Η επίσκεψη στην οικία της πολιτικώς ενάγουσας από τον Πρόεδρο του δικαστηρίου, προκάλεσε αμφιβολίες για την αμεροληψία του Δικαστηρίου
ΑΠΟΦΑΣΗ
Karrar κατά Βελγίου της 31.08.2021 (αρ. προσφ. 61344/16)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αμεροληψία δικαστηρίου. Επίσκεψη δικαστή σε οικία διαδίκου.
Ποινικές διαδικασίες κατά του προσφεύγοντος, για τη δολοφονία των δύο παιδιών του. Ο προσφεύγων κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε ισόβια κάθειρξη. Καταγγελία για έλλειψη αμεροληψίας του Προέδρου του ποινικού δικαστηρίου, ιδίως αναφορικά με μια συνάντηση που έλαβε χώρα μεταξύ του Προέδρου και της μητέρας των παιδιών του κατηγορουμένου στο σπίτι της, μία εβδομάδα πριν από τη δίκη.
Το ΕΔΔΑ δέχθηκε ότι, η απλή έκφραση συναισθημάτων ευγένειας ή συμπάθειας προς την πολιτική αγωγή δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως απόδειξη προκατάληψης εναντίον του κατηγορουμένου, αλλά θα μπορούσε, αντίθετα, να θεωρηθεί ότι απεικονίζει «το ανθρώπινο πρόσωπο του συστήματος δικαιοσύνης». Ωστόσο, εν όψει του ότι η επίσκεψη στην πολιτικώς ενάγουσα είχε ζητηθεί μονομερώς από τον Πρόεδρο και είχε λάβει χώρα χωρίς κανένας άλλος να είναι παρών, η συμπεριφορά του Προέδρου του Δικαστηρίου θα μπορούσε να είχε προκαλέσει αντικειμενικά δικαιολογημένες και βάσιμες αμφιβολίες ως προς την αντικειμενική αμεροληψία του, θέτοντας έτσι υπό αμφισβήτηση την αμεροληψία του ίδιου του Δικαστηρίου κατά την ποινική δίκη με κατηγορούμενο τον προσφεύγοντα.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ομόφωνα παραβίαση του άρθρου 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) της ΕΣΔΑ. Η διαπίστωση παραβίασης αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη ο προσφεύγων.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 6
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων A.K., είναι Βέλγος υπήκοος ο οποίος γεννήθηκε το 1959 και ζει στην Andenne (Βέλγιο).
Τον Δεκέμβριο του 2015 καταδικάστηκε σε ποινή ισόβιας κάθειρξης από το Κακουργιοδικείο της Λιέγης για τη δολοφονία των δύο παιδιών του στις 2 Αυγούστου 2013.
Τον Μάρτιο του 2016 ο προσφεύγων έμαθε από τη μητέρα των παιδιών, η οποία είχε κινήσει τις ποινικές διαδικασίες ως πολιτικώς ενάγουσα, ότι ο Πρόεδρος του ποινικού δικαστηρίου, είχε, με δική του πρωτοβουλία, μια εβδομάδα πριν από την έναρξη της δίκης, επικοινωνήσει μαζί της τηλεφωνικά για να κανονίσει μια άτυπη επίσκεψη στην οικία της, και ότι επί τη ευκαιρία της είχε εκφράσει τη συμπάθειά του.
Τον Απρίλιο του 2016 ο προσφεύγων κατέθεσε αγωγή αποζημίωσης στο Ακυρωτικό Δικαστήριο κατά του Προέδρου. Στις γραπτές παρατηρήσεις του, ο Πρόεδρος του Δικαστηρίου εξήγησε ότι όταν προήδρευε των συνεδριάσεων του, πραγματοποιούσε επίσκεψη στον τόπο του εγκλήματος και ότι είχε πραγματοποιήσει την συγκεκριμένη επίσκεψη προκειμένου να αποκτήσει μια σαφέστερη εικόνα της διάταξης του χώρου. Ενώ παραδέχθηκε ότι συμπεριφέρθηκε ευγενικά προς τη μητέρα, αυστηρά και μόνο όπως αρμόζει σε δύσκολες συνθήκες και είχε «ευχηθεί καλή τύχη για τη δίκη», αρνήθηκε ότι είχε δείξει οποιαδήποτε συμπάθεια και ενσυναίσθηση απέναντί της ή οποιουδήποτε βαθμού εύνοια.
Τον Ιούνιο του 2016 το Κακουργιοδικείο απέρριψε την αγωγή αποζημίωσης.
Ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, ο προσφεύγων κατήγγειλε την έλλειψη αμεροληψίας του Προέδρου του ποινικού δικαστηρίου, δεδομένης της συνάντησης που είχε με την αντίδικό του την εβδομάδα πριν από τη δίκη.
Ο προσφεύγων επικαλέστηκε το άρθρο 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 6 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη)
Στην υπό κρίση υπόθεση, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι ο Πρόεδρος του ποινικού δικαστηρίου είχε αναλάβει ο ίδιος να επικοινωνήσει με τη μητέρα των θυμάτων τηλεφωνικά καθώς επίσης και προσωπικά αφού την είχε επισκεφτεί στο σπίτι της πριν από την έναρξη της δίκης. Σημείωσε ότι η επίσκεψη πραγματοποιήθηκε χωρίς να έχει ενημερωθεί ο προσφεύγων ή ο δικηγόρος του και χωρίς την παρουσία κανενός άλλου. Ελλείψει μαρτύρων, στο Κακουργιοδικείο παρουσιάστηκαν διάφορες ερμηνείες και απόψεις αναφορικά με τη φύση των συζητήσεων κατά τη διάρκεια της επίσκεψης. Ο δικαστής είχε δηλώσει ότι απλώς επέδειξε ευγένεια προς τη μητέρα των θυμάτων και της ευχήθηκε «καλή τύχη» για την επερχόμενη δίκη, ενώ ο προσφεύγων είχε υποστηρίξει ότι ο Πρόεδρος είχε εκφράσει «συμπάθεια».
