Προσωρινή κράτηση αντιπολιτευόμενων ακτιβιστών με σκοπό την τιμωρία τους και την αναστολή της δραστηριότητάς τους. Καταδίκη για παραβιάσεις της ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Azizov και Novruzlu κατά Αζερμπαϊτζάν της 18.02.2021 (αρ. προσφ. 65583/13 και 70106/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Προσωρινή κράτηση ακτιβιστών της αντιπολίτευσης μελών της οργάνωσης νεολαίας NIDA, που στόχευαν κυρίως να τους τιμωρήσουν και να αναστείλουν την ενεργή συμμετοχή τους σε αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Περιορισμός δικαιωμάτων για άλλους λόγους από αυτούς που ορίζονται στην ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι υπήρχαν επαρκή στοιχεία για τη διαπίστωσε ότι η προσωρινή κράτηση των προσφευγόντων είχε τιμωρητικό σκοπό αντίθετα με την ΕΣΔΑ. Για να καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα, το ΕΔΔΑ έλαβε υπόψη: (i) το σκηνικό και το μοτίβο της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης των επικριτών της κυβέρνησης, υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των μελών της NIDA, μέσω εκδικητικών διώξεων και κατάχρησης του ποινικού δικαίου, (ii) τη συγκεκριμένη στόχευση της NIDA ως οργάνωσης και της διοίκησής της με σκοπό την αναστολή των δραστηριοτήτων της και την απόπειρα αποτροπής περαιτέρω διαδηλώσεων μέσω της ποινικής διαδικασίας κατά των προσφευγόντων και της προσωρινής κράτησής τους και τέλος (iii) τις αποτυχίες των εγχώριων δικαστηρίων κατά την εξέταση της προσωρινής κράτησης των προσφευγόντων που παραβίασαν το άρθρο 5 § 3.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ομόφωνα παραβίαση του άρθρου 18 (Όρια στην χρήση των περιορισμών σε δικαιώματα) σε συνδυασμό με το άρθρο 5§3 της ΕΣΔΑ και επιδίκασε ποσό 20.000 ευρώ σε κάθε προσφεύγοντα για ηθική βλάβη.
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες Mammad Rasim oglu Azizov και Shahin Ibrahim oglu Novruzlu, είναι υπήκοοι του Αζερμπαϊτζάν. Ο δεύτερος προσφεύγων ήταν ανήλικος όταν συνέβησαν τα επίδικα γεγονότα.
Και οι δύο προσφεύγοντες, μέλη της NIDA, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης νεολαίας, συμμετείχαν σε ειρηνικές αντικυβερνητικές διαδηλώσεις σχετικά με το θάνατο στρατιωτών στο στρατό σε ειρηνευτική περίοδο. Συνελήφθησαν και τέθηκαν υπό κράτηση με την κατηγορία της παράνομης κατοχής ναρκωτικών ουσιών και μολότοφ (δεύτερος προσφεύγων), μετά από έρευνες των διαμερισμάτων τους και μια ημέρα πριν προγραμματιστεί η επόμενη διαδήλωση. Η προσωρινή κράτησή τους παρατάθηκε σύμφωνα με ορισμένες εγχώριες δικαστικές αποφάσεις και τα αιτήματά τους για κατ’οίκον έκτιση απορρίφθηκαν. Ακολούθησαν επιπλέον ποινικές κατηγορίες εναντίον τους.
Η υπόθεση αφορούσε την κράτηση των προσφευγόντων εν αναμονή της δίκης και την παράταση της περιόδου κράτησης. Βασιζόμενοι στο άρθρο 5§3 (δικαίωμα προσωπικής ελευθερίας και ασφάλειας/δικαίωμα παραπομπής σε δίκη εντός εύλογου χρονικού διαστήματος ή απελευθέρωση εν όψει εκκρεμούς δίκης) και στο άρθρο 18 (Όρια στην χρήση των περιορισμών σε δικαιώματα) σε συνδυασμό με το άρθρο 5§3, οι προσφεύγοντες παραπονέθηκαν ότι τα δικαστήρια δεν αιτιολόγησαν την προσωρινή κράτησή τους ή δεν αιτιολόγησαν την παράτασή της και ότι τα δικαιώματά τους είχαν περιοριστεί για άλλους λόγους από αυτούς που ορίζονται στη Σύμβαση.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 5
Άρθρο 18
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 5§3 (δικαίωμα προσωπικής ελευθερίας και ασφάλειας/δικαίωμα παραπομπής σε δίκη εντός εύλογου χρονικού διαστήματος ή απελευθέρωση εν όψει εκκρεμούς δίκης)
Τα εγχώρια δικαστήρια παρέλειψαν να παράσχουν «σχετική» και «επαρκή» αιτιολογία για να δικαιολογήσουν την ανάγκη παράτασης της προσωρινής κράτησης των προσφευγόντων. Είχαν χρησιμοποιήσει ένα τυποποιημένο πρότυπο και απλώς απαριθμούσαν τους λόγους κράτησης χωρίς να παραθέσουν συγκεκριμένα περιστατικά. Είχαν αναφέρει άσχετους λόγους και αγνόησαν το γεγονός ότι ο δεύτερος προσφεύγων ήταν ανήλικος.
Το ΕΔΔΑ αποφάσισε ομόφωνα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 5§3 της ΕΣΔΑ.
