Μη συμμόρφωση της Τουρκίας σε απόφαση του ΕΔΔΑ, για άμεση απελευθέρωση υπερασπιστή ανθρωπίνων δικαιωμάτων! Νέα καταδίκη από Στρασβούργο
ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΕΥΡΕΙΑΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ
Kavala κατά Τουρκίας της 11.07.2022 (αρ. προσφ. 28749/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η υπόθεση αφορούσε το ερώτημα που υπέβαλε στο Δικαστήριο η Επιτροπή Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, ως προς το εάν η Δημοκρατία της Τουρκίας εκπλήρωσε την υποχρέωσή της βάσει του άρθρου 46 § 1 της ΕΣΔΑ για τήρηση της απόφασης του Τμήματος που εξέδωσε το Δικαστήριο στην υπόθεση Kavala κατά Τουρκίας στις 10.12.2019.
Ως επιχειρηματίας και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, ο προσφεύγων συμμετείχε στη δημιουργία πολυάριθμων ΜΚΟ και κινημάτων της κοινωνίας των πολιτών που δρουν στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του πολιτισμού, των κοινωνικών σπουδών, της ιστορικής συμφιλίωσης και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Ο προσφεύγων ήταν αρχικά ύποπτος για διάπραξη δύο αδικημάτων: Για απόπειρα ανατροπής της Κυβέρνησης με τη χρήση βίας και για απόπειρα διασάλευσης της συνταγματικής τάξης. Στερήθηκε την ελευθερία του, αδιάκοπα, από τις 18 Οκτωβρίου 2017 έως τουλάχιστον τις 2 Φεβρουαρίου 2022, ημερομηνία κατά την οποία η Επιτροπή Υπουργών αποφάσισε να παραπέμψει το θέμα στο Δικαστήριο. Στις 21 Φεβρουαρίου 2022 η Επιτροπή απέστειλε το αίτημα παραπομπής στο δικαστήριο. Το αίτημα ανατέθηκε στο Τμήμα Ευρείας Σύνθεσης.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι, μετά την απόφαση του Τμήματος, τα εθνικά δικαστήρια διέταξαν την απελευθέρωση του προσφεύγοντος με εγγύηση στις 18 Φεβρουαρίου 2020. Ωστόσο, ο προσφεύγων είχε συλληφθεί την ίδια ημερομηνία με εντολή του εισαγγελέα σε σχέση με απόπειρα πραξικοπήματος (άρθρο 309 ΠΚ) και στη συνέχεια τέθηκε υπό κράτηση την επόμενη ημέρα. Είχε επίσης τεθεί υπό προσωρινή κράτηση σε σχέση με την κατηγορία της κατασκοπείας (άρθρο 328 του ΠΚ) στις 9 Μαρτίου 2020.
Όσον αφορά αυτή τη νέα κατηγορία για στρατιωτική ή πολιτική κατασκοπεία, φάνηκε από τη διαταγή της 9ης Μαρτίου 2020 σχετικά με την προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος και το κατηγορητήριο της 28ης Σεπτεμβρίου 2020, ότι οι κατηγορίες για κατασκοπεία βασίστηκαν σε γεγονότα που ήταν παρόμοια, ή ακόμα και πανομοιότυπα, με αυτά που το Δικαστήριο είχε ήδη εξετάσει σε προηγούμενη απόφαση. Το Δικαστήριο παρατήρησε περαιτέρω ότι η υποψία για κατασκοπεία είχε επίσης βασιστεί στις δραστηριότητες που πραγματοποιήθηκαν από τον προσφεύγοντα στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων των ΜΚΟ του.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ούτε οι αποφάσεις για την κράτηση του προσφεύγοντος ούτε το κατηγορητήριο περιείχαν οποιαδήποτε ουσιαστικά νέα στοιχεία ικανά να δικαιολογήσουν τη νέα κατηγορία. Κατά τη διάρκεια της αρχικής κράτησης του προσφεύγοντος, οι ανακριτικές αρχές αναφέρθηκαν για άλλη μια φορά σε πολυάριθμες πράξεις που διενεργήθηκαν απολύτως νόμιμα για να δικαιολογήσουν τη συνέχιση της προσωρινής κράτησής του, παρά την ύπαρξη των συνταγματικών εγγυήσεων κατά της αυθαίρετης κράτησης.