Πειθαρχική ποινή σε ισοβίτη για κατοχή πορνογραφικού υλικού. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι παραβιάστηκε η ιδιωτική του ζωή!
ΑΠΟΦΑΣΗ
Chocholáč κατά Σλοβακίας της 07.07.2022 (αρ. προσφ. 81292/17)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων, Roman Chocholáč, είναι Σλοβάκος υπήκοος, γεννήθηκε το 1989 και εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης για ανθρωποκτονία.
Όσο ήταν στη φυλακή, στην κατοχή του βρέθηκε ένα δημοφιλές εβδομαδιαίο περιοδικό, στο εσωτερικό του οποίου είχαν επικολληθεί φωτογραφίες με άσεμνο περιεχόμενο. Το υλικό διαπιστώθηκε ότι είναι πορνογραφικό και, ως εκ τούτου, προσβάλλει την ηθική κατά την έννοια του νόμου περί εκτέλεσης ποινών φυλάκισης. Το υλικό κατασχέθηκε και ο προσφεύγων κρίθηκε καταδικάστηκε για πειθαρχικό παράπτωμα.
Επικαλούμενος το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων παραπονέθηκε για την ποινή που του επιβλήθηκε και ισχυρίστηκε ότι οι φωτογραφίες απεικόνιζαν ετεροφυλόφιλη σεξουαλική επαφή, ότι ήταν σύμφωνη με τη φύση και ότι είχε επιλέξει ελεύθερα αυτόν τον προσανατολισμό. Οι φωτογραφίες προορίζονταν για δική του χρήση, είχαν επικολληθεί σε περιοδικό που του ανήκε και ήταν μέρος της ιδιωτικής του ζωής. Είχαν καταπραϋντικό και θετικό αντίκτυπο πάνω του, ειδικά καθώς ήταν αποκλεισμένος από την κοινωνική ζωή.
Το Δικαστήριο εξέφρασε ορισμένες αμφιβολίες ως προς το κατά πόσον το επίμαχο μέτρο επιδίωκε πράγματι οποιονδήποτε από τους θεμιτούς στόχους που είχε προτείνει η κυβέρνηση (προστασία των ηθών, πρόληψη της αταξίας και προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων) και προχώρησε σε στάθμιση των αντικρουόμενων συμφερόντων – ιδιωτικού και δημόσιου. Όσον αφορά το ιδιωτικό συμφέρον του προσφεύγοντος, δεδομένου ότι η φυλάκιση συνεπαγόταν τον πλήρη αποκλεισμό της στενής επαφής με το αντίθετο φύλο, το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε αναγνωρίσει ότι η πορνογραφία θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ερέθισμα για αυτό-ικανοποίηση.
Το υλικό είχε φυλαχτεί στην ιδιωτική σφαίρα του προσφεύγοντος και προοριζόταν αποκλειστικά για ατομική και ιδιωτική χρήση εντός αυτής της σφαίρας, ιδίως στο κελί του στο οποίο ήταν μόνος. Όσον αφορά τα δημόσια συμφέροντα, ενώ το περιθώριο εκτίμησης σε σχέση με τα μέσα προστασίας των ηθών ήταν ευρύ, η αιτιολόγηση οποιουδήποτε περιορισμού των δικαιωμάτων των κρατουμένων σύμφωνα με τη Σύμβαση δεν μπορούσε να βασίζεται αποκλειστικά σε ό,τι προσβάλλει την κοινή γνώμη. Έτσι, το Δικαστήριο έκρινε ότι η επίμαχη απαγόρευση ισοδυναμούσε με γενικό και αδιάκριτο περιορισμό που δεν επέτρεπε την απαιτούμενη εκτίμηση της αναλογικότητας σε μεμονωμένη περίπτωση.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ) και στον προσφεύγοντα 2.600 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 8
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων γεννήθηκε το 1989 και εκτίει ποινή ισόβιας κάθειρξης για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας. Μετά από έρευνα ρουτίνας, βρέθηκε στην κατοχή του ένα δημοφιλές εβδομαδιαίο περιοδικό, στο εσωτερικό του οποίου είχαν επικολληθεί φωτογραφίες με άσεμνο περιεχόμενο. Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε – χωρίς αυτό να αμφισβητηθεί από τις αρχές – ότι οι φωτογραφίες είχαν αποκοπεί από περιοδικά για ενήλικες που ήταν ελεύθερα διαθέσιμα στο δίκτυο διανομής Τύπου στη Σλοβακία και στην Τσεχική Δημοκρατία και ότι απεικόνιζαν «κλασικό» ετεροφυλικό σεξ. Το υλικό διαπιστώθηκε ότι είναι πορνογραφικό και, ως εκ τούτου, προσβάλλει την ηθική κατά την έννοια του νόμου περί εκτέλεσης ποινών φυλάκισης. Το υλικό κατασχέθηκε και κινήθηκε πειθαρχική διαδικασία εναντίον του προσφεύγοντος.
Ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι οι φωτογραφίες απεικόνιζαν ετεροφυλόφιλη σεξουαλική επαφή, ότι ήταν σύμφωνη με τη ανδρική του φύση και ότι είχε επιλέξει ελεύθερα αυτόν τον προσανατολισμό. Οι φωτογραφίες προορίζονταν για δική του χρήση, είχαν επικολληθεί σε περιοδικό που του ανήκε και ήταν μέρος της ιδιωτικής του ζωής. Είχαν καταπραϋντικό και θετικό αντίκτυπο πάνω του, ειδικά καθώς ήταν αποκλεισμένος από την κοινωνική ζωή. Το γεγονός ότι κάποιος βρήκε τις φωτογραφίες προσβλητικές δεν σήμαινε ότι η κατοχή τους θα έπρεπε να τιμωρείται. Η προσβολή της ηθικής για την οποία κατηγορήθηκε, έπρεπε να εξεταστεί υπό το πρίσμα του περιβάλλοντος που επικρατούσε – στην περίπτωσή του, το τμήμα των ισόβιων κρατουμένων της φυλακής, όπου η ομοφυλοφιλία ήταν διαδεδομένη. Έχοντας ετεροφυλοφιλικό προσανατολισμό, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι είχε υποστεί διακρίσεις και επέμεινε ότι δεν είχε παραβιάσει κανένα νόμο.
Στις 10 Μαΐου 2013 ο προσφεύγων κρίθηκε ένοχος για πειθαρχικό αδίκημα. Άσκησε έφεση κατά αυτής της απόφασης, αλλά η έφεσή του απορρίφθηκε. Τα επιχειρήματά του σημειώθηκαν αλλά δεν δόθηκε απάντηση, καθώς το εν λόγω υλικό ήταν απαγορευμένο και η κατοχή του ήταν παράνομη. Ενόψει των συγκεκριμένων περιστατικών, αποφασίστηκε ότι η κατάλληλη κύρωση ήταν αυτή της επίπληξης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 8
(α) Εφαρμογή και παρέμβαση
Δεν αμφισβητήθηκε ότι ο προσφεύγων είχε στην κατοχή του έντυπο υλικό ικανό να χρησιμοποιηθεί ως διεγερτικό στην ιδιωτική του σφαίρα για τον σκοπό αυτό. Συνεπώς, η υπόθεση δεν αφορούσε κανένα ζήτημα θετικών υποχρεώσεων σε σχέση με αυτό γενικά ή in concreto. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η κατοχή τέτοιου υλικού δεν ήταν συνήθως αντίθετη με το νόμο στο εναγόμενο κράτος. Ωστόσο, στη συγκεκριμένη περίπτωση απαγορευόταν. Επιπλέον, το γεγονός ότι το σχετικό σωφρονιστικό σύστημα δεν επέτρεπε τις συζυγικές επισκέψεις αποτελούσε μέρος του πλαισίου στο οποίο έπρεπε να εξεταστεί ο επίμαχος περιορισμός στην ικανότητα του προσφεύγοντος να έχει σεξουαλική ζωή.
Υπό αυτές τις συνθήκες, τα πραγματικά περιστατικά της παρούσας υπόθεσης εμπίπτουν στο ουσιαστικό πεδίο εφαρμογής του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής σύμφωνα με το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ. Η κατάσχεση του υλικού από τον προσφεύγοντα και η επίπληξη που είχε λάβει για την κατοχή του συνιστούσαν παρέμβαση σε αυτό το δικαίωμα.
(β) Αιτιολόγηση της παρέμβασης
Η παρέμβαση ήταν σύμφωνη με το νόμο. Το Δικαστήριο εξέφρασε ορισμένες αμφιβολίες ως προς το κατά πόσον το επίμαχο μέτρο επεδίωκε πράγματι οποιονδήποτε από τους θεμιτούς στόχους που είχε προτείνει η κυβέρνηση (προστασία των ηθών, πρόληψη της αταξίας και προστασία των δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων), αλλά δεν διαπίστωσε ότι ήταν απαραίτητο σε μια δημοκρατική κοινωνία.
