Δίκη κεκλεισμένων των θυρών και δημόσιες δηλώσεις περί ενοχής του κατηγορουμένου παραβίασαν τη δίκαιη δίκη και το τεκμήριο αθωότητας
ΑΠΟΦΑΣΗ
Mamaladze κατά Γεωργίας της 03.11.2022 (αριθ. προσφ. 9487/19)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Τεκμήριο αθωότητας και δημόσιες δηλώσεις κρατικών αξιωματούχων και διωκτικών αρχών για τον κατηγορούμενο. Δημοσιότητα δίκης.
Ο προσφεύγων ήταν αρχιερέας. Κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε για απόπειρα ανθρωποκτονίας εναντίον της γραμματέως του Πατριάρχη, γιατί συνελήφθη σε ομαδικό ταξίδι με το θύμα, να φέρει κρυμμένο στην βαλίτσα του κυάνιο το οποίο οδηγεί σε θάνατο αυτόν που θα το καταναλώσει. Έρευνα στον υπολογιστή του έδειξε τις αναζητήσεις στο διαδίκτυο σχετικά με το κυάνιο. Η δίκη αποφασίστηκε να γίνει κεκλεισμένων των θυρών, ενώ στοιχεία της δικογραφίας διέρρευσαν στον τύπο και ανώτερα στελέχη (Υπουργός Δικαιοσύνης, Πρωθυπουργός και διωκτικές αρχές) έκαναν δηλώσεις για την ενοχή του. Άσκησε προσφυγή για παραβίαση της δίκαιης δίκης και του τεκμηρίου αθωότητας.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι τα εγχώρια δικαστήρια είχαν επαρκώς εξετάσει τα επιχειρήματά του σχετικά με τις συνθήκες της έρευνας, την κατάσχεση των αποσκευών του και την αξιοπιστία των αποδεικτικών στοιχείων που αποκτήθηκαν, και τα είχαν απορρίψει με αιτιολογημένες αποφάσεις κατά τη διάρκεια της ποινικής δίκης. Ωστόσο δεν είχαν επαρκώς απαντήσει στο αίτημα του προσφεύγοντος σχετικά με τη δυνατότητα της εν μέρει δημοσιότητας της δίκης, γεγονός που επηρέασε το δικαίωμα του να θεωρείται αθώος.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 όσον αφορά την καταγγελία σχετικά με την περάτωση της διαδικασίας κεκλεισμένων των θυρών.
Τέλος το ΕΔΔΑ έκρινε ότι ορισμένες από τις δηλώσεις των προσώπων της εκτελεστικής εξουσίας και των διωκτικών αρχών, που υποστήριξαν με δηλώσεις ότι εάν «[αυτή η ουσία] είχε χρησιμοποιηθεί, η εγκληματική πρόθεση του κατηγορουμένου θα είχε υλοποιηθεί», καθώς και η δημοσιοποίηση οπτικοακουστικού υλικού της δικογραφίας ενθάρρυνε το κοινό να πιστέψει την ενοχή του προσφεύγοντος πριν την απόφαση του δικαστηρίου και διαπίστωσε παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6§1,
Άρθρο 6§2
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Giorgi Mamaladze, είναι υπήκοος Γεωργίας που γεννήθηκε το 1984 και ζει στην Τιφλίδα. Κατά το επίμαχο χρονικό διάστημα ήταν αρχιερέας και διευθυντής ιατρικής κλινικής υπό την εποπτεία της Γεωργιανής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Στις 2 Φεβρουαρίου 2017 ένας δημοσιογράφος, ο Ι.Μ., επικοινώνησε με τις διωκτικές αρχές για να τους αναφέρει ότι ο προσφεύγων είχε ζητήσει τη βοήθειά του για την απόκτηση κυανίου και ότι πίστευε ότι μια συνωμοσία βρισκόταν σε εξέλιξη και συγκεκριμένα η δολοφονία ατόμου που εργάζονταν στο Πατριαρχείο της Γεωργιανής Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Αμέσως ξεκίνησε έρευνα και αρμόδιος δικαστής προχώρησε σε έρευνα. Ο Ι.Μ. ηχογράφησε και βιντεοσκόπησε τις συζητήσεις του με τον προσφεύγοντα εν αγνοία του, ο οποίος είπε ότι βιαζόταν να πάρει το δηλητήριο καθώς σκόπευε να συμμετάσχει σε μια αντιπροσωπεία που συνόδευε τον Πατριάρχη Γεωργίας (πνευματικός ηγέτης της Γεωργιανής Ορθόδοξης Εκκλησίας) στη Γερμανία για ιατρική περίθαλψη. Ο προσφεύγων συζήτησε ιδιαίτερα την Sh.T, την προσωπική γραμματέα του Πατριάρχη, λέγοντας ότι δεν του άρεσε και ότι την έβλεπε να στέκεται εμπόδιο στην καριέρα του.
