Καταδίκη τρομοκράτη σε 18 μήνες φυλάκιση για ραδιοφωνικά σχόλια που έκανε υπέρ των τρομοκρατών. Παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης λόγω αυστηρότητας της επιβληθείσας ποινής

ΑΠΟΦΑΣΗ

Rouillan κατά Γαλλίας της 23.06.2022 ( αρ. προσφ. 28000/19)

βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σχόλια τρομοκράτη σε ραδιόφωνα υπερ τρομοκρατών. Ελευθερία της έκφρασης. Δυσανάλογη, αυστηρή ποινή φυλάκισης.

Ο προσφεύγων ήταν πρώην μέλος της τρομοκρατικής ομάδας Action directe. Για την τρομοκρατική του δράση είχε εκτίσει ποινή κάθειρξης 25 ετών. Μετά την αποφυλάκιση του εμφανίστηκε σε ραδιοφωνική εκπομπή και έκανε δηλώσεις υπέρ τρομοκρατών αναφέροντας ότι «νόμιζα ότι ήταν πολύ γενναίοι, πολέμησαν γενναία…» και οι οποίες στη συνέχεια δημοσιεύτηκαν σε ιστότοπο περιοδικού. Καταδικάστηκε με αμετάκλητη απόφαση σε ποινή 18 μηνών φυλάκισης. Άσκησε προσφυγή για παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης.

Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι η καταδίκη του προσφεύγοντος ως συνεργού του αδικήματος παρακίνησης τρομοκρατικών πράξεων ισοδυναμούσε με παρέμβαση στο δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης. Θεώρησε ότι η παρέμβαση προβλεπόταν από το νόμο και είχε ως στόχο την πρόληψη της παραβατικότητας και του εγκλήματος.

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι: α) οι παρατηρήσεις του προσφεύγοντος είχαν γίνει στο πλαίσιο συζήτησης για θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος, β) η διάδοση των σχόλιων μέσω του ραδιοφώνου και του διαδικτύου ήταν ικανή να προσεγγίσει ένα ευρύ κοινό και γ) η επιβολή της ποινής έπρεπε να θεωρηθεί ότι ανταποκρίνεται, κατ’ αρχήν, σε μια επιτακτική κοινωνική ανάγκη.

Το Δικαστήριο του Στρασβούργου αφού επανέλαβε ότι απαιτείται από τις αρχές, σε θέματα ελευθερίας της έκφρασης, να ασκούν αυτοσυγκράτηση στις ποινικές διώξεις και ιδιαίτερα στην επιβολή ποινής φυλάκισης, έκρινε ότι, στις ιδιαίτερες περιστάσεις της υπόθεσης, οι λόγοι που προβλήθηκαν από τα εθνικά δικαστήρια στην άσκηση εξισορρόπησης που έπρεπε να κάνουν δεν ήταν επαρκείς για να δικαιολογήσουν ότι η αυστηρή ποινή φυλάκισης των 18 μηνών ήταν ανάλογη με τον επιδιωκόμενο νόμιμο στόχο.

Το Δικαστήριο διαπίστωσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της Σύμβασης) λόγω της αυστηρότητας της ποινής που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα, η οποία δεν ήταν απαραίτητη σε μία δημοκρατική κοινωνία και επιδίκασε ποσό των 15.000 ευρώ για έξοδα, κρίνοντας ότι η διαπίστωση παραβίασης ήταν από μόνη της επαρκής δίκαιη ικανοποίηση για κάθε ηθική βλάβη που υπέστη ο προσφεύγων.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 10

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Ο προσφεύγων, Jean-Marc Rouillan, είναι Γάλλος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1952 και ζει στην Tourrenquets. Ως πρώην μέλος της τρομοκρατικής ομάδας Action directe, καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη για ανθρωποκτονία από πρόθεση και έκτισε 25 χρόνια στη φυλακή πριν αποφυλακιστεί με όρους το 2012. Έχει συγγράψει πολλά βιβλία και έπαιξε σε ταινία υποδυόμενος τον εαυτό του το 2016.

Στις 23 Φεβρουαρίου 2016 ο προσφεύγων παραχώρησε συνέντευξη σε δύο δημοσιογράφους που μεταδόθηκε την ίδια ημέρα από πολιτικό πρόγραμμα, παραγωγή ενός περιφερειακού μηνιαίου περιοδικού σε συνεργασία με τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό. Η συνέντευξη αναρτήθηκε και στην ιστοσελίδα του περιοδικού.

