Κοριός κρατικής μυστικής υπηρεσίας σε διαμέρισμα επιχειρηματία χωρίς διασφαλίσεις, παραβίασε το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή
ΑΠΟΦΑΣΗ
Haščák κατά Σλοβακίας της 23.06.2022 (αριθμ. προσφ. 58359/12, 27787/16 και 67667/16).
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων είναι γνωστός επιχειρηματίας στην Σλοβακία. Η υπόθεση αφορούσε επιχείρηση παρακολούθησης («επιχείρηση Gorilla») που πραγματοποιήθηκε το 2005 και το 2006 από τη Σλοβακική Υπηρεσία Πληροφοριών (SIS) και το πληροφοριακό υλικό που αποκτήθηκε από αυτήν. Παρά του ότι κύριος στόχος της παρακολούθησης ήταν άλλο άτομο, τοποθετήθηκαν κοριοί στο διαμέρισμα του προσφεύγοντος και έγιναν διάφορες ηχογραφήσεις. Το επίμαχο υλικό των παρακολουθήσεων δεν καταστράφηκε ακόμα και όταν άρθηκε η περίοδος παρακολούθησης. Άσκησε προσφυγή για παραβίαση σεβασμού της ιδιωτικής ζωής και του τεκμηρίου αθωότητας.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η κρατική υπηρεσία πληροφοριών είχε απεριόριστη εξουσία, κάτι που δεν είχε συνοδευτεί από μέτρα προστασίας από αυθαίρετες παρεμβάσεις, όπως απαιτείται σε ένα κράτος δικαίου. Επιπλέον, η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε από το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο ίδιος ο προσφεύγων δεν ήταν στόχος της παρακολούθησης και ο νόμος δεν παρείχε προστασία σε άτομα που επηρεάζονται τυχαία από μέτρα παρακολούθησης. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής.
Αντιθέτως έκρινε ότι δεν παραβιάστηκε το τεκμήριο αθωότητας γιατί ο προσφεύγων δεν είχε κατηγορηθεί για κάποιο αδίκημα.
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 9.750 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8,
Άρθρο 6§2,
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων είναι Σλοβάκος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1969 και ζει στη Μπρατισλάβα. Είναι ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας που σχετίζεται με μια ισχυρή χρηματοοικονομική ομάδα και επιχειρηματικός εταίρος του προσφεύγοντος στην υπόθεση Zoltán Varga κατά Σλοβακίας (αρ. 58361/12 και 2 άλλες).
Δύο εντάλματα παρακολούθησης εκδόθηκαν από το Περιφερειακό Δικαστήριο της Μπρατισλάβα στα μέσα της δεκαετίας του 2000, τα οποία είχαν ως στόχο την παρακολούθηση από τη Σλοβακική Υπηρεσία Πληροφοριών (SIS) του Zoltán Varga και ενός ακόμη ατόμου.
Ο προσφεύγων κ. Haščák υποστήριξε ότι το άλλο άτομο ήταν αυτός. Τα εντάλματα επέτρεψαν την τοποθέτηση κοριών στο διαμέρισμα του κ. Varga – η λεγόμενη «Επιχείρηση Gorilla» – με αποτέλεσμα, μεταξύ άλλων να γίνουν ηχογραφήσεις και απομαγνητοφωνήσεις όλων των δραστηριοτήτων που έλαβαν χώρα στο διαμέρισμα.
Οι εγχώριες αρχές είχαν την εντύπωση ότι η ηχογράφηση είχε καταστραφεί από την SIS το 2008. Οι περιλήψεις αρχειοθετήθηκαν από την Υπηρεσία και μόνο το δικαστήριο είχε πρόσβαση στο εν λόγω υλικό.
Το 2012 το Συνταγματικό Δικαστήριο αποφάσισε επί καταγγελίας του κ. Varga να ακυρώσει ουσιαστικά τα εντάλματα στο μέτρο που τον αφορούσαν, θεωρώντας ότι ήταν αδικαιολόγητα και παράνομα και παραβίασαν τα θεμελιώδη του δικαιώματα.
Εν τω μεταξύ, το 2011, δημοσιεύτηκε ανώνυμα στο Διαδίκτυο υλικό που υποτίθεται ότι ήταν αναλυτική περίληψη του SIS της επιχείρησης, που περιγράφει τον προσφεύγοντα να συζητά με άλλους αναφορικά με τη μαζική διαφθορά στην ιδιωτικοποίηση κρατικών εταιρειών.
Το 2018 στο πλαίσιο έρευνας μη σχετικής ανθρωποκτονίας, εντοπίστηκε ηχογράφηση, με τον Εισαγγελέα να προβαίνει σε παρατηρήσεις το 2021, γεγονός που μπορεί να διαβαστεί ως ένδειξη ότι αφορούσε στην πραγματικότητα την ηχογράφηση που έγινε από την SIS κατά τη διάρκεια της επιχείρησης Gorilla.
Σε απάντηση της συνταγματικής απόφασης του 2012 του κ. Varga, ο προσφεύγων επιχείρησε πολλές νομικές οδούς ενώπιον δικαστικών, εκτελεστικών καθώς και κοινοβουλευτικών αρχών, μεταξύ άλλων για να καταστραφεί το υλικό παρακολούθησης.
