Απόλυση προέδρου συνδικαλιστικού σωματείου για επιστολή που έστειλε σε κρατικούς αξιωματούχους! Διεξαγωγή δίκης κεκλεισμένων των θυρών! Παραβίαση ελευθερίας του συνεταιρίζεσθαι και δίκαιης δίκης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Straume κατά Λετονίας της 02.06.2022 (αρ. προσφ. 59402/14)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η προσφεύγουσα, υπήκοος Λιθουανίας, ήταν ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας και Πρόεδρος του συνδικάτου της στη Λετονία. Η ίδια υπέστη άσχημη μεταχείριση από την εργοδότριά της εταιρεία και τελικά απολύθηκε λόγω των δηλώσεων που έκανε σχετικά με την ασφάλεια σε επιστολή που απέστειλε σε κρατικούς υπαλλήλους που επιβλέπουν την εργοδότριά της για λογαριασμό του συνδικάτου. Η προσφεύγουσα τέθηκε σε αναστολή και το προσωπικό που έδειξε θετική στάση απέναντί της – για παράδειγμα όταν την ευχήθηκαν στα γενέθλιά της – αντιμετωπίστηκαν αρνητικά από την εργοδοσία. Η υπόθεση οδηγήθηκε στα εθνικά δικαστήρια και μάλιστα με διαδικασίες κεκλεισμένων των θυρών και οι αποφάσεις των εν λόγω δικαστηρίων δεν δημοσιεύτηκαν.
Επικαλούμενη τα άρθρα 11 (ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι) υπό το πρίσμα του άρθρου 10 (ελευθερία της έκφρασης) της ΕΣΔΑ, η προσφεύγουσα παραπονέθηκε για τις αρνητικές συνέπειες που είχε υποστεί εξαιτίας της επιστολής που είχε γράψει σε κρατικούς αξιωματούχους για λογαριασμό του συνδικάτου της. Σύμφωνα με το άρθρο 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) της ΕΣΔΑ κατήγγειλε ότι η ακρόαση της έφεσης διεξήχθη κεκλεισμένων των θυρών και ότι οι αποφάσεις δεν είχαν δημοσιευτεί.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι τα μέτρα που ελήφθησαν στην περίπτωσή της προσφεύγουσας – ιδίως η πειθαρχική έρευνα, η αναστολή, και η απόλυση – δεν ήταν ανάλογες με τον θεμιτό σκοπό της προστασίας των δικαιωμάτων του εργοδότη της, και επομένως δεν ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία».
Διαπίστωσε επίσης ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν αξιολογήσει εάν τα συμπεράσματα της επιστολής είχαν επαρκή πραγματική βάση και, ως εκ τούτου, ήταν στην πραγματικότητα αποδεκτή κριτική. Το Στρασβούργο υποστήριξε ότι η επιστολή ήταν στην ουσία μια επαγγελματική αξιολόγηση των πιθανών επιπτώσεων των εντοπισμένων ελλείψεων που είχαν επαρκή τεκμηριωμένη βάση και δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως επίθεση κατά της εργοδοσίας. Οι επιπτώσεις για την προσφεύγουσα ήταν εξαιρετικά σκληρές και θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν αποτρεπτικό αποτέλεσμα στα μέλη του συνδικάτου. Υπογράμμισε επίσης ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν αιτιολογήσει την ανάγκη διεξαγωγής της αστικής δίκης κεκλεισμένων των θυρών και την απόφαση να μη δημοσιευθούν οι αποφάσεις, παρά την μεγάλη ανάγκη σε αυτή την περίπτωση για δημόσιο έλεγχο.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 11 (ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι) και του άρθρου 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) και επιδίκασε 25.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 11.562 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6,
Άρθρο 10,
Άρθρο 11
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα, Aušra Straume, είναι υπήκοος Λιθουανίας, γεννήθηκε το 1978 και ζει στη Ρίγα. Το 2005 άρχισε να εργάζεται ως υπάλληλος ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας στην κρατική εταιρεία, τη Latvijas Gaisa Satiksme (LGS). Το 2011 η εταιρεία της ζήτησε να υπογράψει μια ενημερωμένη περιγραφή θέσης εργασίας, το οποίο έκανε συντάσσοντας όμως ένα σημείωμα στο οποίο εξέφραζε τη διαφωνία της με μία αναφορά, βάσει της οποίας εργαζόμενες που είχαν λάβει άδεια μητρότητας δεν ήταν επιλέξιμες για προαγωγή. Υπέγραψε μια αναθεωρημένη περιγραφή θέσης εργασίας ένα χρόνο αργότερα.
