Μη απάντηση σε καταγγελίες που αφορούσαν τις διαδικασίες προληπτικών μέτρων σε βάρος συλληφθέντος. Παραβίαση του άρθρου 5 της ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Trofymenko κατά Ουκρανίας της 04.05.2023 (αρ. προσφ. 18444/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Σύλληψη προσφεύγοντος χωρίς προηγούμενη δικαστική απόφαση. Προσφυγή βάσει του άρθρου 5 § 1 της ΕΣΔΑ για παράνομη σύλληψή του και το ότι οι καταγγελίες του για την παράνομη σύλληψη δεν είχαν εξεταστεί δεόντως και δεν είχε εκτελεστό δικαίωμα αποζημίωσης για τις παραπάνω καταγγελίες.
Το 2016 το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς της Ουκρανίας (NABU) ξεκίνησε ποινική έρευνα για εικαζόμενη υπεξαίρεση δημοσίων πόρων μεγάλης κλίμακας που αφορούσε τον πληθωρισμό των τιμών προμήθειας από το Υπουργείο Άμυνας για καύσιμα που προμήθευε η εταιρεία T. , στην οποία ο προσφεύγων ήταν επενδυτής.
Ένας ντετέκτιβ του NABU συνέλαβε τον προσφεύγοντα, σύμφωνα με το άρθρο 208 § 1 (3) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το οποίο επιτρέπει τη σύλληψη χωρίς προηγούμενη δικαστική απόφαση σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύεται ότι ένα άτομο ύποπτο για σοβαρό αδίκημα διαφθοράς που διερευνάται από το NABU μπορεί να διαφύγει.
Το δικαστήριο απέρριψε το αίτημα για προσωρινή κράτηση και άφησε ελεύθερο τον προσφεύγοντα υπό τον όρο να μην διαφύγει και να συμμορφωθεί με ορισμένες υποχρεώσεις.
Ο προσφεύγων συνελήφθη βάσει διαφορετικών διατάξεων που δεν συνεπάγονταν επείγουσες απαιτήσεις, αλλά απλώς επέτρεπαν τη σύλληψη στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας σχετικά με ισχυρισμούς για σοβαρή διαφθορά και ύπαρξη κινδύνου φυγής.
Ο προσφεύγων υπέβαλε καταγγελία ως προς τις διαδικασίες για τη λήψη προληπτικών μέτρων εναντίον του κατά την προδικασία , αλλά δεν δόθηκε απάντηση στα επιχειρήματά του από τ` εθνικά όργανα.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 5 §§ 4 και 5 της ΕΣΔΑ και επιδίκασε 650 ευρώ για ηθική βλάβη και 700 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 5 § 1
Άρθρο 5 § 4
Άρθρο 5 § 5
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Το 2016 το Εθνικό Γραφείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς της Ουκρανίας (“NABU”) ξεκίνησε ποινική έρευνα για εικαζόμενη υπεξαίρεση δημοσίων πόρων μεγάλης κλίμακας που αφορούσε τον πληθωρισμό των τιμών προμήθειας από το Υπουργείο Άμυνας για καύσιμα που προμήθευε η εταιρεία T. , στην οποία ο προσφεύγων ήταν επενδυτής (και σύμφωνα με το NABU, ο de facto κύριος ιδιοκτήτης του).
Στις 19 Σεπτεμβρίου 2017 οι φερόμενοι ως συνεργάτες του προσφεύγοντος στο σχέδιο, οι G. και M. (ο τελευταίος είναι ο διευθύνων σύμβουλος της T.), διέφυγαν από την Ουκρανία.
Στις 16 Οκτωβρίου 2017 πολλά άτομα, συμπεριλαμβανομένου του προσφεύγοντος, πραγματοποίησαν συνέντευξη Τύπου στο Κίεβο κατά την οποία αρνήθηκαν τους ισχυρισμούς για υπεξαίρεση.
Στην 1.45 μ.μ. της ίδιας ημέρας, ένας ντετέκτιβ του NABU συνέλαβε τον προσφεύγοντα, σύμφωνα με το άρθρο 208 § 1 (3) του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, το οποίο επιτρέπει τη σύλληψη χωρίς προηγούμενη δικαστική απόφαση σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύεται ότι ένα άτομο ύποπτος για σοβαρό αδίκημα διαφθοράς που διερευνάται από το NABU μπορεί να διαφύγει.
Ο προσφεύγων κατηγορήθηκε για υπεξαίρεση δημοσίου χρήματος μεγάλης κλίμακας.
