Κρατούμενος σε φυλακή που βρωμούσε. Κελιά υπερπλήρη και μικρά με κακό εξαερισμό, γεμάτα κατσαρίδες και ψείρες! Εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης!
ΑΠΟΦΑΣΗ
Volodya Avetisyan κατά Αρμενίας της 03.05.2022 (αρ. προσφ.39087/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων, Volodya Avetisyan, είναι υπήκοος της Αρμενίας ο οποίος γεννήθηκε το 1963. Κρατήθηκε από τις 23 Σεπτεμβρίου 2013 σε προσωρινή κράτηση στις φυλακές Nubarashen σε διάφορα κελιά.
Ο προσφεύγων κατήγγειλε τις ανεπαρκείς και εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης στις φυλακές. Κατέθεσε καταγγελίες στα δικαστήρια κατά του τμήματος φυλακών του Υπουργείου Δικαιοσύνης και των φυλακών, χωρίς όμως θετικό αποτέλεσμα.
Επικαλούμενος το άρθρο 3 (απαγόρευση εξευτελιστικής μεταχείρισης), ισχυρίστηκε ότι κρατήθηκε σε υπερπλήρη, γεμάτα με παράσιτα και με κακό εξαερισμό κελιά και ότι ήταν εκτεθειμένος σε παθητικό κάπνισμα όλο το εικοσιτετράωρο, εκτός από μία ώρα ημερησίως, που περπατούσε στην αυλή. Ανέφερε ότι υπήρχε μια άσχημη μυρωδιά συνεχώς στο χώρο των φυλακών και ότι ψείρες και κατσαρίδες κυκλοφορούσαν στο κοινόχρηστο τμήμα των κελιών, η δε διοίκηση της φυλακής δεν έκανε τίποτα για να τα εξαλείψει τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν οι κρατούμενοι.
Κατήγγειλε επίσης, επικαλούμενος το άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) της Σύμβασης, ότι δεν είχε κανένα αποτελεσματικό ένδικο μέσο όσον αφορά τις καταγγελίες του για τις ανεπαρκείς συνθήκες κράτησής του στη φυλακή.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι καμία από τις διαδικασίες δικαστικής επανεξέτασης δεν παρείχε αποτελεσματικό εσωτερικό ένδικο μέσο για να ικανοποιήσει τις καταγγελίες του προσφεύγοντος σχετικά με τις καταγγελλόμενες ως ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης, ούτε ήταν ικανές να αποτρέψουν τη συνέχιση της εικαζόμενης παραβίασης και, εάν ήταν απαραίτητο, να παρέχουν αποζημίωση για τη ζημία που υπέστη, όπως απαιτείται από το άρθρο 13 της ΕΣΔΑ.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 3 της Σύμβασης λόγω των συνθηκών κράτησης του προσφεύγοντος, καθώς τα σωρευτικά αποτελέσματα των συνθηκών κράτησης του προσφεύγοντος, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού χώρου που του παραχωρήθηκε, ισοδυναμούσαν με εξευτελιστική μεταχείριση και επιδίκασε ποσό 3.900 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 3,
Άρθρο 13
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Volodya Avetisyan, είναι υπήκοος της Αρμενίας ο οποίος γεννήθηκε το 1963.
Ο προσφεύγων τέθηκε σε προσωρινή κράτηση στις φυλακές Nubarashen από τις 23 Σεπτεμβρίου 2013 έως τις 11 Μαρτίου 2015. Μεταξύ 23 Σεπτεμβρίου 2013 και 16 Ιουλίου 2014 κρατήθηκε στο κελί αρ. 013. Από 17 Ιουλίου 2014 και μετά κρατούνταν στο κελί αρ. 007.
Ισχυρίστηκε ότι τα εν λόγω κελιά ήταν περίπου 15-20 τ.μ. και ήταν υπερπλήρη. Κατά την άποψή του, ο αριθμός των κρατουμένων και στα δύο κελιά κυμαινόταν, σε διάφορες περιόδους, μεταξύ 5 και 8 ατόμων. Στις παρατηρήσεις του ανέφερε περαιτέρω λεπτομέρειες ως προς το μέγεθος των κελιών. Ο προσφεύγων υποστήριξε ότι δεν υπήρχε κεντρικό σύστημα εξαερισμού στη φυλακή και ότι τα κελιά αερίζονταν από παράθυρα και ανεμιστήρες. Ελλείψει συστήματος θέρμανσης, οι κυψέλες θερμαίνονται με ηλεκτρικές εστίες φωτιάς. Μια άσχημη μυρωδιά υπήρχε συνεχώς σε όλο το χώρο των φυλακών. Ο προσφεύγων πέρασε όλο το διάστημα της κράτησής του εντός των κελιών, με εξαίρεση την καθημερινή βόλτα μιας ώρας έξω και τη συμμετοχή του σε ανακριτικές διαδικασίες. Κάποιοι από τους συγκρατούμενούς του κάπνιζαν στα κελιά. Ψείρες, κατσαρίδες και άλλα έντομα εντοπίστηκαν στο κοινόχρηστο τμήμα των κελιών, αλλά η διοίκηση της φυλακής δεν έκανε τίποτα για να τα εξαλείψει.
