Κακομεταχείριση κρατούμενου με βελγική και μαροκινή υπηκοότητα σε φυλακή του Μαρόκου. Αδράνεια του Μαρόκου και όχι των προξενικών αρχών του Βελγίου!
ΑΠΟΦΑΣΗ
Aarrass κατά Βελγίου της 30.09.2021 (αρ. 16371/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Καταγγελία του προσφεύγοντος, με βελγική και μαροκινή υπηκοότητα, ότι το βελγικό κράτος απέτυχε να του παρέχει προξενική προστασία και να τον προστατεύσει κατ’ επέκταση από τις σοβαρές παραβιάσεις της σωματικής και ψυχολογικής του ακεραιότητας, τις οποίες υπέστη καθόσον ήταν φυλακισμένος στο Μαρόκο. Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι οι βελγικές αρχές δεν παρέμειναν παθητικές ή αδιάφορες και ότι είχαν λάβει μέτρα για να μεσολαβήσουν στις μαροκινές αρχές, τόσο σε διπλωματικό όσο και σε ανθρωπιστικό επίπεδο, προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση του προσφεύγοντος. Αυτές οι προσπάθειες δεν υπήρξαν επιτυχείς και φάνηκε ότι δεν επηρέασαν καθόλου στις συνθήκες κράτησης του προσφεύγοντος. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή δεν προέκυψε από την αδράνεια των βελγικών προξενικών υπαλλήλων που εργάζονταν στο Μαρόκο, αλλά από τη συστηματική άρνηση των αρχών του Μαρόκου, οι οποίες ασκούσαν αποκλειστικό έλεγχο επί του προσφεύγοντος.
Μη παραβίαση της απαγόρευσης βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης (άρθρο 3 της ΕΣΔΑ). Μη παραβίαση της υποχρέωσης σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (άρθρο 1 της ΕΣΔΑ).
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 1
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Ali Aarrass, είναι Βέλγος και Μαροκινός υπήκοος, γεννημένος το 1962. Ο κ. Aarrass συνελήφθη την 1η Απριλίου 2008 στη Μελίγια (Ισπανία) βάσει διεθνούς εντάλματος σύλληψης που εκδόθηκε εναντίον του από τις μαροκινές αρχές, ώστε να μπορεί να δικαστεί στη συγκεκριμένη χώρα με κατηγορίες της εγκληματικής συνωμοσίας, για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση και για την πραγματοποίηση τρομοκρατικών επιθέσεων με σκοπό τη διατάραξη της δημόσιας τάξης. Τον Δεκέμβριο του 2010 εκδόθηκε στο Μαρόκο και αμέσως τέθηκε υπό κράτηση εν αναμονή της δίκης. Τον Οκτώβριο του 2012 το Εφετείο του Ραμπάτ τον καταδίκασε σε 12 χρόνια κάθειρξη.
Μεταξύ 2010 και 2013 δικηγόροι, και νόμιμοι εκπρόσωποι του κ. Aarrass, επικοινώνησαν με τις μαροκινές αρχές αρκετές φορές, χωρίς επιτυχία, για να διαμαρτυρηθούν σχετικά με τις συνθήκες στις οποίες κρατούνταν (απομόνωση, απάνθρωπες και εξευτελιστικές συνθήκες κράτησης – καμία επαφή με την οικογένειά του, κανένα στρώμα στο κελί, έλλειψη τροφής, καμία πρόσβαση σε υγειονομική περίθαλψη). Απευθύνθηκαν, επίσης, στους Βέλγους Υπουργούς Εξωτερικών, ζητώντας να χορηγηθεί στον προσφεύγοντα προξενική προστασία από τις βελγικές προξενικές αρχές στο Μαρόκο. Τα αιτήματα αυτά απορρίφθηκαν με το σκεπτικό ότι το Βέλγιο εφάρμοσε το εθιμικό διεθνές δίκαιο σχετικά με τις προξενικές σχέσεις, βάσει των οποίων ένα κράτος μπορεί να μην παράσχει διπλωματική προστασία σε έναν από τους υπηκόους του έναντι άλλου κράτους, εάν το άτομο έχει επίσης την ιθαγένεια του τελευταίου κράτους.
Τον Νοέμβριο του 2013 ο κ. Aarrass προσέφυγε στο Πρωτοδικείο των Βρυξελλών για την έκδοση διαταγής από το βελγικό κράτος να παρέχει προξενική προστασία ή/και να διασφαλίζει ότι η σωματική και ψυχολογική του ακεραιότητα προστατεύονταν.
Τον Φεβρουάριο του 2014, ο Πρόεδρος του Πρωτοδικείου, ως δικαστής υπεύθυνος για τις επείγουσες αιτήσεις, έκρινε ότι το άρθρο 36 § 1 της Σύμβασης της Βιέννης για τις προξενικές σχέσεις της 24ης Απριλίου 1963 παραχώρησε στον προσφεύγοντα μόνο ατομικά δικαιώματα, που πρέπει να ασκούνται έναντι του κράτους διαμονής, δηλαδή, το Μαρόκο. Ο πρόεδρος σημείωσε, επίσης, ότι οι Βέλγοι προξενικοί υπάλληλοι δικαιούνται σύμφωνα με το άρθρο 36 § 1 της Σύμβασης της Βιέννης να επικοινωνούν με τον προσφεύγοντα. Κατά συνέπεια, κρίνοντας ότι οι καταγγελίες για απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση αποδεικνύονται σύμφωνα με τις εκθέσεις που υποβλήθηκαν προς υποστήριξη του αιτήματος και θεωρώντας ότι ο προσφεύγων είχε ατομικό δικαίωμα να μην υποβληθεί σε μια τέτοια μεταχείριση, ο πρόεδρος προέτρεψε το βελγικό κράτος να παραχωρήσει στον προσφεύγοντα την προξενική προστασία, με αποτέλεσμα να του δοθεί η δυνατότητα επικοινωνίας με τον Βέλγο πρόξενο στο Μαρόκο, εάν το ζητούσε.
