Μάρτυρας του Ιεχωβά αντιρρησίας συνείδησης δεν είχε δυνατότητα εναλλακτικής θητείας αντί της στρατιωτικής. Παραβίαση ελευθερίας σκέψης, συνείδησης και θρησκείας
ΑΠΟΦΑΣΗ
Teliatnikov κατά Λιθουανίας της 07.06.2022 (αρ. προσφ. 51914/19)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων ήταν μέλος των Μαρτύρων του Ιεχωβά και απέκτησε την ιδιότητα του λειτουργού εντός της θρησκευτικής του κοινότητας. Λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων (αντιρρησίας συνείδησης), όταν επιστρατεύτηκε για την προβλεπόμενη θητεία αρνήθηκε να υπηρετήσει. Ζήτησε εξαίρεση ή εναλλακτική πολιτική θητεία, όμως το αίτημά του δεν έγινε δεκτό.
Επικαλούμενος το άρθρο 9 (ελευθερία σκέψης, συνείδησης και θρησκείας) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι είχε στερηθεί το δικαίωμα να αρνηθεί την εκτέλεση στρατιωτικής θητείας παρά τις πεποιθήσεις του χωρίς τη δυνατότητα εναλλακτικής πολιτικής θητείας.
Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι ήταν απαραίτητο να επιτευχθεί μια ισορροπία μεταξύ της ανάγκης να μοιραστεί το βάρος της στρατιωτικής του θητείας και της συνείδησης του ατόμου. Ωστόσο το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο δεν είχε εξετάσει εάν υπήρχαν πράγματι σοβαροί λόγοι για να μην απαλλαχθεί ο προσφεύγων από τη στρατιωτική θητεία. Συνολικά το λιθουανικό σύστημα στρατολόγησης απέτυχε να επιφέρει μια ισορροπία μεταξύ των αναγκών της κοινωνίας στο σύνολό της και εκείνων των αντιρρησιών συνείδησης, και επιπλέον η πολιτική θητεία είχε ελάχιστη διαφορά από τη στρατιωτική, δεδομένου ότι παρέμενε κάτω από τις στρατιωτικές δομές και έτσι δεν είχε ουσιαστική διαφορά. Τα κράτη οφείλουν να δημιουργήσουν εναλλακτικές λύσεις εκτός των δομών στρατιωτικής διοίκησης. Το Δικαστήριο τελικά διαπίστωσε ότι η παράλειψη του κράτους να σεβαστεί την αντίρρηση συνείδησης του προσφεύγοντος δεν ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 9 της ΕΣΔΑ και επιδίκασε στον προσφεύγοντα 3.000 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 9
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Stanislav Teliatnikov, είναι Λιθουανός υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1994 και ζει στο Konak (επαρχία Σμύρνης, Τουρκία). Είναι μέλος των Μαρτύρων του Ιεχωβά, μιας θρησκείας που αντιτίθεται στη στρατιωτική θητεία για τα μέλη του. Απέκτησε την ιδιότητα του λειτουργού εντός της θρησκευτικής του κοινότητας.
Στη Λιθουανία, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αποτελούν εγγεγραμμένη θρησκευτική κοινότητα αλλά δεν είναι μία από τις εννέα παραδοσιακές θρησκείες αναγνωρισμένες από το κράτος.
Τον Ιούνιο του 2015 ο προσφεύγων επιστρατεύτηκε για στρατιωτική θητεία. Απέστειλε επιστολή στη στρατιωτική μονάδα, εξηγώντας ότι δεν μπορούσε να εκτίσει στρατιωτική θητεία ή οποιαδήποτε βοηθητική υπηρεσία λόγω της «θρησκευτικής του συνείδησης», ζητώντας εξαίρεση ή εναλλακτική πολιτική θητεία, επικαλούμενος το άρθρο 9 της Σύμβασης και το άρθρο 26 του Συντάγματος. Την εν λόγω περίοδο ιερείς από τις εννέα παραδοσιακές θρησκείες απαλλάχτηκαν από τη στρατιωτική θητεία. Τον Σεπτέμβριο του 2015, το αίτημα του προσφεύγοντος για απαλλαγή απορρίφθηκε, με το ζήτημα της πολιτική θητείας να παραμένει ανεπίλυτο.
Η απόφαση αυτή επικυρώθηκε από το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, με αναφορά στο συνταγματικό καθήκον όλων των πολιτών να εκτελούν τη στρατιωτική τους θητεία.
