Η καταδίκη Έλληνα μητροπολίτη για επιθετικό άρθρο που δημοσίευσε εναντίον των ομοφύλων δεν παραβίασε την ελευθερία της έκφρασης. Απαράδεκτη η προσφυγή
ΑΠΟΦΑΣΗ
Λένης κατά Ελλάδος της 31.08.2023 (αρ. προσφ. 47833/20)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Στις 4 Δεκεμβρίου 2015, ο προσφεύγων, τότε Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας, δημοσίευσε άρθρο στο προσωπικό του ιστολόγιο με τίτλο «ΤΑ ΑΠΟΒΡΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΧΟΥΝ ΣΗΚΩΣΕΙ ΤΑ ΚΕΦΑΛΙΑ ΤΟΥΣ! Ας είμαστε ειλικρινείς ΦΤΥΣΤΕ ΤΟΥΣ» που περιείχε κείμενο που στόχευε τους ομοφύλους. Η Βουλή των Ελλήνων συζητούσε τότε την προτεινόμενη νομοθεσία για τη θέσπιση συμφώνου συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια.
Πολλοί ιστότοποι και ΜΜΕ αναπαρήγαγαν την ανάρτηση του προσφεύγοντος. Στις 21 Δεκεμβρίου 2015, ο προσφεύγων δημοσίευσε ένα άλλο άρθρο στο ιστολόγιό του, επιδιώκοντας να διευκρινίσει ότι δεν είχε υποκινήσει βία, αλλά είχε στοχεύσει τους πολιτικούς για το νομοσχέδιο που επρόκειτο να συζητηθεί.
Ο προσφεύγων τελικά καταδικάστηκε αμετάκλητα σε φυλάκιση πέντε μηνών με αναστολή, για παραβίαση τουΝ. 927/1979 (περί κολασμού πράξεων που αποσκοπούν σε φυλετικές διακρίσεις). Στη συνέχεια προσέφυγε στο Στρασβούργο ότι η ποινική του καταδίκη παραβίασε την ελευθερία της έκφρασής του.
Κατά το ΕΔΔΑ ο προσφεύγων με το άρθρο του είχεως στόχο τους ομόφυλους και τα δικαιώματά του στην ελευθερία της έκφρασης δεν είχαν παραβιαστεί, καθώς οι απόψεις του ήταν πιθανό να προκαλέσουν διακρίσεις και μίσος.
Σύμφωνα με το Δικαστήριο ο προσφεύγων με την προσφυγή του προσπάθησε να εκτρέψει το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης) από τον πραγματικό σκοπό του, χρησιμοποιώντας το για σκοπούς που ήταν σαφώς αντίθετοι με τις αξίες που η Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου προσπαθούσε να προωθήσει. Το Δικαστήριο έκρινε, σύμφωνα με το άρθρο 17 (απαγόρευση κατάχρησης δικαιώματος), ότι η προσφυγή ήταν rationemateriae ασυμβίβαστη με τις διατάξεις της ΕΣΔΑ και την απέρριψε ως απαράδεκτη.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Αμβρόσιος-Αθανάσιος Λένης, είναι Έλληνας υπήκοος που γεννήθηκε το 1938 και ζει στο Αίγιο. Την εποχή των γεγονότων ήταν Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας και η Βουλή των Ελλήνων επρόκειτο να συζητήσει νομοσχέδιο για την καθιέρωση του συμφώνου συμβίωσης για ομόφυλα ζευγάρια.