(γ) Η κατοχή πορνογραφικού υλικού στο πλαίσιο της φυλακής θέτει το ιδιωτικό συμφέρον του ενδιαφερόμενου σε αντίθεση με το δημόσιο συμφέρον;
Όσον αφορά το ιδιωτικό συμφέρον του προσφεύγοντος, δεδομένου ότι η φυλάκιση συνεπαγόταν τον πλήρη αποκλεισμό της στενής επαφής με το αντίθετο φύλο, το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε αναγνωρίσει ότι η πορνογραφία θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ερέθισμα για αυτό-ικανοποίηση. Επιπλέον, και όσον αφορά την ατομική κατάσταση του προσφεύγοντος, η κατάσταση στέρησης οποιασδήποτε άμεσης στενής επαφής ήταν μακροχρόνια, αν όχι μόνιμη. Δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι είχε καταδικαστεί ποτέ για σεξουαλικό αδίκημα ή ότι υπέφερε από οποιαδήποτε κατάσταση στην οποία το εν λόγω υλικό θα μπορούσε να προκαλέσει βίαιη ή άλλως ανάρμοστη συμπεριφορά. Επιπλέον, δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι το εν λόγω υλικό περιείχε στοιχεία που απαγορεύονται από το νόμο αυτό καθαυτό. Αντίθετα, υλικό αυτού του είδους ήταν συνήθως διαθέσιμο μέσω της γενικής διανομής του Τύπου στον ενήλικο πληθυσμό στο εναγόμενο κράτος και όχι μόνο. Το υλικό είχε φυλαχτεί στην ιδιωτική σφαίρα του προσφεύγοντος και προοριζόταν αποκλειστικά για ατομική και ιδιωτική χρήση εντός αυτής της σφαίρας, ιδίως στο κελί του στο οποίο ήταν ο μοναδικός ένοικος. Στο πλαίσιο αυτό, το σχετικά αμελητέο επίπεδο ποινής που είχε επιβληθεί στον προσφεύγοντα δεν ήταν καθοριστικό, καθώς ο πυρήνας του προβλήματος ήταν η υποκείμενη απαγόρευση και όχι η κύρωση. Επιπλέον, εάν η απαγόρευση είχε παραβιαστεί επανειλημμένα, η κύρωση θα αυξανόταν αναπόφευκτα.
Όσον αφορά τα δημόσια συμφέροντα, ενώ το περιθώριο εκτίμησης σε σχέση με τα μέσα προστασίας των ηθών ήταν ευρύ, η αιτιολόγηση οποιουδήποτε περιορισμού των δικαιωμάτων των κρατουμένων σύμφωνα με τη Σύμβαση δεν μπορούσε να βασίζεται αποκλειστικά σε ό,τι προσβάλλει την κοινή γνώμη. Όσον αφορά την πρόληψη της αταξίας στη φυλακή και την προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών των άλλων, το ΕΔΔΑ επισήμανε ότι δεν είχαν προσκομιστεί συγκεκριμένες αποδείξεις παραδειγμάτων που να υποστηρίζουν τον ισχυρισμό ότι η κατοχή περιεχομένου για ενηλίκους, όπως στην περίπτωση του προσφεύγοντος, ενέχει πραγματικούς κινδύνους σε σχέση με αυτές τις αξίες. Όσον αφορά την πτυχή αποκατάστασης και επανένταξης του σκοπού της ποινής φυλάκισης, ήταν γενικά αναγνωρισμένο στους ημεδαπούς και απαγορεύτηκε στους κρατούμενους να κρατούν αντικείμενα ασύμβατα με αυτόν τον σκοπό. Ωστόσο, ο συγκεκριμένος λόγος για την επιβολή κυρώσεων στον προσφεύγοντα για την κατοχή του επίμαχου υλικού δεν είχε εξεταστεί κατά την αξιολόγηση της υπόθεσης σε εθνικό επίπεδο.
Τέλος, δεν υπήρξε καμία εξισορρόπηση των ανταγωνιστικών ατομικών και δημοσίων συμφερόντων. Δεν υπήρχε νομοθετικό περιθώριο για να ληφθούν υπόψη ατομικά συμφέροντα, η διοίκηση των φυλακών δεν ήταν σε θέση στην πράξη να χειριστεί μεμονωμένες περιπτώσεις με διαφοροποιημένο τρόπο και το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε κρίνει ότι δεν είχε εξουσία να αντιμετωπίσει το πρόβλημα ως απάντηση σε προσφυγή, με την προϋπόθεση ότι οι νομοθέτες θα είχαν βασίσει τη νομοθεσία που είχαν καταρτίσει στην απαιτούμενη πραγματογνωμοσύνη. Το τεκμήριο αυτό, ωστόσο, δεν είχε υποστηριχθεί με αναφορά σε καμία πραγματική αξιολόγηση εμπειρογνωμόνων.
Επομένως, η επίμαχη απαγόρευση ισοδυναμούσε με γενικό και αδιάκριτο περιορισμό που δεν επέτρεπε την απαιτούμενη εκτίμηση της αναλογικότητας σε μεμονωμένη περίπτωση. Η απουσία μιας τέτοιας εκτίμησης τόσο σε νομοθετικό επίπεδο όσο και στα πραγματικά περιστατικά της ατομικής υπόθεσης του προσφεύγοντος σχετικά με ένα σημαντικό ζήτημα για αυτόν δεν ξεπερνούσε κάθε αποδεκτό περιθώριο εκτίμησης, με αποτέλεσμα να μην έχει επιτευχθεί δίκαιη ισορροπία μεταξύ των ανταγωνιστικών εμπλεκόμενων συμφερόντων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της ιδιωτικής ζωής (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).
Δίκαιη Ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 2.600 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια: echrcaselaw.com)