Ο προσφεύγων ξεκίνησε δικαστικές διαδικασίες, υποστηρίζοντας ότι έπρεπε να απαλλαγεί από τη στρατιωτική θητεία λόγω της ιδιότητάς του ως ιερέα, ισχυριζόμενος ότι υφίσταντο διακρίσεις στον σχετικό νόμο κατά των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Εν αναμονή της απόφασης σε μια εκκρεμή και παρόμοια υπόθεση του Συνταγματικού Δικαστηρίου, το Περιφερειακό Διοικητικό Δικαστήριο του Βίλνιους ανέστειλε τη διαδικασία. Το Συνταγματικό Δικαστήριο στη σχετική απόφαση αναφέρει μεταξύ άλλων τα εξής:
«… οι πεποιθήσεις, η θρησκεία ή η πίστη δεν μπορούν να χρησιμοποιούνται ως δικαιολογία για την… μη τήρηση των νόμων … όλοι πρέπει να τηρούν το Σύνταγμα και τους νόμους … Μεταξύ άλλων, αυτό σημαίνει ότι, βάσει των πεποιθήσεών του, της θρησκείας και της πίστης του κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί να εκπληρώσει τα συνταγματικά καθιερωμένα καθήκοντα [όπως] το καθήκον του πολίτη να εκτελεί στρατιωτική ή εναλλακτική θητεία εθνικής άμυνας ή να απαιτήσει απαλλαγή από αυτά τα καθήκοντα».
Μετά την επανάληψη της διαδικασίας, τον Απρίλιο του 2019 το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο εξέδωσε αμετάκλητη απόφαση, κρίνοντας ότι το συνταγματικό καθήκον του πολίτη να εκτελεί υποχρεωτική στρατιωτική θητεία ή εναλλακτική θητεία εθνικής άμυνας εφαρμόζεται σε ιερείς παραδοσιακών και μη εκκλησιών ή θρησκευτικών οργανώσεων στη Λιθουανία. Δεν υπήρχε λόγος εξαίρεσης του προσφεύγοντος από τη στρατιωτική θητεία ή την εναλλακτική υπηρεσία εθνικής άμυνας σύμφωνα με το Σύνταγμα.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Σύμφωνα με τη νομολογία του Δικαστηρίου, η άρνηση ανάληψης στρατιωτικής θητείας ή εναλλακτικών θητειών μπορούσε να αποτελέσει εκδήλωση των θρησκευτικών πεποιθήσεων ενός ατόμου. Αν και ο προσφεύγων στην υπόθεση αυτή δεν καταδικάστηκε για οποιοδήποτε έγκλημα από την άποψη αυτή, έκρινε ωστόσο ότι η άρνηση να του παραχωρηθεί καθεστώς αντιρρησία συνείδησης αποτέλεσε παρέμβαση στις ειλικρινείς θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Αυτή η παρέμβαση είχε βάση στο εσωτερικό δίκαιο και υπήρξε συνταγματικό καθήκον των πολιτών με στόχο τη διασφάλιση της δημόσιας ασφάλειας.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η υποχρεωτική στρατιωτική θητεία επέβαλε μεγάλο βάρος σε μεμονωμένους πολίτες. Ήταν απαραίτητο να επιτευχθεί μια ισορροπία μεταξύ της ανάγκης να μοιραστεί το βάρος της στρατιωτικής θητείας και της συνείδησης του ατόμου. Το Ανώτατο Διοικητικό Δικαστήριο δεν είχε εξετάσει εάν υπήρχαν πράγματι σοβαροί λόγοι για να μην απαλλαχθεί ο προσφεύγων από τη στρατιωτική θητεία. Πράγματι, το εν λόγω δικαστήριο είχε σταθερά προωθήσει τις συνταγματικές υποχρεώσεις των ιδιωτών προς το Κράτος παραβλέποντας το δικαίωμα στη θρησκευτική ελευθερία. Συνολικά, το λιθουανικό σύστημα στρατολόγησης απέτυχε να επιφέρει μια ισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες της κοινωνίας στο σύνολό της και στους αντιρρησίες συνείδησης οι οποίοι επιθυμούσαν να συνεισφέρουν στην κοινωνία με κάποιο άλλο τρόπο.
Όσον αφορά την εναλλακτική πολιτική θητεία, το Δικαστήριο του Στρασβούργου έκρινε ότι αυτή δεν ήταν και τόσο διαφορετική, καθώς αποτελούσε μέρος της στρατιωτικής υποδομής, με τους κληρωτούς να αναφέρονται ως «στρατεύσιμοι» σε όλους τους κανονισμούς. Τα κράτη έπρεπε να δημιουργήσουν εναλλακτικές λύσεις εκτός των δομών στρατιωτικής διοίκησης. Το Δικαστήριο τελικά διαπίστωσε ότι η παράλειψη του κράτους να σεβαστεί την αντίρρηση συνείδησης του προσφεύγοντος δεν ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 9 της ΕΣΔΑ.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου επιδίκασε στον προσφεύγοντα 3.000 ευρώ για έξοδα. (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