Η Κυβέρνηση αμφισβήτησε τις μετρήσεις που κατήγγειλε ο προσφεύγων και ισχυρίστηκε ότι τα κελιά αρ. 013 και 007 είχαν εμβαδό 35 και 32 τ.μ αντίστοιχα την επίμαχη περίοδο. Ισχυρίστηκε περαιτέρω ότι ο αριθμός των κρατουμένων στα κελιά κατά τις περιόδους κράτησης του προσφεύγοντος κυμαινόταν από 5 έως 8. Προς επίρρωση του ισχυρισμού της, η Κυβέρνηση προσκόμισε το σχετικό μητρώο κρατουμένων των φυλακών, το οποίο περιείχε πληροφορίες σχετικά με τον αριθμό των κρατουμένων που βρίσκονταν σε κάθε κελί της φυλακής. Ενώ δεν δόθηκαν πλήρεις πληροφορίες για μια περίοδο κράτησης τριάντα έξι ημερών (είτε έλειπαν οι σχετικές σελίδες του μητρώου είτε ο αριθμός των κρατουμένων δεν ήταν καταχωρημένος ή δεν ήταν σαφές σε ποια περίοδο αναφέρονται οι σχετικές πληροφορίες) οι ακόλουθες πληροφορίες μπορούν να εξαχθούν από το εν λόγω έγγραφο. Κατά την κράτηση του προσφεύγοντος στο κελί αρ. 013 ο αριθμός των συγκρατούμενών του κυμαινόταν μεταξύ 7 και 10 και, σε αρκετές περιπτώσεις, έφτανε τα 12 άτομα, με εξαίρεση μια περίοδο 55 ημερών που ο αριθμός αυτός κυμαινόταν μεταξύ 5 και 6. Στο κελί αρ. 007, ο αριθμός των συγκρατουμένων του προσφεύγοντος κυμαινόταν μεταξύ 8 και 10, με εξαίρεση μια περίοδο 37 ημερών, που ο αριθμός αυτός κυμαινόταν μεταξύ 6 και 7 και, σε μία περίπτωση, ο προσφεύγων μοιράστηκε το κελί του με 5 συγκρατούμενους.
Στις 22 Ιανουαρίου 2015 ο προσφεύγων υπέβαλε Αγωγή στο Γενικό Δικαστήριο της Περιφέρειας Σενγκαβίτ του Ερεβάν («το Επαρχιακό Δικαστήριο») κατά του σωφρονιστικού τμήματος του Υπουργείου Δικαιοσύνης και της φυλακής, ζητώντας από το δικαστήριο να αναγνωρίσει και να θέσει τέλος στην συνεχιζόμενη παραβίαση των δικαιωμάτων του βάσει του άρθρου 3 της Σύμβασης λόγω των συνθηκών κράτησής του και να του επιδικάσει χρηματική ικανοποίηση για ηθική βλάβη. Την ίδια ημερομηνία, το Επαρχιακό Δικαστήριο εξέτασε την Αγωγή του προσφεύγοντος σύμφωνα με τους κανόνες της πολιτικής δικονομίας και την έκρινε απαράδεκτη, με την αιτιολογία ότι μια τέτοια αξίωση δεν εμπίπτει στην αρμοδιότητα των δικαστηρίων γενικής δικαιοδοσίας, αλλά στην αρμοδιότητα του Διοικητικού Δικαστηρίου, δεδομένου του διοικητικού χαρακτήρα της.