Ο προσφεύγων συνελήφθη στις 10 Φεβρουαρίου 2017 όταν επρόκειτο να επιβιβαστεί σε αεροπλάνο για Βερολίνο. Οι παραδοτέες αποσκευές του κατασχέθηκαν και σφραγίστηκαν και στη συνέχεια ανοίχτηκαν στο γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα, παρουσία του. Λευκή σκόνη, που αργότερα βρέθηκε ότι είναι «κυανιούχο νάτριο», βρέθηκε σε ένα μικρό κουτί μέσα σε κάποιο καθαριστικό παπουτσιών. Κατηγορήθηκε για «απόπειρα ανθρωποκτονίας» επειδή σχεδίαζε να σκοτώσει την Sh.T.
Στη συνέχεια, το δημοτικό δικαστήριο της Τιφλίδας τον έκρινε ένοχο και τον καταδίκασε σε εννέα χρόνια κάθειρξη, καταλήγοντας στο συμπέρασμα ότι είχε σκοπό να δηλητηριάσει την Sh.T. Η κρίση του δικαστηρίου βασίστηκε στο δηλητήριο που βρέθηκε στη βαλίτσα του, καθώς και στα ενοχοποιητικά στοιχεία του Ι.Μ., πάνω από 80 καταθέσεις μαρτύρων, και ηχογραφήσεις και δεδομένα ήχου και βίντεο που ανακτήθηκαν από τον υπολογιστή και το τηλέφωνο του προσφεύγοντος, οι αναζητήσεις στο Διαδίκτυο σχετικά με το κυάνιο και τις επιπτώσεις του στον ανθρώπινο οργανισμό.
Το δικαστήριο επίσης σημείωσε ότι η υπεράσπιση του προσφεύγοντος ήταν ασυνεπής και άλλαζε συνεχώς. Από τα πρώτα στάδια της ποινικής διαδικασίας επιβλήθηκε υποχρέωση μη αποκάλυψης της υπόθεσης στον κατηγορούμενο, το θύμα και στους μάρτυρες και αποφασίστηκε η δίκη να γίνει κεκλεισμένων των θυρών χωρίς δημοσιότητα.
Τα δικαστήρια στήριξαν ιδιαίτερα την απόφαση αυτήν στην προστασία του δικαιώματος της ιδιωτικής ζωής των διαφόρων ατόμων που εμπλέκονταν στην υπόθεση και των θρησκευτικών και ηθικών αρχών και για την πρόληψη του κινδύνου της εν εξελίξει ποινικής έρευνας.
Στα υπομνήματα του ο προσφεύγων αντιτάχθηκε στην υποχρέωση μη αποκάλυψης και ζήτησε από τον δικαστή τη δημοσιότητα χωρίς επιτυχία.
Πολλές δημόσιες δηλώσεις είχαν γίνει αμέσως μετά τη σύλληψη του προσφεύγοντος, από τους τότε Πρωθυπουργό, Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης και Υπουργό Δικαιοσύνης, καθώς και από την εισαγγελική αρχή, η οποία αποκάλυψε στη συνέχεια ορισμένες από τις κρυφές ηχογραφήσεις και τα γραπτά μηνύματα και συζητήσεις μεταξύ του I.M. και του προσφεύγοντος. Ο βασικός μάρτυρας σε βάρος του, Ι.Μ., έδωσε επίσης συνέντευξη 38 λεπτών σε δημοσιογράφο που περιέγραψε λεπτομερώς τις συναντήσεις τους και τις υποψίες του.
Βασιζόμενος στο άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) και § 2 (τεκμήριο αθωότητας), ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι η δίκη του ήταν άδικη όσον αφορά τα βασικά στοιχεία που χρησιμοποιήθηκαν εναντίον του, ότι η απόφαση να απαγορεύσει την πρόσβαση του κοινού στη δίκη δεν ήταν απαραίτητη και ότι οι δηλώσεις διαφόρων ατόμων και η κυκλοφορία του υλικού της δικογραφίας είχαν συμβάλει στην ενοχοποίηση του πριν την απόφαση του Δικαστηρίου.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη)
Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ουσιαστικά ότι τα βασικά στοιχεία – το κυάνιο που βρέθηκε στη βαλίτσα του – είχε φυτευτεί και ότι δεν μπορούσε να αμφισβητήσει τη χρήση αυτών των αποδεικτικών στοιχείων στο δικαστήριο εναντίον του.
