Ο ρόλος του αρχισυντάκτη και η ευθύνη του για τα δημοσιευόμενα άρθρα. Προσωρινή κράτηση και καταδίκη για δημοσίευση άρθρων. Παραβίαση ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Mehdi Tanrikulu κατά Τουρκίας (αρ. 2) της 19.01.2021 (αρ. προσφ. 33374/10)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ελευθερία της έκφρασης και δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία δημοσιογράφου. Ο ρόλος του αρχισυντάκτη στην εφημερίδα και η ευθύνη του για δημοσίευση άρθρων που έχουν συντάξει άλλοι δημοσιογράφοι.
Ο προσφεύγων, αρχισυντάκτης εφημερίδας που εκδίδεται στην Τουρκία και γράφεται στην Κουρδική γλώσσα κατηγορήθηκε, κρατήθηκε προσωρινά και καταδικάστηκε σε ποινή κάθειρξης 7,5 ετών για το αδίκημα της διάδοσης προπαγάνδας υπέρ της τρομοκρατικής οργάνωσης ΡΚΚ λόγω άρθρων που δημοσίευσε στην εφημερίδα. Η ποινή τελικά ανεστάλη μετά από ένδικα μέσα που άσκησε. Άσκησε προσφυγή στο ΕΔΔΑ για παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης και του δικαιώματος στην προσωπική ελευθερία.
Το Στρασβούργο επανέλαβε την πάγια νομολογία του ότι όταν οι απόψεις δεν υποκινούν βία, τα Συμβαλλόμενα Κράτη δεν μπορούν να κάνουν χρήση της προστασίας της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής ασφάλειας, της επιβολής του νόμου ή της πρόληψης του εγκλήματος, περιορίζοντας το δικαίωμα ενημέρωσης του κοινού χρησιμοποιώντας ως απειλή το ποινικό δίκαιο για να επηρεάσουν τα μέσα ενημέρωσης.
Το ΕΔΔΑ διαχώρισε τα επίμαχα άρθρα και έκρινε για αυτά που δημοσιεύτηκαν στις 23 και 24 Ιανουαρίου 2010 και απλά ανέφεραν ότι ο A.Ö. είχε χαρακτηριστεί ως «ο ηγέτης του κουρδικού λαού» δεν συνιστούσαν προπαγάνδα υπέρ της βίας συνεπώς η παρέμβαση στην ελευθερία της έκφρασης ήταν αδικαιολόγητη όπως και η προσωρινή κράτηση λόγω της δημοσίευσης αυτών των άρθρων.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10) και του δικαιώματος στην προσωπική ελευθερία (άρθρο 5§1της ΕΣΔΑ) και επιδίκασε ποσό 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
Αντιθέτως έκρινε ότι τα τέσσερα άρθρα που δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα τον Μάρτιο του 2010 με εκφράσεις όπως «εάν συνεχίσουν να επιτίθενται στους Κούρδους, [οι τελευταίοι] έχουν το δικαίωμα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους», «Οι Κούρδοι θα υπερασπιστούν τον εαυτό τους», «Πρωτοποριακός ρόλος του ΡΚΚ και λαϊκός ηρωισμός», «Η εβδομάδα του ηρωισμού είναι ένα έπος της ελευθερίας» συνιστούσαν παρακίνηση υπέρ της βίας και η καταδίκη του προσφεύγοντα για τα εν λόγω άρθρα δεν παραβίασε το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ.
Ο ρόλος του αρχισυντάκτη της εφημερίδας
Κατά το ΕΔΔΑ ο προσφεύγων υπό την ιδιότητά του ως αρχισυντάκτης της εφημερίδας, δεν συσχετίστηκε προσωπικά με τα αμφισβητούμενα γραπτά αλλά παρείχε μια πλατφόρμα για τους συντάκτες που τα συνέταξαν και επέτρεψε τη διάδοσή τους. Με αυτόν τον τρόπο, ο αρχισυντάκτης μοιράζεται έμμεσα τα «καθήκοντα και τις ευθύνες» που αναλαμβάνουν οι συντάκτες όταν διαδίδουν τις απόψεις τους στο κοινό και δεν μπορεί να απαλλαγεί από κάθε ευθύνη για το περιεχόμενό των κειμένων.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 5§1,
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Mehdi Tanrıkulu είναι Τούρκος υπήκοος που γεννήθηκε το 1965. Ζει στο Diyarbakır. Τον επίδικο χρόνο ήταν αρχισυντάκτης της Azadiya Welat, μιας καθημερινής εφημερίδας που εκδίδονταν στην Κουρδική γλώσσα.
