Δυσφημιστικές δηλώσεις Υπουργού σε συνέντευξη Τύπου για σύμβουλο πρώην Υπουργού. Προσβολή της φήμης και παραβίαση της ιδιωτικής ζωής

ΑΠΟΦΑΣΗ

Romanowski κατά Πολωνίας της 12.01.2023 (αρ. προσφ. 55297/16)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο προσφεύγων, ένας από τους συμβούλους πρώην  Υπουργού Δικαιοσύνης, άσκησε αγωγή για προσβολή της προσωπικότητας κατά του Υπουργού Δικαιοσύνης σχετικά με τις δηλώσεις του τελευταίου ότι οι φορητοί υπολογιστές γραφείου που χρησιμοποιούσαν ο πρώην Υπουργός και ο προσφεύγων είχαν καταστραφεί και ότι η καταστροφή δεν ήταν τυχαία και θα μπορούσε ενδεχομένως να συνιστά ποινικό αδίκημα. Σε δελτίο Τύπου που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του Υπουργείου Δικαιοσύνης μία ημέρα πριν από τη συνέντευξη τύπου, αναφερόταν το όνομα του προσφεύγοντος.

Τα δικαστήρια παρατήρησαν ότι ο εναγόμενος δεν είχε καμία βάση για να αποδώσει την καταστροφή του φορητού υπολογιστή στον προσφεύγοντα, καθώς κατά τη στιγμή της συνέντευξης τύπου, είχε μόνο πληροφορίες σχετικά με την έκταση, αλλά όχι την αιτία, της βλάβης του φορητού υπολογιστή. Τα δικαστήρια διαπίστωσαν επίσης ότι, παρόλο που ο ίδιος ο εναγόμενος δεν είχε αναφέρει το όνομα του προσφεύγοντος, οι πληροφορίες που είχε κοινοποιήσει δημόσια είχαν επιτρέψει την ταυτοποίηση του προσφεύγοντος από εκείνους που είχαν διαβάσει το δελτίο τύπου του Υπουργείου ή την κάλυψη από τα ΜΜΕ.

Επικαλούμενος τα άρθρα 8 και 10 της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων κατήγγειλε την προσβολή του δικαιώματός του για σεβασμό της ιδιωτικής ζωής και της φήμης του.

Το Δικαστήριο επεσήμανε ότι οι δυσφημιστικές δηλώσεις σχετικά με τον προσφεύγοντα ήταν συμπληρωματικές σε αυτό που φαίνεται να ήταν μια προσπάθεια συμβολής σε μια πολιτική συζήτηση σχετικά με την αλλαγή της διοίκησης του Υπουργείου Δικαιοσύνης και τη χρήση των δημόσιων πόρων.

Έκρινε ότι η τελική απόφαση που εκδόθηκε στην επίμαχη διαδικασία δεν είχε σχετικούς και επαρκείς λόγους και δεν κατάφερε να επιτύχει δίκαιη ισορροπία μεταξύ των αντικρουόμενων δικαιωμάτων.

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ και επιδίκασε στον προσφεύγοντα 8.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 6.290 ευρώ για έξοδα.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 8

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, ο οποίος είχε εργαστεί ως ένας από τους πολλούς βοηθούς και συμβούλους του αποχωρήσαντος Υπουργού Δικαιοσύνης, άσκησε αγωγή για προσβολή της προσωπικότητας κατά του νέου Υπουργού σχετικά με τις δηλώσεις του τελευταίου ότι οι φορητοί υπολογιστές γραφείου που χρησιμοποιούσαν ο απελθών Υπουργός και ο προσφεύγων είχαν καταστραφεί και ότι η καταστροφή δεν ήταν τυχαία και θα μπορούσε ενδεχομένως να συνιστά ποινικό αδίκημα. Οι επίμαχες δηλώσεις έγιναν σε συνέντευξη τύπου κατά τη διάρκεια της οποίας ο Υπουργός δεν ανέφερε τον προσφεύγοντα με το όνομά του, αλλά τον ανέφερε ως βοηθό του πρώην Υπουργού, και σε δελτίο τύπου που δημοσιεύθηκε στον ιστότοπο του Υπουργείου Δικαιοσύνης μία ημέρα πριν από τη συνέντευξη, στο οποίο αναφερόταν το όνομα του προσφεύγοντος.

Ο προσφεύγων αναφερόταν επίσης με το όνομά του στην κάλυψη των ΜΜΕ που προερχόταν από το δελτίο Τύπου και τη συνέντευξη Τύπου. Η εν λόγω δημοσιογραφική κάλυψη επικεντρώθηκε κυρίως στον αποχωρήσαντα Υπουργό και, παρεμπιπτόντως, και στον προσφεύγοντα.

