Σαρία και εφαρμογή της. Προθεσμία ενός έτους στην Ελλάδα για αποκατάσταση της δικαιώματος ιδιοκτησίας της προσφεύγουσας. Μέτρα και εναλλακτικές τους
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΥΡΕΙΑΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ
Molla Sali κατά Ελλάδας της 18.06.2020 (αριθ. προσφ. 20452/14)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δίκαιη ικανοποίηση. Εφαρμογή από τα Ελληνικά δικαστήρια του νόμου της Σαρία σε διαφορά κληρονομιάς μεταξύ Ελλήνων υπηκόων που ανήκουν στη Μουσουλμανική μειονότητα.
Στην κύρια απόφαση που εξέδωσε στις 19.12.2018 το Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης του ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 14 (απαγόρευση διακρίσεων) της Σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 1 του Πρώτου πρωτοκόλλου (προστασία ιδιοκτησίας), θεωρώντας ότι η προσφεύγουσα υπέστη διακριτική μεταχείριση λόγω της θρησκείας του συζύγου της. Το Δικαστήριο επιφυλάχθηκε του ζητήματος της δίκαιης ικανοποίησης.
Στην παρουσιαζόμενη απόφαση του Τμήματος σχετικά με το ζήτημα της δίκαιης ικανοποίησης, το ΕΔΔΑ:
α) έκρινε, ομόφωνα, ότι όσον αφορά την περιουσία του αποβιώσαντος που βρίσκεται στην Ελλάδα, το ελληνικό κράτος οφείλει να λάβει μέτρα για να διασφαλίσει ότι η προσφεύγουσα θα διατηρήσει την κυριότητα της περιουσίας που έχει κληρονομήσει από τον σύζυγό της, ή θα αποκαταστήσει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας της. Σε περίπτωση που τέτοια μέτρα δε ληφθούν εντός ενός έτους, η Ελλάδα θα πρέπει να καταβάλει στην προσφεύγουσα το ποσό των 41.103,36 ευρώ ως αποζημίωση. Επιπλέον, το ελληνικό κράτος πρέπει να καταβάλλει στην προσφεύγουσα 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 5.828,33 ευρώ για έξοδα και δαπάνες.
β) απέρριψε, κατά πλειοψηφία, το υπόλοιπο μέρος του αιτήματος της προσφεύγουσας για δίκαιη ικανοποίηση. Όσον αφορά την περιουσία του αποθανόντος που βρίσκεται στην Τουρκία, το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η προσφυγή είχε κατατεθεί αποκλειστικά κατά της Ελλάδας και ότι το ζήτημα των επιπτώσεων της διαθήκης του αποθανόντος στο ακίνητο που βρίσκεται στην Τουρκία αποτελούσε αντικείμενο διαδικασιών που ακόμη εκκρεμούσαν ενώπιον των τουρκικών δικαστηρίων. Το εν λόγω ακίνητο δεν μπορούσε επομένως να αποτελέσει βάση τυχόν αξιώσεων για δίκαιη ικανοποίηση έναντι του Ελληνικού Δημοσίου στο πλαίσιο αυτών των διαδικασιών.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 41
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα Chatitze Molla Sali, είναι Ελληνίδα υπήκοος η οποία γεννήθηκε το 1950 και ζει στην Κομοτηνή.
Διαδικασίες σχετικά με ακίνητα που βρίσκονται στην Ελλάδα
Παρά τις επιθυμίες του αποθανόντος συζύγου της (Έλληνας υπήκοος της μουσουλμανικής μειονότητας) να αφήσει αποκλειστική κληρονόμο τη σύζυγό του σε όλη την περιουσία του, βούληση που εκφράστηκε στη συνταγμένη σύμφωνα με το ελληνικό αστικό δίκαιο διαθήκη του, τα ελληνικά δικαστήρια την έκριναν άκυρη και εφάρμοσαν τον μουσουλμανικό νόμο περί κληρονομίας, ο οποίος, στην Ελλάδα, εφαρμόζονταν κυρίως σε Έλληνες μουσουλμανικού θρησκεύματος.