Το 2011 η προσφεύγουσα έγινε Πρόεδρος του νέου Συνδικάτου Ελεγκτών Εναέριας Κυκλοφορίας Λετονίας. Το συνδικάτο ζήτησε διευκρινίσεις σχετικά με πρόσφατη εντολή όσον αφορά τα χρονοδιαγράμματα εργασίας των εκπαιδευτών ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας. Η LGS απάντησε ότι αυτή η εκπαίδευση έπρεπε να πραγματοποιηθεί εκτός των κανονικών ωρών εργασίας – κάτι που θα θεωρούνταν πρόσθετη εργασία και θα πληρώνονταν χωριστά. Σε επόμενη αλληλογραφία το σωματείο υποστήριξε ότι τα εκπαιδευτικά σεμινάρια των εκπαιδευτών δεν καταγράφονται και ότι αυτοί δεν πληρώνονταν τα επιπλέον που τους όφειλαν. Τόνισε ότι αυτό θα μπορούσε ενδεχομένως να έχει αντίκτυπο, μεταξύ άλλων, στην ασφάλεια πτήσεων. Ισχυρίστηκε ότι το συμβούλιο της LGS δεν συμμορφωνόταν με τους σχετικούς νόμους, παραβιάζοντας τα νόμιμα δικαιώματα των εργαζομένων της LGS και ότι η διαχείριση των κεφαλαίων της εταιρείας ήταν λανθασμένη. Τόνισε την κοινωνική σημασία της κατάστασης. Ανέφερε επίσης τα εξής:
«Αν και το συνδικάτο έχει επανειλημμένα προσπαθήσει να βρει μια εποικοδομητική λύση διαπραγματεύσεων, η κατάσταση έχει καταστεί μη διαχειρίσιμη και θέτει σε σοβαρό κίνδυνο την ποιότητα της παροχής αεροπορικών υπηρεσιών».
Η προσφεύγουσα υπέγραψε υπό την ιδιότητά της τη σχετική επιστολή, που απευθυνόταν στον Υπουργό Μεταφορών και έναν άλλο αξιωματούχο.
Σε απάντηση, 19 ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας έγραψαν στην LGS ζητώντας να αποστασιοποιηθούν από την επιστολή του συνδικάτου, μάλλον υπό την άσκηση πίεσης από την LGS.
Η Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας δήλωσε ότι οι ανακοινώσεις της Ένωσης σχετικά με την ασφάλεια των πτήσεων ήταν «ακραίες», σημειώνοντας ότι έπρεπε να έχουν αναφερθεί μέσω των κατάλληλων καναλιών.
Το συμβούλιο της LGS ζήτησε από όλα τα μέλη των συνδικαλιστικών οργανώσεων να υπογράψουν επιστολές δηλώνοντας ότι θα μπορούσαν να διασφαλίσουν τα πρότυπα ασφαλείας, απειλώντας ότι η άρνηση υπογραφής θα οδηγούσε σε πιθανή αναστολή εργασίας. Η LGS προειδοποίησε τα μέλη των συνδικάτων να μην «αναζητήσουν βοήθεια από το εξωτερικό», καθώς αυτό θα τους έβλαπτε. Άνοιξε εσωτερική έρευνα σχετικά με τη νομιμότητα των δηλώσεων σχετικά με την ασφάλεια των πτήσεων. Ως αποτέλεσμα η προσφεύγουσα τέθηκε σε αναστολή από τα καθήκοντά της και της απαγορεύτηκε η πρόσβαση στην εργασία της. Μεγάλος αριθμός ελεγκτών εναέριας κυκλοφορίας συνέταξαν επιστολές εκφράζοντας την υποστήριξή τους στην προσφεύγουσα. Σύμφωνα με δηλώσεις, προσωπικό που έδειξε θετική στάση απέναντι στην προσφεύγουσα – για παράδειγμα όταν της ευχήθηκαν χρόνια πολλά στα γενέθλιά της – αντιμετωπίστηκαν αρνητικά από την εταιρεία. Στο τέλος της αναστολής της αναγκάστηκε να «παραμείνει αδρανής», δηλαδή να έρχεται στη δουλειά αλλά να μην εκτελεί κανένα από τα καθήκοντά της.