Μετά από αυτά τα γεγονότα, ο προσφεύγων, ο οποίος είναι ακαδημαϊκός, φέρεται να ερωτήθηκε από τον στενό του κύκλο και του ασκήθηκε κριτική από τους μαθητές του. Ο προσφεύγων άσκησε αγωγή κατά του Υπουργού για προσβολή της προσωπικότητάς του. Στις 18 Μαρτίου 2013, το περιφερειακό δικαστήριο της Βαρσοβίας και στις 24 Ιανουαρίου 2014, το Εφετείο της Βαρσοβίας αποφάνθηκαν υπέρ του προσφεύγοντος.

Τα δικαστήρια παρατήρησαν ότι ο εναγόμενος δεν είχε καμία βάση για να αποδώσει την καταστροφή του φορητού υπολογιστή στον προσφεύγοντα, καθώς κατά τη στιγμή της συνέντευξης τύπου, είχε μόνο πληροφορίες σχετικά με την έκταση, αλλά όχι για την αιτία, της βλάβης του φορητού υπολογιστή. Οι εκθέσεις που ελήφθησαν σε μεταγενέστερο στάδιο κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι, σε αντίθεση με τον υπολογιστή του πρώην Υπουργού, ο φορητός υπολογιστής του προσφεύγοντος είχε υποστεί μικρές ζημιές που θα μπορούσαν να είχαν προκληθεί από συνήθη χρήση και όχι από σκόπιμη πράξη. Η κατάσταση του φορητού υπολογιστή του προσφεύγοντος μπορούσε εύκολα να εκτιμηθεί οπτικά και δεν απαιτούσε εξειδικευμένες γνώσεις. Ως εκ τούτου, τα εθνικά δικαστήρια κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο εναγόμενος δεν θα έπρεπε να είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο εν λόγω υπολογιστής είχε καταστραφεί σκόπιμα και δεν θα έπρεπε να είχε κοινοποιήσει τέτοιες ψευδείς πληροφορίες δημόσια. Αντ’ αυτού, θα έπρεπε να περιοριστεί στο δημόσιο σχολιασμό της ζημίας που προκλήθηκε στον υπολογιστή που χρησιμοποιούσε ο πρώην Υπουργός, η οποία ήταν σημαντική, ασυνήθιστη και εμφανώς μηχανική.

Τα δικαστήρια διαπίστωσαν επίσης ότι, παρόλο που ο ίδιος ο εναγόμενος δεν είχε αναφέρει το όνομα του προσφεύγοντος, οι πληροφορίες που είχε κοινοποιήσει δημόσια είχαν επιτρέψει την ταυτοποίηση του προσφεύγοντος από εκείνους που είχαν διαβάσει το δελτίο τύπου του Υπουργείου ή την κάλυψη από τα ΜΜΕ. Επιπλέον, ο εναγόμενος δεν είχε αποθαρρύνει το προσωπικό του που είχε συνεργαστεί με δημοσιογράφους από το να αποκαλύψει το όνομα του προσφεύγοντος. Όφειλε να γνωρίζει ότι ο προσφεύγων είχε ταυτοποιηθεί ονομαστικά στην ιστοσελίδα του Υπουργείου. Συνολικά, ως ασκούμενος δικηγόρος και Υπουργός Δικαιοσύνης, ο εναγόμενος δεσμευόταν από υψηλότερα πρότυπα συμπεριφοράς.

Στις 23 Ιουλίου 2015, το Ακυρωτικό Δικαστήριο αναίρεσε την απόφαση του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου με το σκεπτικό ότι ο προσφεύγων θεωρείται ως δημόσιο πρόσωπο  και τα σχόλια της αντίδικης πλευράς ήταν δημοσίου συμφέροντος και, αν και αποδείχθηκαν αναληθή, αποτελούσαν μέρος μιας πολιτικής διαδικασίας που σχετίζεται με την αλλαγή της διοίκησης του Υπουργείου Δικαιοσύνης και, ως εκ τούτου, προστατεύονταν βάσει του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.

Στη συνέχεια στις 6 Οκτωβρίου 2015, το Εφετείο της Βαρσοβίας απέρριψε την έφεση του προσφεύγοντος, θεωρώντας ότι δεσμεύεται από την ερμηνεία του εφαρμοστέου δικαίου από το Ανώτατο Δικαστήριο. Καταδίκασε τον προσφεύγοντα στα δικαστικά έξοδα, ήτοι συνολικά 9.834 πολωνικά ζλότι.

Ο προσφεύγων αποφάσισε να μην ασκήσει νέα αίτηση αναίρεσης, διότι, κατά την άποψή του, δεν θα είχε καμία προοπτική ευδοκίμησης.