Η υπόθεση αφορά την κράτηση του προσφεύγοντα λόγω άρθρων που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Azadiya Welat τον Ιανουάριο και τον Μάρτιο του 2010, καθώς και τις επακόλουθες ποινικές διαδικασίες.
Τον Φεβρουάριο του 2010, ο εισαγγελέας παρέπεμψε τον προσφεύγοντα για διάδοση προπαγάνδας υπέρ του PKK (Εργατικό Κόμμα Κουρδιστάν) λόγω άρθρων που δημοσιεύθηκαν στις 23 και 24 Ιανουαρίου 2010. Το Κακουργιοδικείο αποφάσισε την προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντα τον Απρίλιο 2010.
Στη συνέχεια, ο εισαγγελέας τον ανέκρινε στο πλαίσιο μιας δεύτερης σειράς ποινικών διαδικασιών, σχετικά με τέσσερα άρθρα που δημοσιεύθηκαν στις 6, 7, 27 και 28 Μαρτίου 2010. Το Κακουργιοδικείο διέταξε επίσης την προσωρινή του κράτηση σε σχέση με αυτό το δεύτερο σύνολο διαδικασιών. Οι δύο σειρές διαδικασιών συσχετίστηκαν.
Τον Οκτώβριο του 2010 ο προσφεύγων κρίθηκε ένοχος για το αδίκημα διάδοσης προπαγάνδας υπέρ τρομοκρατικής οργάνωσης σύμφωνα με τα άρθρα 220 § 6 και 314 του Ποινικού Κώδικα. Το Κακουργιοδικείο έκρινε ότι το εν λόγω αδίκημα είχε διαπραχθεί σε έξι περιπτώσεις, στα δημοσιευθέντα άρθρα της 23 και 24 Ιανουαρίου και 6, 7, 27 και 28 Μαρτίου 2010, καθώς ο επικεφαλής του ΡΚΚ απεικονίστηκε ως «ηγέτης του κουρδικού λαού» και τα μέλη αυτής της οργάνωσης είχαν περιγραφεί ως «πρωτοπόροι», «ήρωες», «μάρτυρες», «αντάρτες μαχητές» και «στυλοβάτες». Το δικαστήριο διαπίστωσε επίσης ότι τα εν λόγω άρθρα, των οποίων οι συγγραφείς ήταν άγνωστοι, αποτελούσαν πραγματικό κίνδυνο για τη δημόσια τάξη, με την αιτιολογία ότι διέδωσαν το μίσος και ή προωθούσαν τη βία. Ο προσφεύγων καταδικάστηκε σε συνολική ποινή καθείρξεως 7,5 ετών.
Τον Ιανουάριο του 2013 το Ακυρωτικό Δικαστήριο ανέτρεψε την απόφαση του Κακουργιοδικείου, κρίνοντας ότι η υπόθεση έπρεπε να επανεξεταστεί υπό το φως του άρθρου 1 του Νόμου 6352 που προέβλεπε, μεταξύ άλλων, την αναστολή ποινικών διαδικασιών και ποινών σε υποθέσεις που αφορούσαν αδικήματα που διαπράχθηκαν μέσω του Τύπου και των ΜΜΕ. Τον Μάρτιο του 2013, σημειώνοντας την έναρξη ισχύος του νέου νόμου, το Κακουργιοδικείο ανέστειλε επι τριετία την εκτέλεση της ποινής. Βασιζόμενος στο άρθρο 5 (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια) και στο άρθρο 10 (ελευθερία έκφρασης) της Σύμβασης, ο προσφεύγων άσκησε προσφυγή για την προσωρινή του κράτηση και για την ποινική διαδικασία που ασκήθηκε εναντίον του λόγω της δημοσίευσης των εν λόγω άρθρων στην εφημερίδα της οποίας ήταν αρχισυντάκτης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Αιτιολόγηση της προσωρινής κράτησης του προσφεύγοντος
Το Δικαστήριο υπενθύμισε ότι, σύμφωνα με την πάγια νομολογία του, η κράτηση ενός δημοσιογράφου για τις δημοσιογραφικές του δραστηριότητες, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα της ποινικής διαδικασίας, συνιστά παρέμβαση στην άσκηση του δικαιώματος της ελευθερίας του λόγου από τον ενδιαφερόμενο.