Σε σχέση με αυτά τα θέματα, διεξήχθησαν διάφορες έρευνες, μεταξύ των οποίων και για ύποπτη διαφθορά («έρευνα Gorilla»). Ο προσφεύγων υποστήριξε ότι αυτή η έρευνα επικεντρώθηκε στον ίδιο, ιδίως λαμβάνοντας υπόψη τις φορές που είχε καταθέσει σχετικά με αυτό, αλλά δεν του είχε απαγγελθεί καμία κατηγορία.
Επικαλούμενος τα άρθρα 6 § 1 (δικαίωμα δίκαιης δίκης εντός εύλογου χρόνου), 6 § 2 (τεκμήριο αθωότητας) και 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής), ο προσφεύγων παραπονέθηκε, ειδικότερα, ότι υπήρξε έλλειψη αποτελεσματικής εποπτείας και επανεξέταση της εφαρμογής των δύο ενταλμάτων παρακολούθησης, ότι το ισχύον πλαίσιο δεν παρείχε προστασία σε άτομα που επηρεάζονται τυχαία από τα μέτρα επιτήρησης και ότι οι εσωτερικοί κανόνες που ίσχυαν για τη διατήρηση του υλικού πληροφοριών ήταν ανεπαρκείς.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8
Όσον αφορά το εύρος της υπόθεσης, το Δικαστήριο σημείωσε ότι δεν αφορούσε καταγγελία για διαρροή πληροφοριών από την SIS και καμία καταγγελία σχετικά με την πρακτική και διαδικαστική κατάσταση της ηχογράφησης η οποία ανακτήθηκε από τους ερευνητές το 2018.
Το Δικαστήριο δήλωσε ότι σε σημαντικό βαθμό, οι καταγγελίες του προσφεύγοντος για το άρθρο 8 είναι πανομοιότυπες και προκύπτουν από ένα ίδιο πραγματικό και διαδικαστικό υπόβαθρο με αυτό που εξετάστηκε στην υπόθεση Zoltán Varga. Επομένως, το Δικαστήριο εφάρμοσε τη νομολογία αυτή στην παρούσα υπόθεση.
Ενώ υπήρχε νομική βάση, η επιχείρηση είχε πολλές ελλείψεις, μερικές από τις οποίες είχαν αναγνωριστεί σε εθνικό επίπεδο ως απάντηση σε καταγγελίες και ενέργειες του κ. Varga. Μολονότι τα εθνικά δικαστήρια δεν έκαναν τέτοιες διαπιστώσεις στη μεμονωμένη περίπτωση του προσφεύγοντος, ήταν ωστόσο σχετικές με την αξιολόγηση της υπόθεσής του.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι, όπως και στην περίπτωση Zoltán Varga, κατά την εφαρμογή των ενταλμάτων επιχείρησης η SIS είχε πρακτικά απολαύσει τη διακριτική της ευχέρεια που ισοδυναμούσε με απεριόριστη εξουσία, κάτι που δεν είχε συνοδευτεί από κάποιο μέτρο προστασίας από αυθαίρετες παρεμβάσεις, όπως απαιτείται σε ένα κράτος δικαίου. Επιπλέον, η κατάσταση αυτή επιδεινώθηκε από το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο ίδιος ο προσφεύγων δεν ήταν στόχος της παρακολούθησης βάσει του πρώτου από τα δύο εντάλματα, υπό το φως του αδιαμφισβήτητου επιχειρήματός του ότι ο νόμος δεν παρείχε προστασία σε άτομα που επηρεάζονται τυχαία από μέτρα επιτήρησης και από τη θεμελιώδη αβεβαιότητα γύρω από τη πρακτική και διαδικαστική κατάσταση της ηχογράφησης το 2018, πιθανώς προέλευσης της SIS.
Το Δικαστήριο είχε κρίνει προηγουμένως στην υπόθεση Zoltán Varga ότι η αποθήκευση του αναλυτικού υλικού που αποκτήθηκε κατά τη διάρκεια της επιχείρησης παρακολούθησης υπάγονταν σε εμπιστευτικούς κανόνες χωρίς εξωτερική εποπτεία. Συνεπώς, η διατήρηση των στοιχείων δεν ήταν σύμφωνη με το νόμο. Το Δικαστήριο έκρινε ότι ισχύει και αυτό στην προκειμένη περίπτωση.
Η υλοποίηση των δύο ενταλμάτων και η διατήρηση του υλικού παραβίασαν το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της Σύμβασης).
Λοιπά άρθρα
Σχετικά με τις απαιτήσεις του εύλογου χρόνου και του τεκμηρίου αθωότητας σύμφωνα με το άρθρο 6 §§ 1 και 2, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι ο προσφεύγων δεν είχε ποτέ κατηγορηθεί για ποινικό αδίκημα, ούτε υπήρξαν δημόσιες δηλώσεις από αξιωματούχους που να ανέφεραν ότι είχε κατηγορηθεί για ποινικό αδίκημα. Το Στρασβούργο δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 παρ. 1 και 2 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Σλοβακία έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 9.750 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).