Την ίδια ημέρα, ο ντετέκτιβ του NABU κατέθεσε αίτηση στο Επαρχιακό Δικαστήριο του Κιέβου Solomyanskyi ζητώντας την επιβολή προσωρινής κράτησης στον προσφεύγοντα. Ο ντετέκτιβ υποστήριζε ότι υπήρχε κίνδυνος ο προσφεύγων να διαφύγει, καθώς είχε τέσσερα διεθνή ταξιδιωτικά διαβατήρια, η τοποθεσία των οποίων ήταν άγνωστη, και ότι είχε ταξιδέψει προηγουμένως σε πολλές ξένες χώρες στις οποίες θα μπορούσε ενδεχομένως να διαφύγει. Το γεγονός ότι ο προσφεύγων αντιμετώπιζε πιθανή ποινή φυλάκισης 7 έως 12 ετών ήταν ένας άλλος παράγοντας που αναφέρθηκε από τον ντετέκτιβ, όπως και η πολυπλοκότητα του εν λόγω εγκληματικού σχεδίου και η κλίμακα της προσποίησης που περιλάμβανε. Ο προσφεύγων είχε εκτεταμένες διασυνδέσεις με τις αστυνομικές αρχές, το Υπουργείο Άμυνας και άλλους κρατικούς θεσμούς. Αυτό έδειχνε ότι, εάν ήταν ελεύθερος, ο προσφεύγων μπορούσε να παρέμβει στην έρευνα αποκρύπτοντας στοιχεία ή επηρεάζοντας μάρτυρες. Σε περίπτωση που το δικαστήριο δεν ήταν διατεθειμένο να διατάξει προσωρινή κράτηση, ο ντετέκτιβ του NABU πρότεινε να οριστεί εγγύηση 149.338 ουκρανικά εθνικά νομίσματα (περίπου 4.715 ευρώ) και να επιβληθούν ορισμένοι περιορισμοί.
Στις 17 Οκτωβρίου 2017 το Περιφερειακό Δικαστήριο του Κιέβου Solomyanskyi πραγματοποίησε ακρόαση κατά την οποία εξέτασε την αίτηση για την επιβολή προληπτικών μέτρων, αλλά και τις γραπτές αντιρρήσεις του προσφεύγοντος. Άκουσε επίσης τους διαδίκους. Ο δικηγόρος του προσφεύγοντος υποστήριξε, ειδικότερα, ότι η σύλληψή του χωρίς προηγούμενη δικαστική απόφαση ήταν παράνομη.
Την ίδια ημέρα το δικαστήριο απέρριψε την αίτηση για προσωρινή κράτηση και άφησε ελεύθερο τον προσφεύγοντα με τον περιοριστικό όρο να μην διαφύγει και να συμμορφωθεί με ορισμένες υποχρεώσεις (κυρίως να απέχει από την επικοινωνία με άλλους υπόπτους στην έρευνα, να παραδώσει τα διαβατήριά του και να φορέσει ηλεκτρονική συσκευή παρακολούθησης). Το δικαστήριο διαπίστωσε ότι υπήρχε εύλογη υποψία σε βάρος του και ότι αποδείχθηκαν οι κίνδυνοι που δικαιολογούσαν την επιβολή προληπτικού μέτρου. Ταυτόχρονα, το δικαστήριο δεν θεώρησε αποδεδειγμένο ότι η κράτηση ήταν απαραίτητη για την αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων.
Στις 21 Νοεμβρίου 2017 το Εφετείο του Κιέβου απέρριψε τις εφέσεις που είχαν υποβάλει η εισαγγελία και ο προσφεύγων και επικύρωσε την πρωτόδικη απόφαση. Σε απάντηση στο επιχείρημα του προσφεύγοντος ότι η σύλληψή του χωρίς προηγούμενη δικαστική απόφαση ήταν παράνομη, το εθνικό δικαστήριο δήλωσε ότι ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας προέβλεπε χωριστή διαδικασία προσφυγής για τέτοιες υποτιθέμενες παραβιάσεις. Το δικαστήριο δεν διευκρίνισε τι περιελάμβανε αυτή η διαδικασία.
Στις 17 Οκτωβρίου 2017 ο προσφεύγων κατέθεσε αίτηση habeas corpus στο Επαρχιακό Δικαστήριο του Κιέβου Σεφτσένκιβσκι βάσει του άρθρου 206 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (βλ. Vadym Melnyk κατά Ουκρανίας της 16.10.2022 και Kurochenko and Zolotukhin κατά Ουκρανίας της 11.02.2021 με αρ. προσφ. 20936/16 και 53257/16 , §§ 79-82), με την οποία ζητούσε να κηρυχθεί παράνομη η κράτησή του αφού έγινε χωρίς δικαστική απόφαση. Ο προσφεύγων υποστήριξε, ιδίως, ότι δεν υπήρχε κίνδυνος διαφυγής του και επομένως δεν υπήρχε νομική βάση για τη σύλληψή του χωρίς δικαστική απόφαση σύμφωνα με το άρθρο 208 § 1. Αυτό αποδείχτηκε, ειδικότερα, από το γεγονός ότι, ο προσφεύγων γνώριζε την ύπαρξή της έρευνας και δεν είχε τραπεί σε φυγή, αλλά αντιθέτως είχε υπερασπιστεί δημόσια την εταιρεία του έναντι των κατηγοριών.