Η προσφεύγουσα στερήθηκε τα τρία τέταρτα της κληρονομιάς της προς όφελος των αδελφών του αποθανόντος, τις οποίες το πρωτοβάθμιο δικαστήριο αναγνώρισε ως συνιδιοκτήτριες. Σε απόφαση της 20.11.2018 το δικαστήριο διέταξε διόρθωση της εγγραφής του ακινήτου στο Κτηματολόγιο, όπως αναφέρει η απόφαση. Η προσφεύγουσα άσκησε έφεση κατά της απόφασης αυτής.
Στις 19.12.2018, το ΕΔΔΑ, στο οποίο είχε εν τω μεταξύ η προσφεύγουσα προσέφυγε, με απόφασή του, που εξέδωσε το Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης, έκρινε ότι υπήρξε παράβαση εκ μέρους της Ελλάδας του άρθρου 14 της Σύμβασης σε συνδυασμό με το άρθρο 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου, λαμβάνοντας υπόψη ότι η προσφεύγουσα υπέστη διακριτική μεταχείριση λόγω της θρησκείας του συζύγου της, χωρίς αντικειμενική και λογική αιτιολογία.
Καθώς το ζήτημα της δίκαιης ικανοποίησης (άρθρο 41 της Σύμβασης) δεν ήταν ώριμο για απόφαση, το Δικαστήριο επιφυλάχθηκε να το αξιολογήσει σε μεταγενέστερο στάδιο.
Στη συνέχεια, στις 23.10.2019, το Εφετείο της Θράκης επικύρωσε την απόφαση που εξέδωσε το πρωτοβάθμιο δικαστήριο στις 20.11.2018, αναγνωρίζοντας σε κάθε μία από τις αδελφές ως συνιδιοκτήτριες και δικαιούχους περίπου το 1/4 του κτήματος. Η προσφεύγουσα άσκησε αναίρεση. Εκκρεμεί διαδικασία ενώπιον του Αρείου Πάγου.
Διαδικασίες σχετικά με το ακίνητο που βρίσκεται στην Τουρκία
Μετά τον θάνατο του συζύγου της, η προσφεύγουσα κίνησε τις διαδικασίες ενώπιον των τουρκικών αστικών δικαστηρίων ζητώντας την εφαρμογή και υλοποίηση της τελευταίας βούλησης του συζύγου της αναφορικά με τη περιουσία του που βρίσκεται στην Τουρκία. Ταυτόχρονα, οι αδελφές του αποθανόντος υπέβαλαν αίτηση ακύρωσης της διαθήκης. Εκκρεμεί η σχετική διαδικασία ενώπιον του Εφετείου της Κωνσταντινούπολης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Στην παρούσα υπόθεση, η προσφεύγουσα ζήτησε αποζημίωση για τη ζημία που υπέστη σε σχέση με την περιουσία του συζύγου της που βρίσκεται στην Ελλάδα και Τουρκία.
Όσον αφορά το ακίνητο που βρίσκεται στην Ελλάδα, το Δικαστήριο έκρινε ομόφωνα τα εξής:
Όσον αφορά τη χρηματική ζημία, το Δικαστήριο σημείωσε ότι σύμφωνα με τις πληροφορίες που οι διάδικοι είχαν παράσχει, το κτηματολόγιο δεν είχε ακόμη διορθωθεί για να αναγνωρίσει τις αδελφές του αποθανόντος ως από κοινού ιδιοκτήτριες της ιδιοκτησίας του. Έτσι, το αποτέλεσμα της παραβίασης της Σύμβασης την οποία αποφάνθηκε το Δικαστήριο στην κύρια απόφασή του δεν είχε γίνει απτό ακόμη. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι «η πλησιέστερη δυνατή κατάσταση με εκείνη που θα είχε υπάρξει αν η εν λόγω παράβαση δεν είχε λάβει χώρα» θα αποκατασταθεί εάν ληφθούν μέτρα για να διασφαλιστεί ότι η προσφεύγουσα θα διατηρήσει την κυριότητα του ακινήτου που κληροδότησε από το σύζυγός της ή, όπου είχε ήδη τροποποιηθεί το κτηματολόγιο, θα αποκατασταθούν τα δικαιώματα ιδιοκτησίας της.