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Τουρκία είχε λάβει ορισμένα μέτρα προς την εκτέλεση της απόφασης του Τμήματος που εκδόθηκε στις 10.12.2019 και είχε επίσης παρουσιάσει αρκετά Σχέδια Δράσης. Σημείωσε, ωστόσο, ότι κατά την ημερομηνία επί της οποίας η Επιτροπή Υπουργών του είχε παραπέμψει το θέμα και παρά τις τρεις αποφάσεις που διέτασσαν την αποφυλάκισή του με εγγύηση και μία αθωωτική απόφαση, ο προσφεύγων παρέμενε στη φυλακή για περισσότερα από 4 χρόνια, 3 μήνες και 14 ημέρες.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 46 § 1 (δεσμευτική ισχύς και εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων) της ΕΣΔΑ και επιδίκασε 7.500 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 46 παρ. 1
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Mehmet Osman Kavala, είναι Τούρκος υπήκοος, ο οποίος γεννήθηκε το 1957 και ζει στην Κωνσταντινούπολη. Ως επιχειρηματίας και υπερασπιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Τουρκία, ο προσφεύγων συμμετείχε στη δημιουργία πολυάριθμων μη κυβερνητικών οργανώσεων («ΜΚΟ») και κινημάτων της κοινωνίας των πολιτών που δρουν στους τομείς των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του πολιτισμού, των κοινωνικών σπουδών, της ιστορικής συμφιλίωσης και της προστασίας του περιβάλλοντος.
Ο προσφεύγων στερήθηκε την ελευθερία του, αδιάκοπα, από τις 18 Οκτωβρίου 2017 έως τουλάχιστον – τις 2 Φεβρουαρίου 2022, ημερομηνία κατά την οποία η Επιτροπή Υπουργών αποφάσισε να παραπέμψει το θέμα στο Δικαστήριο βάσει του άρθρου 46 § 4 της Σύμβασης. Έως την τελευταία αναφερθείσα ημερομηνία, η κράτησή του είχε διαρκέσει τέσσερα χρόνια, τρεις μήνες και δεκατέσσερις ημέρες.
Ο προσφεύγων ήταν αρχικά ύποπτος για τη διάπραξη δύο αδικημάτων: απόπειρα ανατροπής της Κυβέρνησης με τη χρήση βίας στο πλαίσιο των γεγονότων του πάρκου Γκεζί και απόπειρα διασάλευσης της συνταγματικής τάξης στο πλαίσιο της απόπειρας πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016.
Η πρώτη κατηγορία, βάσει του άρθρου 312 του Ποινικού Κώδικα, αφορούσε τα γεγονότα του Πάρκου Γκεζί, τα οποία είχαν λάβει χώρα μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου 2013 και χαρακτηρίστηκαν από μια σειρά διαδηλώσεων που πυροδοτήθηκαν από ένα έργο αστικής ανάπτυξης που περιελάμβανε την κατασκευή εμπορικού κέντρου στην τοποθεσία του πάρκου Gezi. Τα κινήματα διαμαρτυρίας είχαν κλιμακωθεί τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 2013 και εξαπλώθηκαν σε αρκετές κωμοπόλεις και πόλεις της Τουρκίας, με τη μορφή συναντήσεων και διαδηλώσεων οι οποίες μερικές φορές οδηγούσαν σε βίαιες συγκρούσεις. Τέσσερις πολίτες και δύο αστυνομικοί είχαν σκοτωθεί και χιλιάδες άνθρωποι τραυματίστηκαν.
Η δεύτερη κατηγορία, βάσει του άρθρου 309 του ΠΚ, αφορούσε τη βίαιη απόπειρα πραξικοπήματος της 15ς Ιουλίου 2016, το οποίο είχε οδηγήσει στην κήρυξη κατάστασης έκτακτης ανάγκης στην Τουρκία από τις 20 Ιουλίου 2016 έως τις 18 Ιουλίου 2018.
Στις 18 Φεβρουαρίου 2020 ο προσφεύγων αθωώθηκε για την κατηγορία που αφορούσε τα γεγονότα του Γκεζί. Ωστόσο, η απόφαση αποφυλάκισής του με εγγύηση, που εκδόθηκε αμέσως, δεν οδήγησε στην πραγματική αποφυλάκισή του. Ο ίδιος τέθηκε υπό αστυνομική κράτηση την ίδια ημερομηνία και στη συνέχεια την επόμενη προφυλακίστηκε για το αδίκημα της απόπειρας πραξικοπήματος. Η αποφυλάκισή του διατάχθηκε στις 20 Μαρτίου 2020. Εν τω μεταξύ, στις 9 Μαρτίου 2020, ο προσφεύγων είχε ήδη τεθεί υπό κράτηση για στρατιωτική ή πολιτική κατασκοπεία, αδίκημα που αναφέρεται στο άρθρο 328 του ΠΚ. Όταν η Επιτροπή Υπουργών παρέπεμψε το ερώτημα στο Δικαστήριο, η προφυλάκιση του προσφεύγοντος αφορούσε την εν λόγω κατηγορία.
