Απόρριψη αιτήματος για εξέταση βασικών μαρτύρων. Παραβίαση της δίκαιης δίκης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Vasaráb και Paulus κατά Σλοβακίας της 15.12.2022 (αρ. προσφ. 28081/19 και 29664/19)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αίτημα για εξέταση μαρτύρων. Απόρριψη αιτήματος και δίκαιη δίκη.
Οι προσφεύγοντες καταδικάστηκαν για ανθρωποκτονία ( β΄προσφεύγων) και ηθική αυτουργία (α΄ προσφεύγων) σε αυτή. Τα εγχώρια δικαστήρια απέρριψαν το αίτημα τους για εξέταση δώδεκα μαρτύρων οι οποίοι θεωρούνταν από τους κατηγορούμενους ως βασικοί. Η καταδικαστική απόφαση θεμελιώθηκε σε ανεπαρκή στοιχεία. Άσκησαν προσφυγή για παραβίαση της δίκαιης δίκης.
Το Στρασβούργο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν αποτύχει να παράσχουν επαρκείς λόγους για τη μη λήψη και εξέταση των αποδεικτικών στοιχείων και συγκεκριμένα την εξέταση μαρτύρων που πρότειναν οι προσφεύγοντες, και η καταδίκη τους βασίστηκε στα στοιχεία της προανάκρισης. Κατέληξε ότι η δίκη τους ήταν συνολικά άδικη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6 §1 και 3 (δ)
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες, Ladislav Vasaráb και Roman Paulus, είναι Σλοβάκοι υπήκοοι οι οποίοι γεννήθηκαν το 1971 και 1977 και ζουν στο Diakovce και στο Pata (Σλοβακία) αντίστοιχα. Τον Φεβρουάριο του 2010, ένα άτομο πυροβολήθηκε ενώ οδηγούσε στην πόλη Šaľa. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας που ακολούθησε τα εθνικά δικαστήρια έκριναν ότι ο κ. Paulus ήταν ο δράστης με ηθικό αυτουργό τον κ. Vasaráb.
Μεταξύ άλλων ευρημάτων, τα δικαστήρια διαπίστωσαν ότι η δολοφονία είχε πραγματοποιηθεί μετά από συμφωνία και πληρωμή. ότι ο κ. Vasaráb είχε «μακροχρόνιες διαφορές» με το θύμα και ότι ο κ. Paulus είχε αποκτήσει ένα όπλο (το όπλο ανθρωποκτονίας) από ένα τρίτο άτομο. Τελικά καταδικάστηκαν για ανθρωποκτονία εκ προθέσεως και για τα σχετικά εγκλήματα. Ο πρώτος προσφεύγων καταδικάστηκε σε 22 χρόνια κάθειρξη και ο κ. Paulus καταδικάστηκε σε 25 χρόνια κάθειρξη.
Κατά τη διάρκεια της ανάκρισης, οι προσφεύγοντες είχαν νομική εκπροσώπηση και δήλωσαν αθώοι. Ζήτησαν να ληφθούν αποδεικτικά στοιχεία, μεταξύ άλλων, κατάθεση από πέντε μάρτυρες που θα μπορούσαν να βεβαιώσουν την σχέση του κ. Vasaráb με το θύμα, και από επτά μάρτυρες σχετικά με την ακρίβεια της κατάθεσης του ατόμου που είχε προμηθεύσει το όπλο που χρησιμοποιήθηκε στο έγκλημα. Ο ανακριτής αρνήθηκε καθώς «δεν θεώρησε απαραίτητη τη λήψη αυτών των αποδεικτικών στοιχείων». Το κατηγορητήριο αναφερόταν μόνο στα στοιχεία που προσκόμισε η εισαγγελία.
Το Ειδικό Ποινικό Δικαστήριο, που δίκασε τους προσφεύγοντες, διεξήγαγε εξέταση του κατηγορητηρίου, στην οποία οι προσφεύγοντες έθεσαν το γεγονός ότι δεν ελήφθησαν υπόψιν στοιχεία. Ο εισαγγελέας υποστήριξε ότι οι μάρτυρες είχαν ανακριθεί ήδη ως μέρος άλλων γραμμών έρευνας.
