδους. Υπό αυτές τις συνθήκες, η ενημερωμένη συγκατάθεση της προσφεύγουσας δεν μπορούσε να παραλειφθεί με βάση την υπόθεση του προσωπικού του νοσοκομείου ότι θα ενεργούσε με ανεύθυνο τρόπο όσον αφορά την υγεία της στο μέλλον.
(γ) Σε κάθε περίπτωση, η προσφεύγουσα είχε τη δυνατότητα να καταφύγει στη λύση της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Το Δικαστήριο του Στρασβούργου δεν μπόρεσε να δεχτεί το επιχείρημα ότι δεν είχε προκληθεί βλάβη στην υγεία της προσφεύγουσας ως αποτέλεσμα της διαδικασίας στο πλαίσιο αυτής της εξέτασης. Δεν μπορούσε να συμβιβαστεί με την υποτιθέμενη αναγκαιότητα στείρωσης της προσφεύγουσας με σκοπό την πρόληψη μελλοντικών κυήσεων, ώστε να αποφευχθεί οποιαδήποτε πιθανώς απειλητική για τη ζωή επιδείνωση της υγείας της. Επιπλέον, κατά τον κρίσιμο χρόνο η ίδια βρισκόταν στην πλήρη αναπαραγωγική ηλικία και είχε στερηθεί οριστικά τη φυσική της αναπαραγωγική ικανότητα, προκαλώντας έτσι σοβαρή βλάβη στην υγεία της.
Ως εκ τούτου, ήταν σαφές ότι η προσφεύγουσα είχε υποστεί παραβίαση του δικαιώματός της στον σεβασμό της ιδιωτικής της ζωής ως αποτέλεσμα της αποτυχίας των γιατρών να αναζητήσουν και να εξασφαλίσουν τη ρητή, ελεύθερη και ενημερωμένη συγκατάθεσή της όσον αφορά τη στείρωσή της, σύμφωνα με το εθνικό δίκαιο.
Επιπλέον, τα εθνικά δικαστήρια είχαν αρνηθεί να αποδεχθούν την ευθύνη των γιατρών για τη στείρωση, επικυρώνοντας έτσι την προσέγγιση που έρχεται σε αντίθεση με την αρχή της αυτονομίας του ασθενούς, που καθιερώνεται τόσο στο εσωτερικό δίκαιο όσο και σε διεθνές επίπεδο. Η εν λόγω ιατρική παρέμβαση με τόσο σοβαρές συνέπειες για την ασθενή, είχε πραγματοποιηθεί χωρίς να τηρηθούν οι κανόνες και οι διασφαλίσεις που συστήθηκαν από το ίδιο το εγχώριο σύστημα, κάτι που ήταν δύσκολο να συμβιβαστεί με τις διαδικαστικές εγγυήσεις που κατοχυρώνονται στο άρθρο 8. Επίσης, δεν είχε παρασχεθεί στην προσφεύγουσα καμία αποζημίωση για την παραβίαση του δικαιώματός της στο σεβασμό της ιδιωτικής ζωής.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ) της προσφεύγουσας.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο επιδίκασε ποσό 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.770 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