Την ίδια ημέρα το Περιφερειακό Δικαστήριο του Κιέβου απέρριψε την αίτηση, κρίνοντας ότι δεν ήταν αρμόδιο να εξετάσει καταγγελίες για συλλήψεις χωρίς ένταλμα και ότι αυτές οι καταγγελίες θα έπρεπε να εξεταστούν κατά την προκαταρκτική ακρόαση κατά την έναρξη της ποινικής δίκης του κατηγορουμένου. Όσον αφορά την υποχρέωση βάσει του άρθρου 206 να προσαχθεί ένας φερόμενος παράνομα κρατούμενος στο δικαστήριο, η διάταξη αυτή δεν μπορούσε να γίνει επίκληση, δεδομένου ότι ο προσφεύγων είχε συλληφθεί ειδικά για να προσαχθεί στο δικαστήριο και σύμφωνα με το άρθρο 211, ένα άτομο που συνελήφθη χωρίς δικαστική εντολή έπρεπε να προσάγεται αυτοδικαίως στο δικαστήριο εντός 60 ωρών. Αυτή η προθεσμία δεν είχε παρέλθει. Δεν ασκήθηκε έφεση κατά της απόφασης αυτής.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Σε πολλές αποφάσεις κατά της Ουκρανίας, το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβιάσεις του άρθρου 5 § 1 λόγω συλλήψεων που πραγματοποιήθηκαν από τις ανακριτικές αρχές χωρίς προηγούμενη δικαστική απόφαση βάσει των εσωτερικών νομικών διατάξεων που επέτρεπαν τέτοιες συλλήψεις μόνο σε επείγουσες καταστάσεις (βλ. Strogan κατά Ουκρανίας της 06.10.2016, αρ. προσφ. 30198/11).
Οι διαπιστώσεις αυτές δεν είχαν εφαρμογή στην υπό κρίση υπόθεση. Ο προσφεύγων συνελήφθη βάσει διαφορετικών διατάξεων που δεν συνεπάγονταν επείγουσες απαιτήσεις, αλλά απλώς δικαιολογούσαν τη σύλληψη στο πλαίσιο ποινικής διαδικασίας σχετικά με ισχυρισμούς για σοβαρή διαφθορά και ύπαρξη κινδύνου φυγής.
Δεν υπήρχε καμία ένδειξη ότι οι προϋποθέσεις αυτές δεν πληρούνταν στην παρούσα υπόθεση. Ειδικότερα, όσον αφορά τον κίνδυνο διαφυγής, οι αρχές ανέφεραν διάφορες ειδικές περιστάσεις που δικαιολογούσαν την ύπαρξη αυτού του κινδύνου (Merabishvili κατά Γεωργίας της 28.11.2017 αρ. προσφ. 72508/13). Δεν υπήρχε άλλη ένδειξη μη συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις του άρθρου 5 § 1.
Το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 5 § 1 της Σύμβασης.
Έλεγχος της νομιμότητας της σύλληψης
Η υπόθεση Vadym Melnyk κατά Ουκρανίας εξετάστηκε στο πλαίσιο της διαδικασίας habeas corpus του άρθρου 206 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Ωστόσο, τελικά δεν διαπιστώθηκε καμία παράβαση, διότι ο προσφεύγων είχε εγείρει το ίδιο θέμα στο πλαίσιο διαδικασίας για την εφαρμογή προληπτικού μέτρου και τελικά το εφετείο, στη διαδικασία αυτή, έκρινε παράνομη τη σύλληψή του χωρίς ένταλμα.
Αντιθέτως, εν προκειμένω, ο προσφεύγων υπέβαλε την καταγγελία του ως προς αυτό και στις δύο προαναφερθείσες διαδικασίες, αλλά δεν δόθηκε απάντηση στα επιχειρήματά του κατά τη διάρκεια καμίας από αυτές.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 5 § 4 της Σύμβασης. Έχοντας εξετάσει όλο το υλικό ενώπιόν του, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι επίσης υπήρξε παραβίαση και του άρθρου 5 § 5.
Δίκαιη Ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα το ποσό των 650 ευρώ για ηθική βλάβη και το ποσό των 700 ευρώ για έξοδα ( επιμέλεια: echrcaselaw.com).