Στις 9 Φεβρουαρίου 2015, ο προσφεύγων άσκησε έφεση κατά της απόφασης αυτής. Στις 2 Μαρτίου 2015 το (αστικό) Εφετείο ακύρωσε την απόφαση του Επαρχιακού Δικαστηρίου, με την αιτιολογία ότι η αγωγή του προσφεύγοντος εγείρει ζητήματα ποινικού δικαίου που εμπίπτουν στο πεδίο εφαρμογής των δικαστηρίων γενικής δικαιοδοσίας, ενώ το Επαρχιακό Δικαστήριο την εξέτασε σύμφωνα με τους κανόνες του πολιτικής δικονομίας. Στις 29 Απριλίου 2015 το Επαρχιακό Δικαστήριο έκρινε εκ νέου την αγωγή του προσφεύγοντος και την απαράδεκτη σύμφωνα με τους κανόνες της πολιτικής δικονομίας. Το δικαστήριο έκρινε ότι η αγωγή δεν ήταν ποινικού χαρακτήρα και, παρά την εφετειακή απόφαση, δεν υπήρχε διαδικασία του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας βάσει της οποίας θα μπορούσε να γίνει δεκτή μια τέτοια αγωγή. Στις 18 Μαΐου 2015, ο προσφεύγων, επικαλούμενος το άρθρο 13 της ΕΣΔΑ, στράφηκε κατά της απόφασης αυτής, προβάλλοντας παρόμοια επιχειρήματα όπως προηγουμένως. Επεσήμανε ότι το Εφετείο είχε ήδη διαπιστώσει ότι η αγωγή του εγείρει ζητήματα ποινικού δικαίου και ως εκ τούτου εμπίπτει στην αρμοδιότητα των δικαστηρίων γενικής δικαιοδοσίας, αλλά ότι το Επαρχιακό Δικαστήριο την εξέτασε ξανά σύμφωνα με τους κανόνες της πολιτικής δικονομίας.
Μετά από αρκετές διαδικασίες ενώπιον των εθνικών δικαστηρίων, το Εφετείο κήρυξε την αγωγή απαράδεκτη, δεδομένου ότι, λόγω της μορφής, του περιεχομένου και του αντικειμένου των αξιώσεων του προσφεύγοντος, έμοιαζε με αστική αγωγή, ενώ τα ζητήματα που τέθηκαν σε αυτήν αφορούσαν την εκτέλεση ποινής και δεν υπόκειντο σε εξέταση βάσει των κανόνων της πολιτικής δικονομίας. Στις 3 Αυγούστου 2015 ο προσφεύγων άσκησε αναίρεση και στις 26 Αυγούστου 2015 το Ακυρωτικό Δικαστήριο την απέρριψε.
Επικαλούμενος τα άρθρα 3 (απαγόρευση εξευτελιστικής μεταχείρισης) και 13 (δικαίωμα πραγματικής προσφυγής) της ΕΣΔΑ, ο προσφεύγων παραπονέθηκε για τις ανεπαρκείς συνθήκες κράτησής του στις φυλακές Nubarashen και ισχυρίστηκε ότι δεν είχε κανένα αποτελεσματικό ένδικο μέσο για να απευθυνθεί στα εθνικά δικαστήρια.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 13 σε συνδυασμό με άρθρο 3
Η Κυβέρνηση είχε υποστηρίξει ότι ο προσφεύγων δεν είχε εξαντλήσει τα εσωτερικά ένδικα μέσα.
Το Δικαστήριο είχε προηγουμένως απορρίψει τις αντιρρήσεις περί μη εξάντλησης που είχε διατυπώσει η Αρμενική Κυβέρνηση σε υποθέσεις που αφορούσαν ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης (Kirakosyan κατά Αρμενίας, Gaspari κατά Αρμενίας). Στην παρούσα υπόθεση, η Κυβέρνηση είχε προβάλει νέο λόγο για την ένστασή της, βασιζόμενη κυρίως στο επιχείρημα ότι, υποβάλλοντας αστική αξίωση αντί να κινήσει διοικητική ή ποινική διαδικασία, ο προσφεύγων είχε κάνει χρήση ενός σαφώς μάταιου ένδικου μέσου. Η Κυβέρνηση, ωστόσο, δεν είχε υποβάλει κανένα επιχείρημα ή αποδεικτικό στοιχείο σχετικά με την αποτελεσματικότητα αυτών των διορθωτικών μέτρων σε σχέση με τα συγκεκριμένα παράπονα του προσφεύγοντος:
Πρώτον, δεν ήταν σαφές ποιο αποτέλεσμα θα μπορούσε να επιτευχθεί στην κατάσταση του προσφεύγοντος με την προσφυγή σε δικαστική αρχή, διοικητική ή ποινική, κατά της σωφρονιστικής υπηρεσίας και της σωφρονιστικής αρχής, δεδομένου ότι τα ζητήματα που τέθηκαν είχαν προφανώς διαρθρωτικό χαρακτήρα. Η Κυβέρνηση δεν είχε εξηγήσει το εύρος μιας τέτοιας δυνητικής δικαστικής επανεξέτασης και το είδος της επανόρθωσης που θα μπορούσε να είχε επιτύχει ο προσφεύγων αν είχε ακολουθήσει οποιοδήποτε από αυτά τα ένδικα μέσα, ιδίως τυχόν προληπτικά και αντισταθμιστικά μέτρα που θα μπορούσαν να είχαν διατάξει τα δικαστήρια. Δεν είχαν αναφερθεί σε συγκεκριμένους εσωτερικούς κανόνες ούτε παρείχαν παραδείγματα εθνικών δικαστικών αποφάσεων που ελήφθησαν σε παρόμοιες περιπτώσεις.
