Ελλιπής έρευνα για τραυματισμό κρατούμενου. Παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
PERKOV κατά Κροατίας, της 20.09.2022 ( αριθ. προσφ. 33754/16).
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Έρευνα για πιθανή κακομεταχείριση. Προϋπόθεση του ΕΔΔΑ για επίπεδο αποδείξεως «πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας».
Ο προσφεύγων κατήγγειλε ότι υπέστη κακομεταχείριση από δεσμοφύλακες στη φυλακή που κρατούνταν. Συγκεκριμένα ότι τον χαστούκισαν, τον έριξαν στο πάτωμα και τον κλωτσούσαν για 3-4 λεπτά. Οι εγχώριες αρχές αρχειοθέτησαν την μήνυσή του, λόγω ελλείψεως αποδεικτικών στοιχείων. Άσκησε προσφυγή για απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση.
Το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι οι ισχυρισμοί περί κακομεταχείρισης που αντιβαίνουν στο άρθρο 3 πρέπει να τεκμηριώνονται με κατάλληλα αποδεικτικά στοιχεία. Για την εκτίμηση των στοιχείων αυτών, το Δικαστήριο υιοθετεί το επίπεδο απόδειξης «πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας», αλλά προσθέτει ότι η απόδειξη αυτή μπορεί να προκύπτει από τον συνδυασμό αρκούντως ισχυρών, σαφών και συγκλινόντων συμπερασμάτων ή παρόμοιων μη αμφισβητούμενων πραγματικών τεκμηρίων.
Εν προκειμένω διαπίστωσε ότι με βάση τα στοιχεία του φακέλου δεν μπορούσε να αποδειχθεί με επαρκή βεβαιότητα ότι ο προσφεύγων υπέστη κακομεταχείριση και τα σημάδια στο σώμα του προκλήθηκαν από αυτή. Για τον ίδιο λόγο δεν μπορούσε να κρίνει εάν η βία που υποτίθεται ότι υπέστη ήταν απολύτως αναγκαία. Ως εκ τούτου έκρινε ότι δεν παραβιάστηκε το άρθρο 3 της ΕΣΔΑ όσον αφορά την ουσιαστική πτυχή του.
Αντιθέτως, όσον αφορά την έρευνα που διεξήχθη, διαπίστωσε ότι δεν δόθηκε κατάθεση από τον φρουρό που είχε υπηρεσία την ώρα του συμβάντος και δεν διετάχθη πραγματογνωμοσύνη για την φύση των τραυματισμών στο πρόσωπο του προσφεύγοντος . Επίσης το ΕΔΔΑ παρατήρησε ότι και η μήνυση που κατέθεσε ο προσφεύγων, αρχειοθετήθηκε χωρίς επαρκή έρευνα.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Damir Perkov, τώρα αποβιώσας, ήταν Κροάτης υπήκοος που γεννήθηκε το 1978 και έζησε στο Ζαντάρ (Κροατία). Τη δίκη συνέχισε η μητέρα του, η οποία υπεισήλθε ως διάδικος.
Η υπόθεση αφορούσε τον ισχυρισμό του Perkov ότι δέχτηκε χαστούκια και κλωτσιές από σωφρονιστικούς υπαλλήλους το 2015 στο κατάστημα κράτησης ενώ εξέτιε ποινή για εμπορία ναρκωτικών. Η έρευνα για το περιστατικό εντός της φυλακής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι φρουροί έπρεπε να συγκρατήσουν τον προσφεύγοντα αφού είχε προσπαθήσει να αγγίξει ένα σφυρί. Η επακόλουθη μήνυση του προσφεύγοντος απορρίφθηκε λόγω έλλειψης αποδεικτικών στοιχείων ότι είχε υποστεί κακομεταχείριση.
Επικαλούμενος το άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ο Perkov παραπονέθηκε ότι είχε ξυλοκοπηθεί από δεσμοφύλακες και ότι η έρευνα ήταν αναποτελεσματική.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 3 ( ουσιαστικό σκέλος)
(i) Καταγγελία για χαστούκια, χτυπήματα και κλωτσιές από δεσμοφύλακες
Οι ισχυρισμοί περί κακομεταχείρισης που αντιβαίνουν στο άρθρο 3 πρέπει να τεκμηριώνονται με κατάλληλα αποδεικτικά στοιχεία. Για την εκτίμηση των στοιχείων αυτών, το Δικαστήριο υιοθετεί το επίπεδο απόδειξης «πέραν πάσης λογικής αμφιβολίας», αλλά προσθέτει ότι η απόδειξη αυτή μπορεί να προκύπτει από τον συνδυασμό αρκούντως ισχυρών, σαφών και συγκλινόντων συμπερασμάτων ή παρόμοιων μη αμφισβητούμενων πραγματικών τεκμηρίων.