Στις 4 Δεκεμβρίου 2015, ο προσφεύγων δημοσίευσε ένα άρθρο στο προσωπικό του blog στο οποίο περιέγραφε την ομοφυλοφιλία ως κοινωνικό έγκλημα, ως «αμαρτία», και αποκαλούσε τους ομόφυλους «αποβράσματα της κοινωνίας», «ελαττωματικούς», «ψυχικά άρρωστους» και καλούσε τους ανθρώπους να τους φτύσουν. Το κείμενο αναπαράχθηκε σε πολλαπλές ιστοσελίδες, μέσα ενημέρωσης και μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Λίγες μέρες αργότερα, δημοσίευσε ένα άρθρο στο προσωπικό του blog με τίτλο «Ας ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα – Αγαπήστε τον αμαρτωλό αλλά αντιμετωπίστε την αμαρτία». Σε αυτό, διευκρίνισε ότι το προηγούμενο άρθρο του δεν ήταν υποκίνηση σε βία, και ότι η εκκλησία καταδίκασε την αμαρτία αλλά προσευχόταν για τους αμαρτωλούς. Ισχυρίστηκε ότι το άρθρο του είχε στοχοποιήσει πολιτικούς που, χωρίς να ρωτήσουν τους ψηφοφόρους, προσπαθούσαν να νομιμοποιήσουν την «ανηθικότητα στην πιο αποκρουστική της μορφή». Η φράση «φτύσε τους» είχε χρησιμοποιηθεί μεταφορικά με την έννοια «περιφρονήστε τους».
Λόγω της δημοσίευσης του πρώτου άρθρου, απαγγέλθηκαν κατηγορίες στον προσφεύγοντα για δημόσια υποκίνηση βίας ή μίσους εναντίον ανθρώπων λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού και για κατάχρηση του εκκλησιαστικής του θέσης. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο τον αθώωσε για όλες τις κατηγορίες, διαπιστώνοντας ότι οι παρατηρήσεις του είχαν στοχοποιήσει βουλευτές και όχι ομόφυλους. Μετά από εφέσεις των εισαγγελέων πλημμελειοδικών Αιγίου και Πατρών, το εφετείο τον έκρινε ένοχο και για τα δύο αδικήματα. Καταδικάστηκε σε επτά μήνες φυλάκιση, με αναστολή τριών ετών και καταδικάστηκε να καταβάλει δικαστικά έξοδα 240 ευρώ. Το δευτεροβάθμιο δικαστήριο έδωσε ιδιαίτερη σημασία στο θρησκευτικό αξίωμα που κατείχε ο προσφεύγων. Διαπιστώθηκε ότι, ως εκ τούτου, οι απόψεις του μπορούσαν να προκαλέσουν διακρίσεις και μίσος κατά των ομοφυλόφιλων.
Ο προσφεύγων άσκησε αναίρεση. Με απόφαση 66 σελίδων στις 29 Ιουνίου 2020, ο ΑΠ δέχθηκε εν μέρει την αναίρεση. Ειδικότερα, εφάρμοσε την αρχή της εφαρμογής της επιεικέστερης νομικής διάταξηςγια τα ίδια γεγονότα, και αθώωσε τον προσφεύγοντα για το αδίκημα της κατάχρησης εκκλησιαστικού αξιώματος, που στο μεταξύ είχε πάψει να υφίσταται. Το δικαστήριο απέρριψε τους υπόλοιπους λόγους αναίρεσης, θεωρώντας ότι το δευτεροβάθμιο δικαστήριο είχε επαρκή αιτιολογία και επιβεβαίωσε το συμπέρασμα του Εφετείου ότι η ελευθερία της έκφρασης του προσφεύγοντος δεν είχε παραβιαστεί καθώς το άρθρο του ήταν πιθανό να προκαλέσει διακρίσεις και μίσος κατά των ομοφύλων. Μείωσε δε την ποινή σε πέντε μήνες, με αναστολή.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο συμφώνησε με τις κρίσεις των ελληνικών δικαστηρίων ότι τα περισσότερα από τα σχόλια του προσφεύγοντος είχαν στόχο τους ομόφυλους. Θεώρησε ότι τα δικαστήρια είχαν αξιολογήσει προσεκτικά τα αποδεικτικά στοιχεία στο παρελθόν και είχαν λάβει υπόψη το δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης. Κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι τα δικαιώματά του στην ελευθερία της έκφρασης όπως προστατεύονται από τηνΣύμβαση δεν είχαν παραβιαστεί, καθώς οι απόψεις του ήταν πιθανό να προκαλέσουν διακρίσεις και μίσος.