Στις 4 Μαρτίου 2022 η εισαγγελία υπέβαλε πρόταση στο 13ο Κακουργιοδικείο της Κωνσταντινούπολης, ζητώντας να καταδικαστεί για απόπειρα ανατροπής της κυβέρνησης με τη χρήση βίας, πρωτίστως στο πλαίσιο των εκδηλώσεων του πάρκου Γκεζί. Στις 25 Απριλίου 2022 το Δικαστήριο τον έκρινε ένοχο για παραβίαση του άρθρου 312 του ΠΚ και τον καταδίκασε σε ποινή ισόβιας κάθειρξης. Επιπλέον, διέταξε να συνεχίσει να βρίσκεται υπό προσωρινή κράτηση για την κατηγορία αυτή. Παράλληλα, αποφάσισε να τον απαλλάξει από την κατηγορία της στρατιωτικής ή πολιτικής κατασκοπείας (άρθρο 328 του Ποινικού Κώδικα) και διέταξε την αποφυλάκισή του σε σχέση με τη συγκεκριμένη κατηγορία. Η ποινική δίωξη εκκρεμεί ακόμη ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων και ο προσφεύγων βρίσκεται ακόμη υπό κράτηση.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Παράλειψη εκπλήρωσης της υποχρέωσης του άρθρου 46 § 1
Με ενδιάμεσο ψήφισμα της 2 Φεβρουαρίου 2022, η Επιτροπή Υπουργών παρέπεμψε στο Δικαστήριο, σε σχέση με το άρθρο 46 § 4 της Σύμβασης, το ερώτημα κατά πόσο η Τουρκία δεν έχει εκπληρώσει την υποχρέωσή της βάσει του άρθρου 46 § 1 της Σύμβασης να συμμορφωθεί με την Απόφαση του Τμήματος του Δικαστηρίου στην υπόθεση Kavala κατά Τουρκίας της 10 Δεκεμβρίου 2019.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου αναφέρθηκε εξαρχής στις γενικές αρχές που διατυπώθηκαν στην απόφαση Ilgar Mammadov (διαδικασία βάσει του άρθρου 46 § 1) σχετικά με την εκτέλεση των αποφάσεων σύμφωνα με το άρθρο 46 §§ 1 και 2 της Σύμβασης και τη φύση των καθηκόντων του Δικαστηρίου σε διαδικασίες για παράβαση βάσει του άρθρου 46 § 4.
Η διαδικασία δεν είχε ως στόχο να ανοίξει εκ νέου το ζήτημα της παράβασης, το οποίο είχε ήδη αποφασιστεί στην αρχική απόφαση του δικαστηρίου ή να προβλέψει την καταβολή χρηματικής ποινής. Αποσκοπούσε στο να ασκήσει πίεση προκειμένου να εξασφαλιστεί η εκτέλεση της αρχικής απόφασης του Δικαστηρίου. Είχε εισαχθεί για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των διαδικασιών εποπτείας – να βελτιωθούν και να επιταχυνθούν.