Στην προκειμένη περίπτωση, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ουσιαστικά ότι δύο δεσμοφύλακες τον είχαν χαστουκίσει αρκετές φορές, τον έριξαν στο πάτωμα και τον έδεσαν και στη συνέχεια συνέχισαν να τον χτυπούν και να τον κλωτσούν για περίπου 3 έως 4 λεπτά, μαζί με έναν τρίτο φρουρό που έφτασε στο μεταξύ. Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο σημείωσε ότι τα ιατρικά πιστοποιητικά που εκδόθηκαν λίγο μετά το περιστατικό κατέγραψαν εκδορές στην αριστερή πλευρά του μετώπου και του αριστερού μάγουλου του προσφεύγοντος, μία εκδορά στο πίσω μέρος του λαιμού του, μια θλάση στο στήθος του, αιμορραγία στη δεξιά πλευρά της κοιλιάς, ένα αιμάτωμα στο δεξί άνω χέρι του, εκδορές στο δεξί του γόνατο και θλάση στο αριστερό του γόνατο.
Υπό αυτές τις συνθήκες, το Δικαστήριο θεώρησε ότι με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία του φακέλου, δεν μπορούσε να αποδειχθεί με επαρκή βεβαιότητα ότι ο προσφεύγων εμφάνισε αυτά τα σημάδια χτυπήματος από κλωτσιές που δέχθηκε από τους φρουρούς όπως ισχυρίστηκε, γεγονός που θα δημιουργούσε ισχυρό τεκμήριο κακομεταχείρισης και θα μετατόπιζε το βάρος της απόδειξης στην Κυβέρνηση. Ταυτόχρονα, ωστόσο, το Δικαστήριο επισήμανε τις ελλείψεις στον τρόπο με τον οποίο διεξήχθη η εγχώρια έρευνα. Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω και εφαρμόζοντας το πρότυπο απόδειξης «πέρα από κάθε εύλογη αμφιβολία», το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να διαπιστώσει παραβίαση της ουσιαστικής πτυχής του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ λόγω της υποτιθέμενης χειροδικίας εναντίον του προσφεύγοντος, γιατί οι ελλείψεις στην έρευνα που διεξήχθη από τις αρχές ήταν τέτοιες ώστε δεν επέτρεπαν στο Δικαστήριο να συναγάγει συμπεράσματα σχετικά με αυτό το θέμα .
Επί του ζητήματος αν η χρήση βίας κατά του προσφεύγοντος ήταν απολύτως αναγκαία.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι, όσον αφορά πρόσωπο που στερείται την ελευθερία του, κάθε καταγγελία για σωματική βία που δεν κατέστη απολύτως αναγκαία λόγω της δικής του συμπεριφοράς, ανεξάρτητα από τις επιπτώσεις στο εν λόγω πρόσωπο, μειώνει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και συνιστά παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης .
Το Δικαστήριο θεώρησε ότι, υπό τις συγκεκριμένες περιστάσεις, ενόψει του επικείμενου κινδύνου που δημιούργησε ο προσφεύγων να φτάσει στο σφυρί, αποδείχθηκε ότι ήταν απολύτως απαραίτητη για τους φρουρούς της φυλακής να καταφύγουν σε σωματική βία για να τον εμποδίσουν να χρησιμοποιήσει το σφυρί και να βλάψει τον εαυτό του και τους άλλους.
Συμπερασματικά, το Δικαστήριο θεώρησε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του ουσιαστικού σκέλους του άρθρου 3 της Σύμβασης λόγω του ότι χρειάστηκε από τους φρουρούς να ρίξουν τον προσφεύγοντα στο πάτωμα για να του περάσουν χειροπέδες.
Διαδικαστικό σκέλος του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ
Το άρθρο 3 απαιτεί από τις αρχές να ερευνούν τους ισχυρισμούς για κακομεταχείριση όταν είναι «αμφισβητήσιμοι» και «εγείρουν εύλογες υποψίες».