Τέτοια παρέμβαση είναι αντίθετη με το άρθρο 10 της Σύμβασης, εκτός εάν «ορίζεται από το νόμο», επιδιώκει έναν ή περισσότερους από τους νόμιμους στόχους που αναφέρονται στην παράγραφο 2 του εν λόγω άρθρου και είναι «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία» για την επίτευξη αυτού ή αυτών των στόχων.
Όσον αφορά τη νομιμότητα της προσωρινής κράτησης του προσφεύγοντος, το Δικαστήριο υπενθύμισε εξαρχής ότι διαπίστωσε ότι η προσβαλλόμενη πράξη δεν συμμορφώθηκε με την τουρκική νομοθεσία και, ως εκ τούτου, δεν μπορούσε να θεωρηθεί νόμιμη κατά την έννοια του άρθρου 5 §1 της Σύμβασης. Ωστόσο, το άρθρο 10 της Σύμβασης που απαιτεί η παρέμβαση στην άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης να «ορίζεται από το νόμο» με τον ίδιο τρόπο όπως το άρθρο 5 § 1 απαιτεί κάθε στέρηση της ελευθερίας να είναι «νόμιμη». Η κράτηση του προσφεύγοντος λόγω της δημοσίευσης πολλών άρθρων στην ημερήσια εφημερίδα Azadiya Welat δεν «προβλεπόταν από το νόμο» σύμφωνα με το άρθρο 10 παρ. 2 της Σύμβασης.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση των Άρθρων 10 και 5§1 της Σύμβασης λόγω της προσωρινής κράτησης του προσφεύγοντος.
Δημοσίευση άρθρων
Το Δικαστήριο αναφέρεται στις αρχές που απορρέουν από τη νομολογία του σχετικά με την ελευθερία της έκφρασης, οι οποίες συνοψίζονται ιδίως στην απόφαση Βédat κατά Ελβετίας. Εν προκειμένω, υπενθύμισε ότι δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα συμβαλλόμενα κράτη μπορούν να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα για την πρόληψη της τρομοκρατίας και για την αντιμετώπιση, ιδίως, της προπαγάνδας που προκαλείται από τρομοκρατικά αδικήματα. Πράγματι, λαμβανομένης υπόψη της ευαίσθητης φύσης της κατάστασης που επικρατεί σε μέρος της χώρας και την ανάγκη να επιδείξει το κράτος επαγρύπνηση έναντι πράξεων που ενδέχεται να αυξήσουν τη βία, οι αρμόδιες αρχές μπορούν να λάβουν μέτρα σε θέματα ασφάλειας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ο προσφεύγων κατηγορήθηκε αρχικά για δημοσιεύσεις στην εφημερίδα Azadiya Welat στις 23 και 24 Ιανουαρίου 2010 άρθρων που περιείχαν προπαγάνδα υπέρ του ΡΚΚ. Στη συνέχεια, κατηγορήθηκε για δημοσιεύσεις άρθρων στις 6, 7, 27 και 28 Μαρτίου 2010. Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ένα από τα χαρακτηριστικά της παρούσας υπόθεσης είναι ότι ο προσφεύγων, επαγγελματίας αρχισυντάκτης μιας καθημερινής εφημερίδας, καταδικάστηκε με την αιτιολογία ότι η εν λόγω εφημερίδα είχε δημοσιεύσει αρκετά κείμενα τα οποία οι εθνικοί δικαστές χαρακτήρισαν ως προπαγάνδα υπέρ μιας τρομοκρατικής οργάνωσης. Προκειμένου να εκτιμηθεί εάν η «αναγκαιότητα» του περιορισμού της άσκησης της ελευθερίας της έκφρασης αποδεικνύεται πειστικά, το Δικαστήριο έπρεπε, σύμφωνα με τη νομολογία του, να εξετάσει την καταδίκη πρωτίστως σε σχέση με το κίνητρο που υιοθέτησαν οι Τούρκοι δικαστές.