Στην απόφαση Κavala, το Δικαστήριο είχε διαπιστώσει παραβίαση του άρθρου 5 §§ 1 και 4 και του άρθρου 18 σε συνδυασμό με το άρθρο 5 § 1 της Σύμβασης, όσον αφορά τις κατηγορίες κατά του προσφεύγοντος σύμφωνα με τα άρθρα 309 και 312 του Ποινικού Κώδικα τον Οκτώβριο του 2017 που είχαν ως αποτέλεσμα την προσωρινή του κράτηση. Σύμφωνα με το άρθρο 18 σε συνδυασμό με το άρθρο 5 § 1, το Δικαστήριο είχε κρίνει ότι οι κατηγορίες εις βάρος του προσφεύγοντος δεν βασίστηκαν σε εύλογες υποψίες και ο πραγματικός σκοπός των επίμαχων μέτρων ήταν να τον φιμώσουν και να αποτρέψουν άλλους υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Όσον αφορά την παραβίαση του άρθρου 5 § 1 της Σύμβασης, το Δικαστήριο επανέλαβε ότι είχε εξετάσει αναλυτικά το εύλογο των υποψιών σε βάρος του προσφεύγοντος σε σχέση με τα αδικήματα που αναφέρονται στα Άρθρα 312 και 309 του Ποινικού Κώδικα. Σε ό,τι αφορά την πρώτη κατηγορία, που σχετίζεται με τα γεγονότα στο πάρκο Γκεζί (άρθρο 312 του Ποινικού Κώδικα), το Δικαστήριο είχε διαπιστώσει ότι «…ελλείψει πραγματικών περιστατικών, πληροφοριών ή στοιχείων που να δείχνουν ότι είχε εμπλακεί σε εγκληματική δραστηριότητα, … δεν μπορούσε εύλογα να συναχθεί το συμπέρασμα ότι ο προσφεύγων διέπραξε το αδίκημα της απόπειρας ανατροπής της Κυβέρνησης, κατά την έννοια του άρθρου 312 του ΠΚ».
Όσον αφορά τις κατηγορίες κατά του προσφεύγοντος σχετικά με την απόπειρα πραξικοπήματος (άρθρο 309 του ΠΚ), είχε κρίνει ότι: «… τα στοιχεία της δικογραφίας δεν επαρκούν για να δικαιολογήσουν αυτήν την υποψία … το γεγονός και μόνο ότι ο προσφεύγων είχε επαφές με ύποπτο άτομο ή με αλλοδαπούς υπηκόους δεν μπορεί να θεωρηθεί επαρκές στοιχείο για να ικανοποιήσει έναν αντικειμενικό παρατηρητή ότι θα μπορούσε να έχει εμπλακεί σε απόπειρα διασάλευσης της συνταγματικής τάξης».
Στη συνολική του ανάλυση, το Δικαστήριο είχε επίσης καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρχε βάσιμος λόγος ο προσφεύγων να θεωρείται ύποπτος για τη διάπραξη «οποιουδήποτε ποινικού αδικήματος», σημειώνοντας ειδικότερα ότι «τα μέτρα βασίστηκαν ουσιαστικά όχι μόνο σε γεγονότα που δεν μπορούν εύλογα να θεωρηθούν ως συμπεριφορά που επιφέρει ποινή βάσει του εσωτερικού δικαίου, αλλά και σε γεγονότα που σχετίζονταν σε μεγάλο βαθμό με την άσκηση των δικαιωμάτων της σύμβασης».
Το σκεπτικό του Δικαστηρίου έδειξε ξεκάθαρα ότι τα ευρήματά του είχαν εφαρμογή στο σύνολο των κατηγοριών κατά του προσφεύγοντος σχετικά με τα γεγονότα στο πάρκο Γκεζί και την απόπειρα πραξικοπήματος. Κατά συνέπεια, απουσία άλλων σχετικών και επαρκών περιστάσεων, η απλή αναταξινόμηση των ίδιων γεγονότων δεν μπορούσε κατ’ αρχήν να τροποποιήσει τη βάση για τα συμπεράσματα αυτά, δεδομένου ότι κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μια διαφορετική εκτίμηση των γεγονότων που είχαν ήδη εξεταστεί από το Δικαστήριο. Αν ήταν αλλιώς, οι δικαστικές αρχές θα μπορούσαν να συνεχίσουν να στερούν την ελευθερία των κρατουμένων με το άνοιγμα νέων ποινικών ερευνών για τα ίδια γεγονότα.