Αναφορικά με τη σχετική νομοθεσία, το δικαστήριο «αρνήθηκε να λάβει και να εξετάσει τα [εν λόγω] αποδεικτικά στοιχεία». Στα πρακτικά του δικαστηρίου αναφέρεται ότι ο προεδρεύων δικαστής ανέπτυξε το σκεπτικό της απόφασης.
Οι προσφεύγοντες άσκησαν έφεση, επαναλαμβάνοντας τα επιχειρήματά τους σχετικά με την μη λήψη των αποδεικτικών στοιχείων στην υπεράσπισή τους. Το Εφετείο απέρριψε τις εφέσεις τους, κρίνοντας ότι οι αρχές είχαν επαρκώς εξακριβώσει τα γεγονότα. Η μετέπειτα αναίρεσή τους και η συνταγματική καταγγελία κρίθηκαν απαράδεκτες. Αργότερα υπέβαλαν δύο φορές χωρίς επιτυχία αίτηση στα δικαστήρια για την επανάληψη της διαδικασίας βάση νέων στοιχείων.
Άσκησαν προσφυγή για παραβίαση της δίκαιης δίκης (άρθρο 6§1).
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Τα αιτήματα για εξέταση μαρτύρων που θα μπορούσαν να βεβαιώσουν τη σχέση μεταξύ του κ. Vasaráb και του θύματος και τον εντοπισμό του ατόμου που φέρεται να είχε πουλήσει το φονικό όπλο την ημέρα που φέρεται να το έπραξε – και τα δύο στοιχειά, βασικοί καθοριστικοί παράγοντες στην τελική κρίση – απορρίφθηκαν από τα εθνικά δικαστήρια. Τυχόν λόγοι για τη μη λήψη και εξέταση των εν λόγω αποδεικτικών στοιχείων συνίστατο κυρίως σε παραπομπές σε ισχύοντες διαδικαστικούς κανόνες, χωρίς κάποια συγκεκριμένα στοιχεία, και δεν υπήρχε τίποτα που να υποστηρίζει οποιοδήποτε λόγο που να υποδεικνύει ότι η αιτιολογία που δόθηκε κατά την ακροαματική διαδικασία είχε προσθέσει κάτι σε αυτό.
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι τα επιχειρήματα της Κυβέρνησης σχετικά με τους σχετικούς μάρτυρες ήταν άσχετη, καθώς αυτές οι καταθέσεις δεν είχαν εξεταστεί από τα εθνικά δικαστήρια.
Πράγματι, δεν αμφισβητήθηκε από την Κυβέρνηση ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν παράσχει συγκεκριμένη αιτιολογία σχετικά με τα αιτήματα των προσφευγόντων. Έτσι το Δικαστήριο έκρινε ότι, ακόμη και αν υποτεθεί ότι η συνάφεια των επίμαχων αποδεικτικών στοιχείων είχε όντως εξεταστεί επαρκώς, τα εθνικά δικαστήρια είχαν αποτύχει να παράσχουν επαρκή αιτιολογία για την μη λήψη των εν λόγω αποδεικτικών στοιχείων και την εξέτασή τους.
Ως αποτέλεσμα, η δίκη των προσφευγόντων πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά με βάση τα αποδεικτικά στοιχεία που υποβλήθηκαν από την δίωξη. Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι αρχές φαίνεται να εξέτασαν μόνο μία εκδοχή των γεγονότων –– και ότι αρνήθηκαν ενεργά να εξετάσουν την εκδοχή που παρουσιάστηκε από τους προσφεύγοντες κατηγορουμένους. Σημείωσε ότι ο ισχυρισμός των προσφευγόντων ότι ορισμένοι βασικοί μάρτυρες μπορούσαν να είχαν ενοχοποιηθεί και έτσι είχαν ενοχοποιήσει τους προσφεύγοντες σε αντάλλαγμα την μη άσκηση σε βάρος τους ποινικής δίωξης δεν φαίνεται να ερευνήθηκε ή να εξετάστηκε από τα εθνικά δικαστήρια.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της δίκαιης δίκης (άρθρο 6 §§ 1 και 3 (δ) της ΕΣΔΑ).
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41): Το δικαστήριο έκρινε ότι η αναγνώριση της παραβίασης αρκεί ως δίκαιη ικανοποίηση. Επίσης επισήμανε ότι η αναγνώριση της παραβίασης δεν υπονοεί ότι οι προσφεύγοντες αδίκως καταδικάστηκαν (επιμέλεια echrcaselaw.com).