Αναφερόμενος κατά τη διάρκεια της συνέντευξης στους δράστες της τρομοκρατικής επίθεσης του Παρισιού και του Σεν-Σαιν Ντενί στις επιθέσεις του 2015, δήλωσε συγκεκριμένα: «Νόμιζα ότι ήταν πολύ γενναίοι, πολέμησαν γενναία…». Στις 7 Μαρτίου 2016, ένας δικηγόρος που εκπροσωπούσε τα θύματα των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι ανέφερε τα εν λόγω σχόλια στον εισαγγελέα του Παρισιού.

Ο εισαγγελέας του Παρισιού αποφάσισε να ασκήσει δίωξη κατά του προσφεύγοντος δυνάμει του άρθρου 421-2-5 του Ποινικού Κώδικα για δημόσια υπεράσπιση τρομοκρατικής πράξης μέσω διαδικτυακής επικοινωνιακής υπηρεσίας προσβάσιμη στο κοινό. Η Γαλλική Ένωση Θυμάτων Τρομοκρατίας και πολλά θύματα των επιθέσεων της 13ης Νοεμβρίου 2015 παρέστησαν στη διαδικασία ως υποστηρικτές της κατηγορίας.

Στις 7 Σεπτεμβρίου 2016 το Ποινικό Δικαστήριο του Παρισιού καταδίκασε τον προσφεύγοντα σύμφωνα με τις κατηγορίες σε ποινή φυλάκισης οκτώ μηνών και την υποχρέωση να καταβάλει το ποσό του ενός ευρώ στο Γαλλικό Σύλλογο Θυμάτων Τρομοκρατίας και 300 ευρώ σε καθένα από τα θύματα των επιθέσεων που συμμετείχαν στη διαδικασία ως υποστηρικτές της διαδικασίας. Έχοντας υπόψη το πλαίσιο – κυρίως τις πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις που διαπράχθηκαν στη Γαλλία το 2015 – και τα προσωπικά χαρακτηριστικά του κ. Rouillan, ο οποίος είχε καταδικαστεί δύο φορές σε ισόβια κάθειρξη για τρομοκρατικά αδικήματα, το δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι παρατηρήσεις του δικαιολογούσαν μια μορφή βίας και προσέβαλαν την αξιοπρέπεια των θυμάτων. Ο προσφεύγων, ο εισαγγελέας και οι υποστηρικτές της κατηγορίας άσκησαν έφεση.

Στις 16 Μαΐου 2017 το Εφετείο του Παρισιού ακύρωσε την καταδίκη του προσφεύγοντος από το Ποινικό Δικαστήριο για δημόσια υπεράσπιση τρομοκρατικής πράξης και τον καταδίκασε ως συνεργό σε αυτό το αδίκημα σύμφωνα με τις νομοθετικές διατάξεις για τον καθορισμό της ευθύνης για αδικήματα τύπου. Το Εφετείο επίσης αύξησε την ποινή φυλάκιση σε 18 μήνες συμπεριλαμβανομένου 10 μηνών με αναστολή. Επικύρωσε την διάταξη περί καταβολής 1 ευρώ στη Γαλλική Ένωση Θυμάτων Τρομοκρατίας και κίνησε περαιτέρω διαδικασίες σχετικά με τους λοιπούς διαδίκους προκειμένου αυτοί να παρουσιάσουν την έκταση της άμεσης προσωπικής βλάβης που είχαν υποστεί.

Ο προσφεύγων προσέφυγε στο Ακυρωτικό Δικαστήριο και ζήτησε την έκδοση προδικαστικής απόφασης από το Συνταγματικό Συμβούλιο για τη συνταγματικότητα του άρθρου 421-2-5 του Ποινικού Κώδικα, που το καθιστούσε αδίκημα δημόσιας υπεράσπισης τρομοκρατικών πράξεων (apologie publique d’actes de terrorisme). Με την απόφαση της 18ης Μαΐου 2018 (αρ. 2018-706 QPC), το Συνταγματικό Συμβούλιο κήρυξε τις σχετικές διατάξεις του άρθρου 421-2-5 του Ποινικού Κώδικα ότι δεν είναι αντίθετες με το Σύνταγμα.