Αυτά τα συμπεράσματα ενισχύθηκαν από τρεις παράγοντες – πρώτον, ο προσφεύγων, ανώτερος αξιωματούχος της ελληνικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, είχε τη δύναμη να επηρεάσει όχι μόνο την εκκλησία του αλλά και πολλούς άλλους ανθρώπους που πίστευανστη θρησκεία, δηλαδή την πλειοψηφία του ελληνικού πληθυσμού. Δεύτερον, είχε διαδώσει τις παρατηρήσεις του στο Διαδίκτυο, γεγονός που είχε κάνει το μήνυμά του εύκολα προσβάσιμο. Τρίτον, τα σχόλιά του είχαν στοχοποιήσει τους ομόφυλους και το Δικαστήριο είχε ήδη διαπιστώσει ότι το φύλο και οι σεξουαλικές μειονότητες χρειάζονταν ειδική προστασία από ομιλία μίσους και μεροληπτικώνεκφράσεων λόγω της περιθωριοποίησης και θυματοποίησης στην οποία εξακολουθούσαν να υπόκεινται. Σημείωσε επίσης τα χαμηλά επίπεδα αποδοχής της ομοφυλίας και την κατάσταση των LGBTI ατόμων στο εθνικό πλαίσιο όπως προσδιορίζεται σε διεθνείς εκθέσεις. Το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι οι διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού ήταν τόσο σοβαρές όπως η διάκριση λόγω φυλής, καταγωγής ή χρώματος.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι σε υποθέσεις που αφορούν το άρθρο 10 της ΕΣΔΑ, το άρθρο 17 (απαγόρευση κατάχρησηςδικαιώματος) εφαρμόζονταν εάν ήταν αμέσως σαφές ότι οι δηλώσεις επιδίωκαν να χρησιμοποιήσουν το δικαίωμα της ελευθερίας της έκφρασης για σκοπούς σαφώς αντίθετους με τις αξίες που επιδιώκει η Σύμβαση να προωθήσει. Παρόλο που η κριτική ορισμένων τρόπων ζωής για ηθικούς ή θρησκευτικούς λόγους εξαιρείται από μόνη της από την προστασία βάσει του άρθρου 10, όταν η δημοσίευση του προσφεύγοντος έφτασε στο σημείο να αρνηθεί στα LGBT άτομα την ανθρώπινη φύση τους, και συνδυάστηκε με υποκίνηση σε βία, τότεέπρεπε να εξεταστεί η εφαρμογή του άρθρου 17. Λαμβάνοντας υπόψη τη φύση και τη διατύπωση στο αναρτημένο κείμενο, το πλαίσιο στο οποίο είχε δημοσιευθεί, την πιθανότητα να οδηγήσει σε επιζήμιες συνέπειες και τους λόγους που διαπίστωσαν τα ελληνικά δικαστήρια, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι οι δηλώσεις προσπαθούσαν να εκτρέψουν το άρθρο 10 της Σύμβασης από τον πραγματικό του σκοπό.
Επιπλέον, οι παρατηρήσεις αφορούσαν άμεσα ένα ζήτημα που είχε μεγάλη σημασία στη σύγχρονη Ευρωπαϊκή κοινωνία – προστασία της αξιοπρέπειας και της ανθρώπινης αξίας των ανθρώπων ανεξάρτητα από το σεξουαλικό προσανατολισμό. Κατά συνέπεια, το Δικαστήριο έκρινε ότι η προσφυγή ήταν rationemateriae ασυμβίβαστη με τις διατάξεις της Σύμβασης και την απέρριψε(επιμέλεια: echrcaselaw.com).