Το Δικαστήριο δέχθηκε ότι ως εκ τούτου, η απλή έκφραση συναισθημάτων ευγένειας ή συμπάθειας προς την πολιτική αγωγή δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ως απόδειξη της προκατάληψης εναντίον του κατηγορουμένου, αλλά θα μπορούσε, αντίθετα, να θεωρηθεί ότι απεικονίζει «το ανθρώπινο πρόσωπο του συστήματος δικαιοσύνης». Το Δικαστήριο έκρινε ότι αδυνατούσε να συμπεράνει, μόνο σε αυτή τη βάση, ότι υπήρχε έλλειψη αντικειμενικής αμεροληψίας.
Ωστόσο, παρατήρησε ότι, εφόσον η επίσκεψη είχε ζητηθεί μονομερώς από τον Πρόεδρο και, πάνω απ’ όλα, είχε λάβει χώρα χωρίς κανένας άλλος να είναι παρών, ο Πρόεδρος είχε διακινδυνεύσει να προκαλέσει αρνητική κριτική για τις πράξεις του. Κατά συνέπεια, ενώ δεν είχε αποδειχθεί ότι είχε κινηθεί βάσει της πεποίθησης ότι ο προσφεύγων ήταν ένοχος για το αδίκημα για το οποίο δικάστηκε από το Κακουργιοδικείο, η συμπεριφορά του δικαστή – η οποία, εξάλλου, είχε περιγραφεί από το δικαστήριο ως «ανοιχτή σε κριτική» – θα μπορούσε αντικειμενικά να δημιουργήσει φόβους ως προς την έλλειψη αμεροληψίας, θέτοντας έτσι υπό αμφισβήτηση την αντικειμενική του αμεροληψία.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι σύμφωνα με το βελγικό δίκαιο, το σώμα των ενόρκων αποτελούταν από δώδεκα πολίτες οι οποίοι επιλέχτηκαν μετά από κλήρωση. Την εν λόγω στιγμή οι ένορκοι είχαν αποφασίσει μόνοι τους για το ζήτημα της ενοχής. Οι τρεις δικαστές που απαρτίζουν το δικαστήριο (ο Πρόεδρος και δύο άλλοι σύνεδροι δικαστές) δεν είχαν κληθεί να ψηφίσουν επί του ζητήματος ενοχής, εκτός εάν η ετυμηγορία ενοχής είχε ληφθεί μόνο με πλειοψηφία επτά προς πέντε. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι δικαστές έπρεπε να διατυπώσουν τους κύριους λόγους της απόφασης των ενόρκων. Όπου ενδείκνυται, οι ένορκοι και το δικαστήριο συζητούσαν μαζί για να αποφασίσουν από κοινού για την ποινή. Η διαδικασία ενώπιον του Ποινικού Δικαστηρίου ήταν προφορική και κατ’ αντιμωλία των διαδίκων. Ο ρόλος του Προέδρου, ο οποίος ηγούνταν των συζητήσεων, περιλάμβανε το δικαίωμα του να ζητήσει από τα μέλη των ενόρκων να ορκιστούν, δίνοντάς τους γενική καθοδήγηση κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους και να καταβάλλουν κάθε προσπάθεια για να αποκαλύψουν την αλήθεια.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι στην παρούσα υπόθεση, σύμφωνα με τους κανόνες που ίσχυαν κατά τον χρόνο της δίκης, το σώμα των ενόρκων είχε αποφασίσει μόνο του για την ενοχή του προσφεύγοντος. Παρ’ όλα αυτά, θεώρησε ότι ο ρόλος του Προέδρου στη διαδικασία κατά του προσφεύγοντος δεν πρέπει να υποτιμάται. Ο Πρόεδρος είχε λάβει μέρος, μαζί με άλλους δύο δικαστές και το σώμα των ενόρκων, αρχικά στη σύνταξη της απόφασης που αιτιολογεί την ετυμηγορία των ενόρκων, και στη συνέχεια στις συζητήσεις και στην απόφαση σχετικά με την καταδίκη. Επιπλέον, έπρεπε να ενεργεί διασφαλίζοντας ότι οι διαδικασίες στο Κακουργιοδικείο πραγματοποιήθηκαν με τρόπο που να ευνοεί την αναζήτηση της αλήθειας. Το γεγονός ότι το Εφετείο είχε διαπιστώσει ότι η στάση του Προέδρου του, «αν και ανοιχτή σε κριτική», δεν ισοδυναμεί με κακόβουλη πρόθεση ή με αμέλεια που δικαιολογούσε καταβολή αποζημίωσης, δεν ήταν καθοριστική για τους σκοπούς του άρθρου 6 § 1 της ΕΣΔΑ. Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η συμπεριφορά του Προέδρου θα μπορούσε τουλάχιστον να οδηγήσει σε αντικειμενικά δικαιολογημένες αμφιβολίες ως προς την αντικειμενική αμεροληψία του, θέτοντας έτσι υπό αμφισβήτηση την αμεροληψία του ίδιου του δικαστηρίου κατά την εξέταση της ποινικής καταδίκης του προσφεύγοντος.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση παράβασης θα αποτελούσε από μόνη της επαρκή δίκαιη ικανοποίηση για την ηθική βλάβη που υπέστη ο προσφεύγων.