Άρθρο 18 (όρια στη χρήση των περιορισμών σε δικαιώματα) σε συνδυασμό με το άρθρο 5 § 3 της ΕΣΔΑ
Η καταγγελία βάσει αυτού του άρθρου αποτέλεσε μια θεμελιώδη και ξεχωριστή πτυχή της υπόθεσης που άξιζε ξεχωριστή εξέταση.
Οι προσφεύγοντες στην παρούσα υπόθεση και εκείνοι στην υπόθεση Rashad Hasanov κ.α. είχαν διωχθεί και καταδικαστεί στο πλαίσιο της ίδιας ποινικής διαδικασίας. Ωστόσο, σε αντίθεση με την υπόθεση των Rashad Hasanov κ.α., στην παρούσα υπόθεση, το Δικαστήριο δεν κλήθηκε να εξετάσει εάν οι προσφεύγοντες στερήθηκαν την ελευθερία τους ελλείψει «λογικής υποψίας» ότι διέπραξαν ποινικό αδίκημα, δεδομένου ότι οι προσφεύγοντες δεν είχαν εξαντλήσει τα εγχώρια ένδικα μέσα στο θέμα αυτό. Επομένως, η παρούσα υπόθεση έπρεπε να διακριθεί από τις περιπτώσεις στις οποίες το δικαίωμα ή η ελευθερία του προσφεύγοντος περιορίστηκε αποκλειστικά για έναν σκοπό που δεν οριζόταν από τη Σύμβαση (συγκρίνετε, για παράδειγμα, την απόφαση Rashad Hasanov κ.α. εναντίον του Αζερμπαϊτζάν, Aliyev κατά Αζερμπαϊτζάν και του Ναβάλνυ κατά Ρωσίας), ιδίως το Δικαστήριο έπρεπε να αντιμετωπίσει μία πλειάδα πιθανών σκοπών.
Κατά το ΕΔΔΑ:
Πρώτον, διαπιστώθηκε μέσω επαρκών στοιχείων ότι η προσωρινή κράτηση των προσφευγόντων είχε επιδιώξει ένα κρυφό σκοπό, δηλαδή, την τιμωρία και την αναστολή δράσης των μελών της NIDA για την ενεργή συμμετοχή τους στις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις. Συγκεκριμένα, οι εισαγγελικές αρχές: (i) είχαν στοχεύσει σαφώς τη NIDA και τα μέλη της, (ii) είχαν προσπαθήσει από την αρχή της ποινικής διαδικασίας να συνδέσουν την εικαζόμενη κατοχή ναρκωτικών ουσιών και μολότοφ εκ μέρους των προσφευγόντων με τη συμμετοχή τους στη NIDA, (iii) είχε χρησιμοποιήσει την έναρξη ποινικών διαδικασιών (έχοντας υπόψη το χρονοδιάγραμμά τους – και την προοπτική μιας επικείμενης διαδήλωσης) και την επακόλουθη προσωρινή κράτηση των προσφευγόντων ως μέσα για να αποτραπεί η διοργάνωση περαιτέρω διαδηλώσεων και (iv) προσπάθησαν να χαρακτηρίσουν φυλλάδια που βρέθηκαν στο διαμέρισμα του δεύτερου προσφεύγοντος και με τη φράση «επείγουσα ανάγκη για δημοκρατία, τηλ: + 994, διεύθυνση: Αζερμπαϊτζάν» ως παράνομο υλικό σε μια προσπάθεια να αποδειχθεί πρόθεση για υποκίνηση βίας και πολιτικών ταραχών στη διαδήλωση που προγραμματίστηκε την επόμενη μέρα.
Δεύτερον, το απώτερο κίνητρο ήταν ο περιορισμός της ελευθερίας τους. Για να καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα, το Δικαστήριο έλαβε υπόψη: (i) το σκηνικό και το μοτίβο της αυθαίρετης σύλληψης και κράτησης κυβερνητικών επικριτών, υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών, συμπεριλαμβανομένων των μελών της NIDA, μέσω εκδικητικών διώξεων και κατάχρησης του ποινικού δικαίου (όπως προσδιορίστηκε στην περίπτωση του Aliyev κατά Αζερμπαϊτζάν και επιβεβαιώθηκε σε μεταγενέστερες αποφάσεις), (ii) τη συγκεκριμένη στόχευση της NIDA ως οργάνωσης και της διοίκησής της με σκοπό την αναστολή των δραστηριοτήτων της (Rashad Hasanov κ.α. κατά Αζερμπαϊτζάν) και την απόπειρα αποτροπής περαιτέρω διαδηλώσεων μέσω της ποινικής διαδικασίας κατά των προσφευγόντων και της προσωρινής κράτησής τους και τέλος, (iii) τις αποτυχίες των εγχώριων δικαστηρίων κατά την εξέταση της προσωρινής κράτησης των προσφευγόντων, όπως διαπιστώνεται σύμφωνα με το άρθρο 5 § 3.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ομόφωνα παραβίαση του άρθρου 18 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση: Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 20.000 ευρώ σε κάθε προσφεύγοντα για ηθική βλάβη. Το αίτημα του δευτέρου προσφεύγοντος για αποζημίωση απορρίφθηκε (επιμέλεια echrcaselaw.com).