Δεύτερον, υπήρχε σύγχυση στο εσωτερικό δίκαιο και στη πρακτική κατά τον κρίσιμο χρόνο ως προς το ποια διαδικασία – διοικητική ή ποινική – έπρεπε να ακολουθηθεί κατά την υποβολή καταγγελιών κατά των σωφρονιστικών αρχών, με διαφωνία επί του θέματος μεταξύ Επαρχιακού Δικαστηρίου και Εφετείου. Η Κυβέρνηση είχε επίσης αναφερθεί και στα δύο ένδικα μέσα χωρίς, ωστόσο, να διευκρινίσει ποιο από τα δύο είχε εφαρμογή στην περίπτωση του προσφεύγοντος. Αυτή η ασάφεια είχε αναγνωριστεί το 2019 από το Συνταγματικό Δικαστήριο, το οποίο είχε ζητήσει νομοθετικές τροποποιήσεις για την επίλυση του ζητήματος και, εν αναμονή τέτοιων αλλαγών, είχε παραπέμψει τέτοιες υποθέσεις, με ορισμένες εξαιρέσεις, στο Διοικητικό Δικαστήριο. Τα προαναφερθέντα ένδικα μέσα δεν είχαν επομένως, επιπλέον, την απαιτούμενη σαφήνεια κατά τον χρόνο των πραγματικών περιστατικών.
Τρίτον, το επιχείρημα της Κυβέρνησης ότι ο προσφεύγων έπρεπε να προσφύγει στο Συνταγματικό Δικαστήριο, προκειμένου να εξεταστεί στη συνέχεια η αξίωσή του από το Διοικητικό Δικαστήριο, δεν μπορούσε να γίνει δεκτό. Το ΕΔΔΑ είχε κρίνει προηγουμένως ότι το συνταγματικό ένδικο μέσο γενικά δεν θεωρούνταν εσωτερικό ένδικο μέσο που έπρεπε να εξαντληθεί λόγω των ιδιαιτεροτήτων του δικαστικού ρόλου του Αρμενικού Συνταγματικού Δικαστηρίου (βλ. Gevorgyan and Others κατά Αρμενίας) και δεν υπήρχε λόγος να αποκλίνει από το συμπέρασμα αυτό στην παρούσα υπόθεση.
Για τους λόγους αυτούς, καμία από τις διαδικασίες δικαστικής επανεξέτασης που ανέφερε η Κυβέρνηση δεν παρείχε αποτελεσματικό εσωτερικό ένδικο μέσο για να ικανοποιήσει τις καταγγελίες του προσφεύγοντος σχετικά με τις υποτιθέμενες ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης, δεν ήταν διαθέσιμες τόσο στη θεωρία όσο και στην πράξη ούτε ήταν ικανές να αποτρέψουν τη συνέχιση της εικαζόμενης παράβασης και, εάν ήταν απαραίτητο, να παρέχουν αποζημίωση για τη ζημία που υπέστη, όπως απαιτείται από το άρθρο 13 της ΕΣΔΑ.
Το Δικαστήριο του Στρασβούργου διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ λόγω των συνθηκών κράτησης του προσφεύγοντος στη φυλακή Nubarashen, καθώς τα σωρευτικά αποτελέσματα των συνθηκών κράτησης του προσφεύγοντος, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού χώρου που του παραχωρήθηκε, ισοδυναμούσαν με εξευτελιστική μεταχείριση και του άρθρου 13 σε συνδυασμό με το άρθρο 3.
Δίκαιη Ικανοποίηση (άρθρο 41):
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε ποσό 3.900 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια: echrcaselaw.com)