Στις 27 Νοεμβρίου 2018 το Ακυρωτικό Δικαστήριο απέρριψε την αναίρεσή του. Ισχυρίστηκε ιδιαίτερα ότι το Εφετείο είχε προβεί σε ακριβή εκτίμηση της σημασίας και της εμβέλειας των παρατηρήσεων του προσφεύγοντος και είχε αναγκαστικά αξιολογήσει την αναλογικότητα της ποινής προς τους επιδιωκόμενους σκοπούς.

Ο προσφεύγων εξέτισε την ποινή φυλάκισης σε κατ’οίκον περιορισμό από τις 9 Ιουλίου 2020 έως τις 12 Ιανουαρίου 2021.

Επικαλούμενος το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, ο προσφεύγων υποστήριξε ότι η καταδίκη του ως συνεργός στο αδίκημα της δημόσιας υπεράσπισης τρομοκρατικών πράξεων ήταν αντίθετη με αυτό το άρθρο.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 10

Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι η καταδίκη του προσφεύγοντος ως συνεργού του αδικήματος παρακίνησης τρομοκρατικών πράξεων ισοδυναμούσε με παρέμβαση στο δικαίωμά του στην ελευθερία της έκφρασης. Θεώρησε ότι η παρέμβαση προβλεπόταν από το νόμο και είχε ως στόχο την πρόληψη της αταξίας και του εγκλήματος.

Ως προς το αν η παρέμβαση ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία κατά την έννοια του άρθρου 10 § 2, το Δικαστήριο σημείωσε, πρώτον, ότι οι ερωτήσεις των δημοσιογράφων προς τον προσφεύγοντα – για θέματα σχετικά με την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κηρύχθηκε στη Γαλλία μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Νοεμβρίου 2015, τις πολιτικές ελευθερίες και την ασφάλεια – ήταν τότε ζητήματα δημοσίου ενδιαφέροντος για το κοινό που μπορούσε να τραβούσε την προσοχή του και να του προκαλέσει σημαντική ανησυχία. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι παρατηρήσεις του προσφεύγοντος είχαν γίνει στο πλαίσιο συζήτησης για θέμα δημοσίου συμφέροντος, όπως το Ακυρωτικό Δικαστήριο είχε σε κάθε περίπτωση επισημάνει.

Δεύτερον, το ΕΔΔΑ παρατήρησε ότι το Ποινικό Δικαστήριο, το Εφετείο και το Ακυρωτικό Δικαστήριο είχαν συμφωνήσει ότι ο χαρακτηρισμός των δραστών των τρομοκρατικών επιθέσεων στο Παρίσι ως «γενναίων» και ως έχοντας «πολεμήσει γενναία» είχε αποτελέσει ένα κίνητρο για να σχηματιστεί μια ευνοϊκή άποψη για τους δράστες τρομοκρατικών αδικημάτων. Το Δικαστήριο αναγνώρισε ότι οι παρατηρήσεις του προσφεύγοντος είχαν μεταφέρει μια θετική εικόνα για τους δράστες των τρομοκρατικών επιθέσεων και είχαν εκφωνηθεί σε περίοδο κατά τη διάρκεια της οποίας η γαλλική κοινωνία εξακολουθούσε να επηρεάζεται από τις φονικές επιθέσεις του 2015 και το επίπεδο της τρομοκρατικής απειλής παρέμενε υψηλό, μια απειλή που επιβεβαιώθηκε από πολλές άλλες τρομοκρατικές επιθέσεις που είχαν συμβεί στη Γαλλία μεταξύ Ιουνίου και Ιουλίου 2016. Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι η διάδοση των σχολίων μέσω του ραδιοφώνου και του διαδικτύου ήταν ικανή να προσεγγίσει ένα ευρύ κοινό.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το Δικαστήριο δέχθηκε ότι οι επίμαχες παρατηρήσεις έπρεπε να θεωρηθούν ως έμμεση υποκίνηση τρομοκρατικής βίας και δεν είδε καμία λογική βάση για να απομακρυνθεί από το νόημα και την εμβέλεια που τους δόθηκε με την απόφαση του πρωτόδικου δικαστηρίου , η αιτιολογική βάση της οποίας είχε υιοθετηθεί από το Εφετείο και το Ακυρωτικό Δικαστήριο.