Εν προκειμένω, δεν αμφισβητήθηκε ότι, στις 31 Μαΐου 2015, οι δεσμοφύλακες χρησιμοποίησαν βία κατά του προσφεύγοντος. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι αρχικά η μόνη έρευνα για τη χρήση βίας εναντίον του διεξήχθη εντός της φυλακής. Ειδικότερα, τα πρόσωπα που ενεπλάκησαν στο περιστατικό συνέταξαν γραπτές εκθέσεις και προέβησαν σε προφορικές καταθέσεις ενώπιον του προϊσταμένου του Τμήματος Ασφαλείας, οι οποίες αποτέλεσαν αντικείμενο ελέγχου από τον διοικητή της φυλακής. Ωστόσο, ο διοικητής της φυλακής ήταν ο ιεραρχικά ανώτερος των προσώπων που εμπλέκονταν στο περιστατικό και επομένως δεν μπορούσε να θεωρηθεί ανεξάρτητος. Επιπλέον, η έκθεσή του καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι η χρήση βίας εναντίον του προσφεύγοντος ήταν απαραίτητη για την πρόληψη βλάβης και όχι υπερβολική, υποβλήθηκε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης και στον εισαγγελέα. Ωστόσο, δεν φαίνεται να ελήφθησαν περαιτέρω μέτρα για τον λόγο αυτό.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι τον Νοέμβριο του 2015, λίγο αφότου έμαθε ότι οι αρχές είχαν αποτύχει να ξεκινήσουν έρευνα για την υποτιθέμενη κακομεταχείρισή του, ήταν ο ίδιος ο προσφεύγων που υπέβαλε μήνυση. Αυτοί οι εύλογοι ισχυρισμοί περί κακομεταχείρισης πυροδότησαν την περαιτέρω έρευνα των αρχών για την υπόθεση του προσφεύγοντος και, ως εκ τούτου, αναβίωσαν τη διαδικαστική τους υποχρέωση βάσει του άρθρου 3.
Το Δικαστήριο είναι ικανοποιημένο από το γεγονός ότι ο αρμόδιος ανακριτής διεξήγαγε ανακρίσεις με τους ύποπτους δεσμοφύλακες, τον προσφεύγοντα και τον συγκρατούμενό του D.M. Ωστόσο, ο ανακριτής δεν κατέβαλε καμία προσπάθεια να εκτιμήσει συγκεκριμένα αν ο προσφεύγων είχε πράγματι δεχτεί χαστούκι από τους δεσμοφύλακες πριν φτάσει στο σφυρί, αλλά απλώς κατέληξε στο συμπέρασμα ότι, σε κάθε περίπτωση, φτάνοντας στο σφυρί, ο προσφεύγων είχε προκαλέσει την αντίδραση των δεσμοφυλάκων. Επιπλέον, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ο ανακριτής δεν πήρε κατάθεση από τον R.Š., τον φρουρό που είχε υπηρεσία τον κρίσιμο χρόνο, ο οποίος θα μπορούσε να διευκρινίσει τι ακριβώς του είχε πει ο προσφεύγων αμέσως μετά το περιστατικό, όταν είχε παρατηρήσει ερυθρότητα στο πρόσωπό του. Ομοίως δεν διετάχθη καμία πραγματογνωμοσύνη προκειμένου να εξακριβωθεί η αιτία των τραυματισμών στο πρόσωπο του προσφεύγοντος ή αν ήταν πιθανό το χαστούκι να μην άφηνε σημάδια στο πρόσωπό του μετά την παρέλευση δύο ωρών μεταξύ του συμβάντος και της ιατρικής εξέτασης.
Επιπλέον, το Δικαστήριο θεώρησε αξιοσημείωτο ότι η απόφαση απόρριψης της μήνυσης του προσφεύγοντος ανέφερε απλώς ότι δεν υπήρχαν επαρκείς αποδείξεις ότι οι δεσμοφύλακες είχαν κακομεταχειριστεί τον προσφεύγοντα, χωρίς να εξετάσουν ξεχωριστά τι είχε συμβεί πριν ο προσφεύγων φτάσει στο σφυρί και τι συνέβη στη συνέχεια. Κατέδειξε επίσης ότι η Εισαγγελία παρέλειψε να εξετάσει αν η βία που χρησιμοποιήθηκε εναντίον του προσφεύγοντος ήταν απολύτως αναγκαία και/ή υπερβολική .
Τέλος, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι, μολονότι η αστυνομία είχε πάρει κατάθεση από τους γιατρούς τον Δεκέμβριο του 2015, χρειάστηκαν άλλοι 11 μήνες για να προβεί η Εισαγγελία σε περαιτέρω έρευνα, χωρίς καμία δικαιολογία για μια τέτοια αναμονή .
Οι παραπάνω σκέψεις αρκούν για να καταλήξει το Δικαστήριο στο συμπέρασμα ότι η έρευνα σχετικά με τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος για κακομεταχείριση υπολείπεται της διαδικαστικής υποχρέωσης βάσει του άρθρου 3 της Σύμβασης.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41): Το ΕΔΔΑ επιδίκασε 2.500 ευρώ για ηθική βλάβη και ποσό 3.000 ευρώ για δικαστικά έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).