Το Δικαστήριο σημείωσε, ωστόσο, ότι η κατάσχεση των αποσκευών του, αν και δεν βασίζονταν σε δικαστικό ένταλμα, είχε λάβει χώρα σε επείγουσες συνθήκες – ο κ. προσφεύγων επρόκειτο να πάρει αεροπλάνο – και είχαν προηγηθεί δικαστικά μυστικά ανακριτικά μέτρα. Επιπλέον, μέλος του προσωπικού ασφαλείας του αεροδρομίου, που θεωρήθηκε από τα δικαστήρια ως ουδέτερος μάρτυρας, είχε επιβεβαιώσει ότι η βαλίτσα δεν μπορούσε να έχει παραβιαστεί και ότι η σφραγίδα ήταν άθικτη για την έρευνα.
Σε κάθε περίπτωση, τα δικαστήρια είχαν εξετάσει τα επιχειρήματα του προσφεύγοντος σχετικά με τις συνθήκες της έρευνας και την κατάσχεση των αποσκευών του και την αξιοπιστία των αποδεικτικών στοιχείων που αποκτήθηκαν, και τα είχαν απορρίψει με αιτιολογημένες αποφάσεις κατά τη διάρκεια της ποινικής δίκης.
Πάνω απ’ όλα, το δηλητήριο που βρέθηκε στη βαλίτσα δεν ήταν η μόνη απόδειξη που βασίστηκε η καταδίκη του. Υπό αυτές τις συνθήκες, το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαδικασία στην υπόθεση, θεωρούμενη στο σύνολό της, δεν ήταν αντίθετη με το άρθρο 6 § 1. Από την άλλη πλευρά, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το πρωτοβάθμιο δικαστήριο δεν είχε επαρκώς απαντήσει στο αίτημα του προσφεύγοντος σχετικά με τη δυνατότητα της εν μέρει δημοσιότητας της δίκης. Το αίτημά του θα έπρεπε να είχε ρητή αιτιολογημένη απάντηση, δεδομένου του έντονου δημόσιου ενδιαφέροντος για την υπόθεση και του γεγονότος ότι η διεξαγωγή της δίκης κεκλεισμένων των θυρών είχε κεντρικό ρόλο στις καταγγελίες του για το δικαίωμα του να μην αποκαλύψει στοιχεία και συνιστούσε παραβίαση του δικαιώματός του να θεωρείται αθώος. Αυτή η αποτυχία δεν είχε αποκατασταθεί στη διαδικασία στα ανώτερα δικαστήρια καθώς η ακρόαση της έφεσης είχε επίσης διεξαχθεί κεκλεισμένων των θυρών και η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου ελήφθη μέσω γραπτής διαδικασίας.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 όσον αφορά την καταγγελία σχετικά με την περάτωση της διαδικασίας κεκλεισμένων των θυρών.
Άρθρο 6 § 2 (τεκμήριο αθωότητας)
Το Δικαστήριο σημείωσε ειδικότερα ότι στις δηλώσεις τους ο Πρωθυπουργός και ο Υπουργός της Δικαιοσύνης δεν είχαν ισχυριστεί ρητά ότι ο προσφεύγων είχε διαπράξει έγκλημα. Αντίθετα, η δήλωση του Αντιπροέδρου της Κυβέρνησης ήταν πιο σαφής. Επιπλέον, ορισμένες από τις δηλώσεις των διωκτικών αρχών, υποστηρίζοντας για παράδειγμα ότι εάν «[αυτή η ουσία] είχε χρησιμοποιηθεί, η εγκληματική πρόθεση του κατηγορουμένου θα είχε υλοποιηθεί» είχε ξεπεράσει την απλή ενημέρωση του κοινού για την κατηγορία.
Επιπλέον, το αποκαλυπτικό υλικό τους που δείχνει, μεταξύ άλλων, το προφανές , τον προσφεύγοντα να επιχειρεί να προμηθευτεί κυάνιο, με δήλωση ότι «είχε διαπιστωθεί» ότι έψαξε στο google το κάλιο και το κυανιούχο νάτριο στο Διαδίκτυο «με σκοπό τη δολοφονία [του θύματος]» δεν είχε σεβαστεί τη διακριτική ευχέρεια και την περίσκεψη που απαιτούνται όσον αφορά το δικαίωμα του προσφεύγοντος να θεωρείται αθώος.
Επιπλέον, δεν είχαν προφανώς επιχειρήσει να επιβάλουν τη μη αποκάλυψη του βασικού μάρτυρα, ο οποίος είχε τη δυνατότητα να διατυπώσει ελεύθερα κατηγορίες στα ΜΜΕ.
Συνολικά, επομένως, το κοινό είχε ενθαρρυνθεί να πιστέψει ότι ο προσφεύγων ήταν ένοχος πριν το πρωτόδικο δικαστήριο καταλήξει στην απόφαση του, κατά παράβαση του άρθρου 6 § 2.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση της παραβίασης ήταν επαρκής δίκαιη ικανοποίηση και επιδίκασε 9.418 laris Γεωργίας για έξοδα (επιμέλεια echrcaselaw.com).