Ακόμη πιο σημαντικό, το ΕΔΔΑ είχε επίσης εντοπίσει τον απώτερο σκοπό αυτών των μέτρων, ο οποίος ήταν να φιμώσουν τον προσφεύγοντα, ως ακτιβιστή ΜΚΟ και υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Ως εκ τούτου, η διαπίστωση παράβασης του άρθρου 5 § 1, εξεταζόμενο χωριστά και σε συνδυασμό με το άρθρο 18, αποδυνάμωσε κάθε ενέργεια που προέκυψε από τις κατηγορίες σχετικά με τα γεγονότα του πάρκου Gezi και την απόπειρα πραξικοπήματος. Ελλείψει άλλων σχετικών και επαρκών στοιχείων ικανών να αποδείξουν ότι ο προσφεύγων είχε εμπλακεί σε εγκληματική δραστηριότητα, οποιοδήποτε μέτρο, ιδίως η στέρηση της ελευθερίας του, για λόγους που αφορούν το ίδιο πραγματικό πλαίσιο, θα συνεπαγόταν παράταση της παραβίασης των δικαιωμάτων του προσφεύγοντος καθώς και παράβαση της υποχρέωσης του εναγόμενου κράτους να συμμορφωθεί με την απόφαση του Δικαστηρίου.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι, μετά την απόφαση που αφορούσε τον προσφεύγοντα, τα εθνικά δικαστήρια είχαν διατάξει να αφεθεί ελεύθερος με εγγύηση στις 18 Φεβρουαρίου 2020, αλλά ότι την ίδια ημέρα είχε συλληφθεί με εντολή του εισαγγελέα για την απόπειρα πραξικοπήματος (άρθρο 309 του ΠΚ), και έπειτα τέθηκε υπό κράτηση την αμέσως επόμενη μέρα. Σημείωσε επίσης ότι ο προσφεύγων είχε επίσης προφυλακιστεί για την κατηγορία της κατασκοπείας (άρθρο 328 ΠΚ) στις 9 Μαρτίου 2020.
Περαιτέρω, όσον αφορά το επιχείρημα της Κυβέρνησης ότι ο προσφεύγων όφειλε να έχει καταθέσει νέα προσφυγή στο Δικαστήριο, το Δικαστήριο έκρινε ότι το γεγονός ότι ο τελευταίος δεν είχε υποβάλει προσφυγή στο Δικαστήριο αναφορικά με την ίδια καταγγελία που είχε υποβάλει στο Συνταγματικό Δικαστήριο σχετικά με την παράταση της κράτησής του, δεν είχε θεμελιώδη σημασία για τους σκοπούς της εξέτασης του αν η Τουρκία είχε συμμορφωθεί με την υποχρέωσή της βάσει του άρθρου 46 § 1 της ΕΣΔΑ. Σημείωσε ότι το Δικαστήριο και η Επιτροπή Υπουργών, στο πλαίσιο των διαφορετικών καθηκόντων τους, θα μπορούσαν να κληθούν να εξετάσουν, ακόμη και ταυτόχρονα, τις ίδιες εσωτερικές διαδικασίες χωρίς να ανατραπεί η θεμελιώδης θεσμική ισορροπία μεταξύ τους. Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, στην παρούσα υπόθεση ήταν σημαντικό να σημειωθεί ότι η Επιτροπή Υπουργών δεν είχε τερματίσει την εποπτεία της για την εκτέλεση της απόφασης Kavala και ότι αποφάσισε να κινήσει διαδικασία για παραβίαση ενώπιον του Δικαστηρίου. Έχοντας λάβει αυτό το αίτημα, ζητήθηκε από το Δικαστήριο να προβεί σε οριστική νομική αξιολόγηση του ζητήματος της συμμόρφωσης με την εν λόγω απόφαση.
Όσον αφορά την κράτηση του προσφεύγοντος μεταξύ 18 Φεβρουαρίου και 20 Μαρτίου 2020 σε σχέση με κατηγορίες που προέκυψαν από την απόπειρα πραξικοπήματος, το Δικαστήριο σημείωσε ότι τα αποδεικτικά στοιχεία, τα οποία ήταν ήδη στη δικογραφία από τις 18 Οκτωβρίου 2017 (ημερομηνία κατά την οποία ο προσφεύγων είχε αρχικά τεθεί υπό προσωρινή κράτηση) συμπληρώθηκε από την εισαγγελία στο αίτημά της της 18ης Φεβρουαρίου 2020. Ωστόσο, ήταν σαφές ότι οι πληροφορίες που ελήφθησαν στη συνέχεια (η μαρτυρία ενός ξενοδοχοϋπαλλήλου, δραστηριότητες του H.J.B. στο πλαίσιο ενός ιδρύματος που εδρεύει στις Ηνωμένες Πολιτείες ή επιπλέον δεδομένα για τηλεφωνικά σήματα) δεν περιείχαν κανένα νέο γεγονός που να σχετίζεται με τα συστατικά στοιχεία του εικαζόμενου αδικήματος, όπως αποδεικτικά στοιχεία που θα μπορούσαν να έχουν επιτρέψει την αποσαφήνιση της φύσης της εικαζόμενης σχέσης ή της συσχέτισης των ενεργειών του προσφεύγοντος με εγκληματικό σκοπό.