Τον Μάρτιο του 2014, η βελγική πρεσβεία στο Ραμπάτ ζήτησε από τις μαροκινές αρχές να επιτρέψουν στον προσφεύγοντα να επικοινωνήσει με τον πρόξενο του Βελγίου. Το αίτημα αυτό απορρίφθηκε από τις μαροκινές αρχές, επιδιώκοντας να αποφύγουν τη δημιουργία νομολογίας που θα ήταν αντίθετη με την πρακτική του Μαρόκου – να μην παρέχει προξενική βοήθεια στους υπηκόους του, όταν οι τελευταίοι κρατούνταν στο κράτος της άλλης εθνικότητά τους.
Τον Σεπτέμβριο του 2014, το Εφετείο των Βρυξελλών επικύρωσε τη διαταγή του προέδρου του πρωτοδικείου και έδωσε εντολή στο βελγικό κράτος, υπό την απειλή κυρώσεων σε περίπτωση μη συμμόρφωσης, να ζητήσει από το μαροκινό κράτος να εξουσιοδοτήσει τις βελγικές προξενικές αρχές στο Μαρόκο να επισκεφθούν τον προσφεύγοντα και να μιλήσουν μαζί του.
Μεταξύ 2014 και 2017, οι βελγικές αρχές επικοινώνησαν ανεπιτυχώς με τους Μαροκινούς ομόλογούς τους, μέσω γραπτών σημειώσεων και τηλεφωνικών συνομιλιών, ζητώντας άδεια να επισκεφτούν τον προσφεύγοντα, άλλοτε στο πλαίσιο της προξενικής προστασίας, και άλλοτε από ανθρωπιστική σκοπιά. Σε μια περίσταση, τον Οκτώβριο του 2015, αποδείχθηκε δυνατή η οργάνωση επίσκεψης από μέλη της Μαροκινής Εθνικής Επιτροπής για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα και η αδελφή του προσφεύγοντος μπόρεσε να τον επισκεφτεί στο νοσοκομείο.
Εν τω μεταξύ, τον Σεπτέμβριο του 2017 το Βελγικό Ακυρωτικό Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση του Εφετείου, κρίνοντας ότι, ενώ η Σύμβαση της Βιέννης αναγνώρισε ότι το κράτος αποστολής και οι υπήκοοι απολάμβαναν ορισμένα δικαιώματα, δεν επέβαλε υποχρέωση στο κράτος αποστολής να παρέχει προξενική βοήθεια σε έναν από τους υπηκόους της. Η υπόθεση παραπέμφθηκε στο Εφετείο της Λιέγης, ενώπιον της οποίας εκκρεμεί.
Ο προσφεύγων αφέθηκε ελεύθερος τον Απρίλιο του 2020 αφού εξέτισε την ποινή του. Στη συνέχεια επέστρεψε στο Βέλγιο στις 15 Ιουλίου 2020.
Στηριζόμενος στα άρθρα 1 (υποχρέωση σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) και 3 (απαγόρευση βασανιστηρίων, απάνθρωπων ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, ο προσφεύγων ισχυρίστηκε ότι το Βελγικό Κράτος δεν τήρησε τη θετική του υποχρέωση να του παράσχει προξενική προστασία με σκοπό τον τερματισμό των σοβαρών παραβιάσεων της σωματικής και ψυχολογικής του ακεραιότητας που είχε υποστεί κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του στο Μαρόκο.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το ζήτημα στην παρούσα υπόθεση ήταν, εάν το βελγικό κράτος είχε θετική υποχρέωση να παράσχει προξενική βοήθεια στον προσφεύγοντα κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του στο Μαρόκο, προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος κακομεταχείρισης.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι οι βελγικές αρχές δεν παρέμειναν παθητικές ή αδιάφορες. Αντίθετα, σε πολλές περιπτώσεις και ιδιαίτερα μετά από εντολή του Προέδρου του Πρωτοδικείου των Βρυξελλών, έλαβαν μέτρα με σκοπό να συνομιλήσουν με τις αρχές του Μαρόκου, είτε σε διπλωματικό επίπεδο, είτε για ανθρωπιστικούς λόγους, προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση του προσφεύγοντος. Είναι αλήθεια, ότι αυτές οι προσπάθειες δεν είχαν επιτυχία και φαίνεται ότι δεν είχαν καμία επίδραση στις συνθήκες κράτησης του προσφεύγοντος. Ωστόσο, αυτή η κατάσταση δεν προέκυψε από την αδράνεια εκ μέρους των Βέλγων προξενικών υπαλλήλων που εργάζονται στο Μαρόκο, αλλά από τη συστηματική άρνηση των Μαροκινών αρχών, που ασκούσαν αποκλειστικό έλεγχο επί του προσφεύγοντος, λόγω του φόβου δημιουργίας νομολογίας που θα ήταν, σε αντίθεση με την πρακτική του Μαρόκου, να μην επιτρέπει την προξενική βοήθεια σε Μαροκινούς υπηκόους, οι οποίοι κρατούνταν στο κράτος της άλλης εθνικότητάς τους.
Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι, υποθέτοντας ότι θα μπορούσε να υπάρξει θετική υποχρέωση παρέμβασης που προκύπτει από το άρθρο 1 σε συνδυασμό με το άρθρο 3 της σύμβασης, η προσφυγή ήταν προδήλως αβάσιμη και έπρεπε να απορριφθεί σύμφωνα με το άρθρο 35 §§ 3 (α) και 4 της Σύμβασης.