Η έρευνα τελικά συνέστησε την απόλυσή της. Για ορισμένες περιόδους κατά τη διάρκεια της διαφοράς, η LGS σταμάτησε να καταβάλει τον μισθό της. Η προσφεύγουσα αμφισβήτησε τα μέτρα που έλαβε η LGS ενώπιον δικαστηρίου και η LGS άσκησε ανταγωγή, ζητώντας τον πλήρη τερματισμό της απασχόλησής της, επικαλούμενη την απώλεια της εμπιστοσύνης της προς αυτήν λόγω της άρνησής της να συμφωνήσει με την νέα θέσης εργασίας και τη σκόπιμη διάδοση φημών σχετικά με την LGS. Το Επαρχιακό Δικαστήριο της Ρίγα, κεκλεισμένων των θυρών, δέχθηκε την ανταγωγή. Το δικαστήριο δήλωσε ότι η προσφεύγουσα είχε γράψει το γράμμα με την ιδιότητά της και είχε δημιουργήσει αναίτια κρίση λόγω των δηλώσεων της, θέτοντας αμφιβολίες για την ικανότητά της να ασκήσει τα καθήκοντά της. Το δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ήταν ακατάλληλο να γίνει επίκληση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην περίπτωσή της. Η προσφεύγουσα άσκησε έφεση.
Η LGS ζήτησε επιτυχώς από το Περιφερειακό Δικαστήριο της Ρίγας ακρόαση κεκλεισμένων των θυρών λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια γύρω από τους κανόνες αεροπορικής ασφάλειας. Το δικαστήριο επικύρωσε την πρωτόδικη απόφαση. Το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε την ασκηθείσα αναίρεση τον Φεβρουάριο του 2014. Καμία από τις αποφάσεις στην υπόθεση δεν δημοσιεύτηκε.
Η προσφεύγουσα επανεξελέγη Πρόεδρος του συνδικάτου την 1η Φεβρουαρίου 2013. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαφοράς, οι ανησυχίες εκφράστηκαν χωριστά σε εσωτερικές εκθέσεις και σε εθνικούς και διεθνείς φορείς ως προς τη συμμόρφωση της LGS με τους κανονισμούς ελέγχου εναέριας κυκλοφορίας και ασφάλειας.
Επικαλούμενη τα άρθρα 11 (ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι) υπό το πρίσμα του άρθρου 10 (ελευθερία της έκφρασης) της ΕΣΔΑ, η προσφεύγουσα παραπονέθηκε για τις αρνητικές συνέπειες που είχε υποστεί εξαιτίας της επιστολής που είχε απευθύνει σε κρατικούς αξιωματούχους για λογαριασμό του συνδικάτου της. Σύμφωνα με το άρθρο 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) της ΕΣΔΑ κατήγγειλε ότι η ακρόαση της έφεσης διεξήχθη κεκλεισμένων των θυρών και ότι οι αποφάσεις δεν είχαν δημοσιευτεί.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το άρθρο 11 υπό το φως του άρθρου 10
Το Δικαστήριο έκρινε ότι σε ένα συνδικαλιστικό πλαίσιο το δικαίωμα στην ελευθερία της έκφρασης ήταν στενά συνδεδεμένο με το δικαίωμα στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι. Καθώς το επίκεντρο της καταγγελίας ήταν ότι η προσφεύγουσα είχε τιμωρηθεί για την άσκηση συνδικαλιστικής δραστηριότητας και ότι τα εγχώρια δικαστήρια είχαν αυθαίρετα αρνηθεί το συνδικαλιστικό στοιχείο της διαφοράς, το Δικαστήριο του Στρασβούργου αποφάσισε να το εξετάσει βάσει του άρθρου 11, ερμηνευμένο υπό το πρίσμα του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.
Το Δικαστήριο εξέφρασε αμφιβολίες ότι τα μέτρα που ελήφθησαν για την αντιμετώπιση της προσφεύγουσας είχαν προβλεφθεί από τον νόμο, αλλά παρ΄ όλα αυτά αποφάσισε να προχωρήσει στηριζόμενο στο ότι η επέμβαση στα δικαιώματά της είχε νομική βάση.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι τα εν λόγω μέτρα είχαν θεμιτό σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων των άλλων, και στην εν λόγω περίπτωση των δικαιωμάτων του εργοδότη της προσφεύγουσας.