Κατά την εξέταση των άρθρων που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Azadiya Welat, το Δικαστήριο έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στους όρους που χρησιμοποιούνταν σε αυτά τα κείμενα και στο πλαίσιο της δημοσίευσής τους.
α) Άρθρα της 23 και 24 Ιανουαρίου 2010
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι, όσον αφορά τα άρθρα που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Azadiya Welat της 23ης και 24ης Ιανουαρίου 2010, τα επιβαλλόμενα μέτρα ελήφθησαν κατά του προσφεύγοντος με την αιτιολογία ότι ο A.Ö. είχε χαρακτηριστεί ως «ηγέτης του κουρδικού λαού». Όπως ανέφερε επανειλημμένα το Δικαστήριο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα συμβαλλόμενα κράτη μπορούν να λάβουν αποτελεσματικά μέτρα για την πρόληψη της τρομοκρατίας και για την αντιμετώπισή της, ιδίως, του δημόσιου κινδύνου που προκαλείται από τρομοκρατικές πράξεις.
Ωστόσο, θεώρησε ότι το γεγονός της αναφοράς ορισμένων εκφράσεων που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτά τα άρθρα ώστε να εξαχθεί συμπέρασμα ότι υπήρξε προπαγάνδα υπέρ μιας τρομοκρατικής οργάνωσης δεν μπορούσε να θεωρηθεί ως εφαρμογή των κριτηρίων που καθορίζονται και εφαρμόζονται στο πλαίσιο του άρθρου 10 της Σύμβασης. Σύμφωνα με την πάγια νομολογία του Δικαστηρίου, όταν οι απόψεις δεν υποκινούν βία, τα Συμβαλλόμενα Κράτη δεν μπορούν να κάνουν χρήση της προστασίας της εδαφικής ακεραιότητας, της εθνικής ασφάλειας, της επιβολής του νόμου ή της πρόληψης του εγκλήματος, περιορίζοντας το δικαίωμα ενημέρωσης του κοινού χρησιμοποιώντας ως απειλή το ποινικό δίκαιο για να επηρεάσει τα μέσα ενημέρωσης.
Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης του προσφεύγοντα δεν δικαιολογείται από «συναφείς και επαρκείς» λόγους κατά την έννοια του άρθρου 10 της Σύμβασης. της Σύμβασης λόγω της ποινικής διαδικασίας που είχε κινηθεί για τη δημοσίευση των άρθρων στα φύλλα της 23 και 24 Ιανουαρίου 2010 της εφημερίδας Azadiya Welat.
Β) Άρθρα στις 6, 7, 27 και 28 Μαρτίου 2010
Πρώτα απ΄ όλα, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ορισμένα από τα αμφισβητούμενα άρθρα που δημοσιεύθηκαν στα φύλλα της 6, 7, 27 και 28 Μαρτίου 2010, ιδίως στις δηλώσεις του A.Ö. (6 Μαρτίου) και εκείνα με τίτλους «Οι Κούρδοι θα υπερασπιστούν τον εαυτό τους» (7 Μαρτίου), «Πρωτοποριακός ρόλος του ΡΚΚ και λαϊκός ηρωισμός» (27 Μαρτίου) και «Η εβδομάδα του ηρωισμού είναι ένα έπος της ελευθερίας» (28 Μαρτίου) διαφέρουν στο περιεχόμενό τους από άλλα άρθρα που δημοσιεύθηκαν στα διάφορα φύλλα της εφημερίδας Azadiya Welat, που συζητήθηκαν παραπάνω. Επιπλέον, το Δικαστήριο σημείωσε ότι, στο φύλλο της 27ης Μαρτίου 2010, έχουν δημοσιευτεί οι δηλώσεις του ΜΚ, ενός άλλου ηγέτη του ΡΚΚ, στις οποίες ο τελευταίος δήλωσε ότι «όσο συνεχίζονται οι επιθέσεις, οι Κούρδοι θα υπερασπίζονται με κάθε τρόπο». Ομοίως, σε δηλώσεις που δημοσιεύθηκαν στο ίδιο φύλλο, ο A.Ö. είπε ότι «εάν συνεχίσουν να επιτίθενται στους Κούρδους, [οι τελευταίοι] έχουν το δικαίωμα να υπερασπιστούν τον εαυτό τους». Επιπλέον, στο ίδιο φύλλο, τα μέλη του PKK παρουσιάστηκαν ως ήρωες του PKK και ο ρόλος του PKK επαινέθηκε, χαρακτηρίζοντας τον ρόλο του ως «πρωτοπόρο ρόλο». Επιπλέον, οι δηλώσεις του KCK παρουσίασαν την ένοπλη δράση του PKK ως ηρωική και η συνέχισή της επαινέθηκε, δηλώνοντας ότι «ο ηρωισμός που ξεκίνησε υπό την ηγεσία του PKK έχει μετατραπεί σε λαϊκό ηρωισμό». Τέλος, σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε στο τεύχος της 28ης Μαρτίου 2010, οι δραστηριότητες του PKK περιγράφηκαν ως «έπος ελευθερίας».