Ενώπιον του Δικαστηρίου, ο προσφεύγων κατήγγειλε, επικαλούμενος τα άρθρα 8 και 10 της ΕΣΔΑ, την προσβολή του δικαιώματός του για σεβασμό της ιδιωτικής του ζωής και της φήμης του.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Η ένσταση της Κυβέρνησης ότι ο προσφεύγων δεν εξάντλησε τα εσωτερικά ένδικα μέσα και βοηθήματα δεν μπορούσε να γίνει δεκτή. Ο προσφεύγων είχε κάνει χρήση όλων των ένδικων μέσων όταν η υπόθεσή του εξετάστηκε για πρώτη φορά. Υπό το πρίσμα της απόφασης του Ανωτάτου Δικαστηρίου, η άσκηση αναίρεσης κατά της απόφασης του δευτεροβάθμιου δικαστηρίου της 6ης Οκτωβρίου 2015 δεν θα είχε καμία προοπτική επιτυχίας.

Δεν μπορούσε επίσης να γίνει δεκτή η ένσταση της κυβέρνησης ότι η προσφεύγουσα δεν τήρησε τον κανόνα των 6 μηνών. Αντιθέτως προς ό,τι υποστηρίζει η Κυβέρνηση, η επίμαχη προθεσμία δεν έτρεχε από την ημερομηνία προφορικής δημοσίευσης του διατακτικού της οριστικής απόφασης, αλλά από την επίδοση της απόφασης με πλήρη αιτιολογία, δεδομένου ότι μόνον τότε ο προσφεύγων έλαβε επαρκή γνώση της. Επομένως, η προσφυγή κρίθηκε παραδεκτή κατά την έννοια του άρθρου 35 § 3 (α) της Σύμβασης.

Οι γενικές αρχές σχετικά με τη σύγκρουση μεταξύ του δικαιώματος φήμης και της άσκησης από τρίτο του δικαιώματος στην ελευθερία έκφρασης συνοψίζονται στην απόφαση Axel Springer AG κατά Γερμανίας της 07.02.2012 ([GC], αριθ. προσφ. 39954/08 §§ 82-95), Węgrzynowski και Smolczewski κατά Πολωνίας της 16.07.2013 (αριθ. προσφ. 33846/07 § 53-57) και Polanco Torres και Movilla Polanco κατά Ισπανίας της 21.09.2010 (αριθ. 34147/06 § 40-43).

Το Δικαστήριο επισήμανε ότι οι δυσφημιστικές δηλώσεις σχετικά με τον προσφεύγοντα ήταν συμπληρωματικές σε αυτό που φαίνεται να ήταν μια προσπάθεια συμβολής σε μια πολιτική συζήτηση σχετικά με την αλλαγή της διοίκησης του Υπουργείου Δικαιοσύνης και τη χρήση των δημόσιων πόρων. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, ωστόσο, ο προσφεύγων δεν ήταν δημόσιο πρόσωπο. Κατά τον κρίσιμο χρόνο, ήταν ένας από τους πολλούς συμβούλους που εργάζονταν στο γραφείο του Υπουργού. Ο προσφεύγων υποστήριξε ότι ήταν δημόσιος υπάλληλος χαμηλού προφίλ και ότι το όνομά του είχε αναφερθεί για πρώτη φορά δημόσια σε σχέση με το σκάνδαλο των φορητών υπολογιστών. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, το εγχώριο δικαστήριο δεν έλαβε επαρκώς υπόψη τα επιχειρήματα του προσφεύγοντος ότι δεν ήταν δημόσιο πρόσωπο και εξομοίωσε ανακριβώς την κατάστασή του με εκείνη του πρώην Υπουργού.

Το Δικαστήριο τόνισε επίσης ότι οι επίμαχες δηλώσεις, μολονότι δεν ήταν σκανδαλώδεις, σοκαριστικές ή συκοφαντικές, ήταν αναληθείς και αποσκοπούσαν στη βλάβη της φήμης του προσφεύγοντος.

Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι ο προσφεύγων είχε πράγματι στη διάθεσή του στην υπό κρίση υπόθεση ένα αποτελεσματικό νομικό σύστημα για την προστασία των δικαιωμάτων που εμπίπτουν στην έννοια της «ιδιωτικής ζωής» και ότι το χρησιμοποίησε πλήρως. Το Δικαστήριο θεώρησε, ωστόσο, ότι η τελική απόφαση που εκδόθηκε στην επίμαχη διαδικασία δεν είχε σχετική και επαρκή αιτιολογία και δεν κατάφερε να επιτύχει μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων του προσφεύγοντος που διασφαλίζονται από το άρθρο 8, αφενός, και των δικαιωμάτων της αντίδικης πλευράς βάσει του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ, αφετέρου. Ο περιορισμός της ελευθερίας της έκφρασης προκειμένου να διαφυλαχθεί η φήμη του προσφεύγοντος υπό τις περιστάσεις της υπό κρίση υπόθεσης δεν θα ήταν δυσανάλογος υπό το πρίσμα του άρθρου 10.

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της Σύμβασης).

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 8.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 6.290 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com).