Τρίτον, το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι ο προσφεύγων είχε καταδικαστεί σε πρώτο βαθμό σε ποινή φυλάκισης οκτώ μηνών, και σε 18 μήνες φυλάκιση στο δεύτερο βαθμό εκ των οποίων 10 μήνες με αναστολή.

Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι στην απόφασή του της 18 Μαΐου 2018, που προαναφέρθηκε, το Συνταγματικό Συμβούλιο είχε την άποψη ότι οι ποινές που προβλέπονται στο άρθρο 421-2-5 του Ποινικού Κώδικα δεν ήταν «προδήλως δυσανάλογες» προς τη «φύση της ποινικοποιημένης συμπεριφοράς». Το Δικαστήριο σε αυτή την υπόθεση δεν είδε κανέναν εύλογο λόγο για να αποκλίνει από την εκτίμηση των εθνικών δικαστηρίων σχετικά με την ποινή. Το σκεπτικό τους ως προς το γιατί η ποινή που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα ήταν δικαιολογημένη – με βάση την ανάγκη καταπολέμησης της τρομοκρατίας και τη συνεκτίμηση των προσωπικών χαρακτηριστικών του δράστη – εμφανίστηκε τόσο «σχετικό» και «επαρκές» για να δικαιολογήσει την επίμαχη παρέμβαση, η οποία έπρεπε να θεωρηθεί ότι ανταποκρίνεται, κατ’ αρχήν, σε μια επιτακτική κοινωνική ανάγκη.

Τέλος, το Δικαστήριο τόνισε ότι η φύση και η σοβαρότητα της επιβληθείσας ποινής ήταν παράγοντες που έπρεπε να ληφθούν υπόψη κατά την αξιολόγηση της αναλογικότητας της παρέμβασης. Επανέλαβε σχετικά ότι εναπόκειτο στις εθνικές αρχές να επιδείξουν αυτοσυγκράτηση στη χρήση της ποινικής δίωξης και ιδιαίτερα στην επιβολή ποινής φυλάκισης, που θα είχε ιδιαίτερα αποτρεπτικό αποτέλεσμα στην άσκηση της ελευθερίας της έκφρασης.

Το Δικαστήριο είχε λάβει υπόψη ότι το πλαίσιο – μία από τις πρόσφατες και ιδιαίτερα θανατηφόρες τρομοκρατικές επιθέσεις – είχε δικαιολογήσει μια απάντηση από τις εθνικές αρχές που ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν τις απειλές που δυνητικά θα προέκυπταν από τις παρατηρήσεις του προσφεύγοντος τόσο για την εθνική συνοχή όσο και για τη δημόσια ασφάλεια στη Γαλλία.

Ωστόσο, επισήμανε ότι η ποινή που επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα ήταν στερητική της ελευθερίας. Συγκεκριμένα, αν και η ποινή των 18 μηνών του είχε ανασταλεί για 10 μήνες, ο προσφεύγων είχε ενταχθεί στο καθεστώς ηλεκτρονικής παρακολούθησης για έξι μήνες και τρεις ημέρες. Υπό τις ιδιαίτερες περιστάσεις της υπόθεσης, το Δικαστήριο έκρινε ότι οι λόγοι τους οποίους επικαλέστηκαν τα εθνικά δικαστήρια κατά την άσκηση εξισορρόπησης που είχαν να εκτελέσουν δεν ήταν επαρκείς ώστε να του επιτρέψουν να θεωρήσει μια τέτοια ποινή ως ανάλογη με τον επιδιωκόμενο θεμιτό σκοπό.

Υπό τις συνθήκες αυτές, το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η παρέμβαση στην ελευθερία έκφρασης του προσφεύγοντος, δηλαδή η ποινή φυλάκισης που του επιβλήθηκε δεν «ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία».

Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης (άρθρο 10 της ΕΣΔΑ) λόγω της αυστηρότητας της επιβληθείσας ποινής στον προσφεύγοντα.

Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση παραβίασης της Σύμβασης ήταν από μόνη της επαρκής δίκαιη ικανοποίηση για κάθε ηθική βλάβη που υπέστη ο προσφεύγων και ότι η Γαλλία όφειλε να καταβάλλει 15.000 ευρώ για έξοδα και δαπάνες (επιμέλεια echrcaselaw.com).