Όσον αφορά το ερώτημα εάν οι κατηγορίες που απαγγέλθηκαν στον προσφεύγοντα είχαν αλλάξει επί της ουσίας, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η κατηγορία της στρατιωτικής ή πολιτικής κατασκοπείας επί της οποίας βασίστηκε η προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος από τις 9 Μαρτίου 2020 έως την ημερομηνία παραπομπής στο Δικαστήριο, τεχνικά μιλώντας, ήταν μια νέα κατηγορία, η οποία δεν είχε εξεταστεί από την ίδια αρχική απόφαση. Στο πλαίσιο διαδικασίας επί παραβάσει μετά από διαπίστωση παράβασης του άρθρου 5 § 1, που εξετάζεται χωριστά και σε συνδυασμό με το άρθρο 18 της ΕΣΔΑ, το Δικαστήριο δεν μπορούσε να αγνοήσει τα συμπεράσματα και τις ενδείξεις που απηύθυνε στο εναγόμενο κράτος στην αρχική απόφαση με τον μόνο λόγο ότι είχε ασκηθεί νέα κατηγορία κατά του προσφεύγοντος βάσει του εσωτερικού δικαίου. Στην ανάλυσή του, το Δικαστήριο έπρεπε να κοιτάξει πίσω από τα φαινόμενα και να διερευνήσει την πραγματικότητα της καταγγελλόμενης κατάστασης. Αν δεν συνέβαινε αυτό, η υποχρέωση συμμόρφωσης με απόφαση του Δικαστηρίου θα στερούνταν της ουσίας της στην πράξη. Η εξέταση του δικαστηρίου ήταν υψίστης σημασίας όταν, όπως στην παρούσα υπόθεση, η άμεση απελευθέρωση κρατουμένου είχε διαταχθεί από το Δικαστήριο μετά από παράβαση του άρθρου 5 § 1, χωριστά και σε συνδυασμό με το άρθρο 18.
Σχετικά με αυτή τη νέα κατηγορία για στρατιωτική ή πολιτική κατασκοπεία, φάνηκε από την απόφαση της 9 Μαρτίου 2020 αναφορικά με την προσωρινή κράτηση του προσφεύγοντος και το κατηγορητήριο της 28 Σεπτεμβρίου 2020 ότι οι κατηγορίες για κατασκοπεία εναντίον του βασίστηκαν σε δύο σειρές γεγονότων: πρώτον, στις εικαζόμενες σχέσεις μεταξύ του προσφεύγοντος και του H.J.B., και, δεύτερον, στις δραστηριότητες του προσφεύγοντος στο πλαίσιο των ΜΚΟ του. Το ΕΔΔΑ σημείωσε εντυπωσιακές ομοιότητες ή ακόμη και πλήρη επανάληψη, μεταξύ αυτών των γεγονότων και εκείνων που είχε ήδη εξετάσει στην προηγούμενη απόφαση.
Όσον αφορά τις εικαζόμενες σχέσεις μεταξύ του προσφεύγοντος και του H.J.B., το Δικαστήριο σημείωσε, πρώτον, ότι αυτό ήταν το μόνο γεγονός για το οποίο είχε κατηγορηθεί ο προσφεύγων στο πλαίσιο της κατηγορίας που αφορούσε την απόπειρα πραξικοπήματος, και, δεύτερον, τόνισε ότι η παραπάνω διαπίστωση ισχύει και για την κατηγορία της στρατιωτικής ή πολιτικής κατασκοπείας. Αυτό ήταν λοιπόν ξεκάθαρα ένα γεγονός που είχε προηγουμένως εξεταστεί από το Δικαστήριο στο πλαίσιο της αρχικής του απόφασης, αν και είχε επικαλεστεί εκ νέου στο πλαίσιο της καινούργιας κράτησης, με νέα ποινική ανακατάταξη, χωρίς κανένα διακριτικό γεγονός σε σχέση με την κατηγορία της κατασκοπείας που παρέχεται από τις ανακριτικές αρχές.