Εν προκειμένω, εάν τα εθνικά δικαστήρια δεν έλαβαν υπόψη την πρόθεση του προσφεύγοντος, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να παραβλέψει τον πιθανό αντίκτυπο τέτοιων μηνυμάτων που περιέχουν την πρόκληση για βία σε μια πολιτικά ευαίσθητη περιοχή. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο συμφώνησε με το συμπέρασμα του Κακουργιοδικείου ότι αυτά τα κείμενα που δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα ελλόχευαν συγκεκριμένο κίνδυνο για τη δημόσια τάξη.
Ο ρόλος του αρχισυντάκτη
Επιπλέον, το Δικαστήριο θεώρησε ότι αυτά τα γραπτά δημοσιεύθηκαν ως τέτοια χωρίς οι υπεύθυνοι της σύνταξης να αποστασιοποιούνται από το περιεχόμενό τους. Αν και είναι αλήθεια ότι ο προσφεύγων, υπό την ιδιότητά του ως αρχισυντάκτης, δεν συσχετίστηκε προσωπικά με τα αμφισβητούμενα γραπτά, παρόλα αυτά παρείχε μια πλατφόρμα για τους συντάκτες τους και επέτρεψε τη δημοσίευση τους. Με αυτόν τον τρόπο, επιφορτίζεται έμμεσα τα «καθήκοντα και τις ευθύνες» που αναλαμβάνουν οι συντάκτες όταν διαδίδουν τις απόψεις τους στο κοινό. Συνεπώς, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διαδικασία κατά του προσφεύγοντος βασίστηκε σε «σχετικούς και επαρκείς» λόγους. Σημείωσε επίσης ότι η εκτέλεση της ποινής που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα είχε ανασταλεί για περίοδο τριών ετών. Από τη δικογραφία δεν φαίνεται ότι αυτή η ποινή εκτελέστηκε στη συνέχεια, αν και έχουν περάσει περισσότερα από τρία χρόνια από την τελευταία απόφαση των εθνικών δικαστηρίων. Ωστόσο, η φύση και η σοβαρότητα των κυρώσεων που επιβάλλονται είναι επίσης παράγοντες που πρέπει να λαμβάνονται υπόψη όταν πρόκειται για τη εκτίμηση της αναλογικότητας της παρέμβασης.
Βάσει των ανωτέρω, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε παραβίαση του Άρθρου 10 της Σύμβασης λόγω της ποινικής διαδικασίας που κινήθηκε για τη δημοσίευση των άρθρων στην εφημερίδα της 6, 7, 27 και 28 Μαρτίου 2010.
Λοιπές παραβιάσεις
Ο προσφεύγων άσκησε προσφυγή, σύμφωνα και με τα άρθρα 5 § 2 και 13 της Σύμβασης, ότι δεν ενημερώθηκε για τους πραγματικούς λόγους της κράτησής του και ότι δεν μπόρεσε να ασκήσει ένδικα μέσα βάσει του εσωτερικού δικαίου σχετικά με την κράτησή του.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων δεν απέδειξε ότι δεν είχε την ευκαιρία να αμφισβητήσει την συνεχιζόμενη προσωρινή του κράτηση ενώπιον δικαστηρίου, και έκρινε ότι η καταγγελία σχετικά με αυτό το σημείο ήταν προφανώς αβάσιμη.
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη του προσφεύγοντος (επιμέλεια echrcaselaw.com).