Το Δικαστήριο έκρινε επίσης ότι εάν το ελληνικό κράτος δεν λάβει οποιοδήποτε από τα προαναφερθέντα μέτρα εντός ενός έτους από την ημερομηνία έκδοσης της παρούσης απόφασης, θα πρέπει να καταβάλει στην προσφεύγουσα ως ποσό αποζημίωσης που αντιστοιχεί στα 3/4 της συνολικής αξίας του ακινήτου που κληροδότησε στην Ελλάδα. Το ποσό που θα πληρωθεί ως εκ τούτου, θα ανέρχεται συνολικά σε 41.103,36 ευρώ.
Επίσης το Δικαστήριο αποφάσισε να καταβληθεί στην προσφεύγουσα ποσό 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 5.828,33 ευρώ για τα έξοδα και τις δαπάνες που έγιναν ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων (2.401,05 ευρώ) και για τις διαδικασίες ενώπιον του Τμήματος Ευρείας Σύνθεσης (3.427,28 ευρώ).
Όσον αφορά το ακίνητο που βρίσκεται στην Τουρκία, το Δικαστήριο έκρινε, ως επί το πλείστον, τα εξής:
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η προσφυγή που οδήγησε στην κύρια απόφαση είχε κατατεθεί αποκλειστικά εναντίον της Ελλάδας. Το ζήτημα των επιπτώσεων της βούλησης του αποθανόντος που αφορά περιουσία που βρίσκεται στην Τουρκία, αποτέλεσε αντικείμενο διαδικασιών που εκκρεμούν ενώπιον των τουρκικών δικαστηρίων.
Σύμφωνα με αυτά, το Δικαστήριο δεν βρήκε καμία εξαιρετική περίσταση που να επιτρέπει στην Ελλάδα να έχει δικαιοδοσία σε διαδικασίες που διεξάγονται στην Τουρκία. Εξάλλου, στην κύρια απόφαση του, το Δικαστήριο δεν είχε συμπεριλάβει στο διατακτικό του παραβίαση του άρθρου 1 του Πρώτου Πρόσθετου Πρωτοκόλλου σε σχέση με το ακίνητο που βρίσκεται στην Τουρκία. Επομένως, αυτό το ακίνητο δεν μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως βάση για αξίωση δίκαιης ικανοποίησης εναντίον του Ελληνικού Δημοσίου στο πλαίσιο της παρούσας διαδικασίας σχετικά με το δεσμευμένο ζήτημα της εφαρμογής του άρθρου 41.
Το Δικαστήριο επεσήμανε επίσης ότι, σύμφωνα με το άρθρο 46 της Σύμβασης, οι αποφάσεις του Δικαστηρίου ήταν δεσμευτικές μόνο για τα συμβαλλόμενα μέρη της διαδικασίας που οδήγησαν σε αυτές τις αποφάσεις, κάτι που δεν αφορούσε την Τουρκία.
Ωστόσο, δεν υπήρχε τίποτα που να εμποδίζει τα τουρκικά δικαστήρια να λάβουν την κύρια απόφαση του ΕΔΔΑ ως γνώμονα κατά τη λήψη της απόφασής τους. Τέλος, η προσφεύγουσα θα μπορούσε, εάν το επιθυμούσε, να καταθέσει προσφυγή κατά της Τουρκίας σε περίπτωση που δεν ληφθεί υπόψη.
Μειοψηφούσα γνώμη
Οι δικαστές Lemmens, Koskelo και Eicke εξέφρασαν μια κοινή εν μέρει αντίθετη γνώμη, η οποία προσαρτάται στην απόφαση.