Το ερώτημα παρέμενε εάν οι εγχώριες αρχές είχαν επιτύχει μια δίκαιη ισορροπία μεταξύ των δικαιωμάτων της προσφεύγουσας και εκείνων του εργοδότη της. Ήταν σημαντικό να εξεταστεί το πλαίσιο εντός του οποίου είχαν γίνει δηλώσεις (συμπεριλαμβανομένου του εάν αποτελούσαν μέρος μιας νόμιμης δραστηριότητας συνδικαλιστικής οργάνωσης), η φύση των δηλώσεων (συμπεριλαμβανομένου του αν είχε γίνει υπέρβαση των ορίων των αποδεκτών επικρίσεων), η ζημία που υπέστη ο εργοδότης ή άλλα πρόσωπα και η φύση και η σοβαρότητα των κυρώσεων ή άλλες επιπτώσεις.
Διαπίστωσε ότι είχε υπογραφεί από την προσφεύγουσα με την ιδιότητά της ως προέδρου της συνδικαλιστικής οργάνωσης και ότι ήταν σαφώς μέρος της συνδικαλιστικής της δραστηριότητας. Θεώρησε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν αξιολογήσει εάν τα συμπεράσματα της επιστολής είχαν επαρκή πραγματική βάση και, ως εκ τούτου, ήταν στην πραγματικότητα αποδεκτή κριτική. Το Δικαστήριο υποστήριξε ότι η επιστολή ήταν στη ουσία μια επαγγελματική αξιολόγηση των πιθανών επιπτώσεων των εντοπισμένων ελλείψεων που είχαν επαρκή τεκμηριωμένη βάση και δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως επίθεση κατά της LGS. Οι επιπτώσεις για την προσφεύγουσα ήταν εξαιρετικά σκληρές και θα μπορούσαν κάλλιστα να έχουν αποτρεπτικό αποτέλεσμα στα μέλη του συνδικάτου. Επιπλέον, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι πολλές από τις ενέργειες της LGS είχαν ως ξεκάθαρο στόχο την άσκηση πίεσης στα μέλη αυτά.
Συνολικά, τα μέτρα που ελήφθησαν στην υπόθεση αυτή δεν ήταν ανάλογα με τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό, και έτσι δεν ήταν «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία», κατά παράβαση του άρθρου 11 της Σύμβασης, υπό το πρίσμα του άρθρου 10.
Άρθρο 6
Η ακρόαση επί της ουσίας της υπόθεσης στην πρωτόδικη διαδικασία διεξήχθη κεκλεισμένων των θυρών για το κοινό για «πιο αποτελεσματική και επιτυχή απονομή της δικαιοσύνης». Αντίθετα, το δευτεροβάθμιο δικαστήριο είχε αναφέρει ότι οι κλειστές ακροάσεις ήταν «απαραίτητες για την προστασία κρατικών ή εμπορικών μυστικών απόρρητων στοιχείων» με την εξέταση της υπόθεσης από το Ανώτατο Δικαστήριο σε έγγραφη διαδικασία.
Το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η διεξαγωγή της διαδικασίας κεκλεισμένων των θυρών ήταν απαραίτητη για την προστασία του δημοσίου συμφέροντος. Τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν συσχετίσει τους λόγους που επικαλέστηκαν στην πραγματική υπόθεση ιδίως να εξετάσουν εάν οι εικαζόμενες ευαίσθητες πληροφορίες σχετικά με την ασφάλεια των πτήσεων δικαιολογούσαν τη διεξαγωγή ακρόασης κεκλεισμένων των θυρών. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η ανάγκη για δημόσιο έλεγχο ήταν ιδιαίτερα έντονη σε αυτή την περίπτωση λόγω του αντικειμένου της υπόθεσης.
Επιπλέον, καμία από τις αποφάσεις δεν είχε δημοσιευθεί. Δεδομένου ότι η κυβέρνηση δεν είχε δικαιολογήσει τη διεξαγωγή της ακρόασης κεκλεισμένων των θυρών, οι μέθοδοι κρίθηκαν επίσης ανεπαρκείς.
Έτσι, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 της ΕΣΔΑ λόγω της αδυναμίας διασφάλισης των δικαιωμάτων τόσο για δημόσια ακρόαση όσο και για την ανάγκη δημοσίευσης των αποφάσεων.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο επιδίκασε στην προσφεύγουσα 25.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 11.562,28 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