Το Δικαστήριο παρατήρησε περαιτέρω ότι το κατηγορητήριο της 28 Σεπτεμβρίου 2020 ανέφερε ότι η κατηγορία για κατασκοπεία βασίστηκε επίσης στις δραστηριότητες που πραγματοποίησε ο προσφεύγων μέσων των ΜΚΟ. Ωστόσο, επισήμανε ότι στην αρχική απόφαση είχε ήδη εξετάσει αυτές οι δραστηριότητες λεπτομερώς και είχε διαπιστώσει παραβίαση του άρθρου 5 § 1, χωριστά και σε συνδυασμό με το άρθρο 18. Αν και στον προσφεύγοντα είχε αποδοθεί επισήμως νέα κατηγορία, διαφορετική από εκείνες που είχαν χρησιμοποιηθεί για να δικαιολογήσουν την προηγούμενη κράτησή του, τα γεγονότα που απαριθμούνταν στο κατηγορητήριο ήταν ουσιαστικά πανομοιότυπα με εκείνα που έχει ήδη εξετάσει το Δικαστήριο στην απόφαση του τμήματος.
Επομένως, το Δικαστήριο μπορούσε απλώς να επαναλάβει τις εκτιμήσεις της εν λόγω απόφασης, σύμφωνα με το οποίο το γεγονός των αναφερόμενων σε «συνήθεις και νόμιμες δραστηριότητες εκ μέρους ενός υπερασπιστή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ηγέτη μιας ΜΚΟ» είχε υπονομεύσει την αξιοπιστία της κατηγορίας και ότι, προφανώς, δεν μπορούσε να υπάρξει «εύλογη υποψία» εάν οι πράξεις ή τα γεγονότα που κατατέθηκαν εις βάρος ενός κρατούμενου δεν συνιστούσαν έγκλημα τη στιγμή που έλαβαν χώρα.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ούτε οι αποφάσεις για την κράτηση του προσφεύγοντος ούτε το κατηγορητήριο περιείχαν οποιαδήποτε ουσιαστικά νέα στοιχεία ικανά να δικαιολογήσουν αυτή τη νέα υποψία. Κατά την αρχική κράτηση του προσφεύγοντος, οι ανακριτικές αρχές αναφέρθηκαν για άλλη μια φορά σε πολυάριθμες πράξεις που διενεργήθηκαν απολύτως νόμιμα για να δικαιολογήσουν τη συνέχιση της προφυλάκισής του, παρά τις συνταγματικές εγγυήσεις κατά της αυθαίρετης κράτησης.
Η όλη δομή της ΕΣΔΑ στηρίζεται στη γενική παραδοχή ότι οι αρχές ενήργησαν καλόπιστα. Η μη εφαρμογή μιας οριστικής, δεσμευτικής δικαστικής απόφασης θα ήταν πιθανό να οδηγήσει σε καταστάσεις ασυμβίβαστες με την αρχή του κράτους δικαίου, αρχή η οποία τα συμβαλλόμενα μέρη είχαν δεσμευτεί να σεβαστούν όταν επικύρωσαν τη Σύμβαση.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η Τουρκία είχε κάνει ορισμένα βήματα προς την εκτέλεση της απόφασης του Τμήματος και είχε επίσης παρουσιάσει αρκετά Σχέδια Δράσης. Σημείωσε, ωστόσο, ότι την ημερομηνία κατά την οποία η Επιτροπή Υπουργών είχε παραπέμψει το θέμα σε αυτό, και παρά τις τρεις αποφάσεις που διέταξαν την απελευθέρωση με εγγύηση και μία αθωωτική απόφαση, ο προσφεύγων παρέμεινε υπό κράτηση για περισσότερα από 4 χρόνια, 3 μήνες και 14 μέρες.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι τα μέτρα που ανέφερε η Τουρκία δεν του επέτρεπαν να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι είχε ενεργήσει με «καλή πίστη», με τρόπο συμβατό με τα «συμπεράσματα και το πνεύμα» της απόφασης Kavala, ή με τρόπο που θα είχε κάνει πρακτική και αποτελεσματική την προστασία των δικαιωμάτων της Σύμβασης, τα οποία το Δικαστήριο έκρινε ότι είχαν παραβιαστεί με την εν λόγω απόφαση.
Απαντώντας στην ερώτηση που του υπέβαλε η Επιτροπή Υπουργών, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Τουρκία δεν εκπλήρωσε την υποχρέωσή της βάσει του άρθρου 46 § 1 να συμμορφωθεί με την υπόθεση Kavala κατά Τουρκίας της 10 Δεκεμβρίου 2019.
Δίκαιη Ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο επιδίκασε στον προσφεύγοντα 7.500 ευρώ για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια: (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
