Η άρνηση χορήγησης διαβατηρίου σε αλλοδαπό με νόμιμη διαμονή που αντιμετώπιζε φόβο δίωξης στην χώρα καταγωγής του παραβίασε την ελεύθερη κυκλοφορία
ΑΠΟΦΑΣΗ
L.B. κ.α. κατά Λιθουανίας της 14.06.2022 (αρ. προσφ. 38121/20)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δικαίωμα του ατόμου να ταξιδεύει σε οποιαδήποτε χώρα της επιλογής του. Ελεύθερη κυκλοφορία.
Ο προσφεύγων είναι Ρώσος υπήκοος Τσετσενικής καταγωγής. Το 2001 κατέφυγε στη Λιθουανία και του χορηγήθηκε επικουρική προστασία έως το 2008, ενόψει του συνεχιζόμενου πολέμου και των εκτεταμένων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Δημοκρατία της Τσετσενίας. Το 2008 έλαβε άδεια νόμιμης διαμονής και έως το 2018 χορηγούνταν σε αυτόν διαβατήριο από τις Λιθουανικές αρχές. Έκτοτε οι Λιθουανικές αρχές απέρριψαν τα αιτήματά του για την ανανέωση του διαβατηρίου με την αιτιολογία ότι μπορούσε να λάβει έγκυρο διαβατήριο ή ισοδύναμο ταξιδιωτικό έγγραφο από τις αρχές της χώρας καταγωγής του. Δεν μπορούσε να ταξιδέψει στο Ηνωμένο Βασίλειο που βρίσκονταν τα παιδιά του. Άσκησε προσφυγή για παραβίαση του δικαιώματος στην ελεύθερη κυκλοφορία.
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα ενός ατόμου να εγκαταλείψει οποιαδήποτε χώρα πρέπει να είναι «σύμφωνη με το νόμο».
Το ΕΔΔΑ εκτίμησε ότι σε καμία περίπτωση η άρνηση ανανέωσης διαβατηρίου δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία». Διαπίστωσε ότι οι Λιθουανικές αρχές δεν αξιολόγησαν κατά πόσον η δυνατότητα απόκτησης ταξιδιωτικού εγγράφου από την Ρωσία ήταν στην πράξη προσβάσιμη στον προσφεύγοντα υπό το φως των ατομικών του περιστάσεων δηλαδή του φόβου δίωξης στην χώρα του, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι ζούσε στη Λιθουανία για σχεδόν είκοσι χρόνια και δεν είχε έγκυρη ρωσική ταυτότητα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Έκρινε ότι η άρνηση χορήγησης διαβατηρίου αλλοδαπού στον προσφεύγοντα ελήφθη χωρίς τη διεξαγωγή άσκησης εξισορρόπησης και χωρίς να διασφαλιστεί ότι ένα τέτοιο μέτρο ήταν δικαιολογημένο και αναλογικό στην ατομική του κατάσταση.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου αριθ.4 της ΕΣΔΑ και επιδίκασε ποσό 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 2 του 4ου Πρωτοκόλλου
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, L.B., είναι Ρώσος υπήκοος Τσετσενικής καταγωγής. Κατέφυγε στη Λιθουανία το 2001 και του χορηγήθηκε καθεστώς επικουρικής προστασίας σε πολλές περιπτώσεις μεταξύ 2004 και 2008, ενόψει του συνεχιζόμενου πολέμου και των εκτεταμένων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Δημοκρατία της Τσετσενίας. Οι αιτήσεις του για άσυλο απορρίφθηκαν. Το 2008 απέκτησε άδεια μόνιμης διαμονής λόγω της αδιάλειπτης νόμιμης διαμονής του στη Λιθουανία για πέντε χρόνια. Νωρίτερα, το 2004, οι αρχές εξέδωσαν και διαβατήριο αλλοδαπού. Κάθε φορά που έληγε, ανανεώνονταν μέχρι το 2018. Έκτοτε οι Λιθουανικές αρχές απέρριψαν τα αιτήματά του για την ανανέωση ενός τέτοιου διαβατηρίου διαπιστώνοντας ότι δεν πληρούσε μία από τις τρεις προϋποθέσεις σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία, δηλαδή ότι δεν μπορούσε, για αντικειμενικούς λόγους, να λάβει έγκυρο διαβατήριο ή ισοδύναμο ταξιδιωτικό έγγραφο από τις αρχές της χώρας καταγωγής του. Η προσφυγή του κατά αυτής της απόφασης απορρίφθηκε.
Ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι η άρνηση ανανέωσης του διαβατηρίου παραβίασε τα δικαιώματά του σύμφωνα με το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής του ζωής) και το άρθρο 2 του 4ου Πρωτοκόλλου (ελεύθερη κυκλοφορία) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 2 § 2 του 4ου Πρωτοκόλλου:
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το δικαίωμα στην ελεύθερη κυκλοφορία συνεπάγεται το δικαίωμα του ατόμου να ταξιδέψει σε οποιαδήποτε χώρα της επιλογής του στην οποία μπορεί να γίνει δεκτός. Οποιοδήποτε μέτρο μέσω του οποίου ένα άτομο στερείται τη χρήση ενός εγγράφου το οποίο, αν το επιθυμούσε, θα του επέτρεπε να εγκαταλείψει τη χώρα, ισοδυναμεί με παρέμβαση στα δικαιώματα που διασφαλίζονται από το άρθρο 2 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 της Σύμβασης.
Η παρέμβαση στο δικαίωμα ενός ατόμου να εγκαταλείψει οποιαδήποτε χώρα πρέπει να είναι «σύμφωνη με το νόμο», να επιδιώκει έναν ή περισσότερους από τους νόμιμους στόχους που ορίζονται στο άρθρο 2 § 3 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 και να είναι «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία» για την επίτευξη ενός τέτοιου στόχου.
(α) Εφαρμογή των παραπάνω αρχών στην παρούσα υπόθεση
(i) Ύπαρξη παρεμβολής
Στην παρούσα υπόθεση, η Κυβέρνηση αναγνώρισε ότι υπήρξε παρέμβαση στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελεύθερη κυκλοφορία . Το Δικαστήριο σημείωσε ότι, σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία της ΕΕ, ο προσφεύγων, όντας μόνιμος κάτοικος Λιθουανίας, είχε το δικαίωμα να διέρχεται τα σύνορα μεταξύ κρατών μελών της ΕΕ χωρίς ταξιδιωτικό έγγραφο. Ωστόσο, λαμβάνει επίσης υπόψη το γεγονός ότι ένα ταξιδιωτικό έγγραφο μπορεί, υπό ορισμένες συνθήκες, να ήταν απαραίτητο ακόμη και όταν έπρεπε να ταξιδέψουν εντός της ζώνης Σένγκεν. Επιπλέον, η έλλειψη έγκυρου ταξιδιωτικού εγγράφου τον εμπόδιζε να μεταβεί σε χώρες εκτός της ζώνης Σένγκεν και εκτός ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου όπου ζούσαν τα παιδιά του. Συνεπώς, το Δικαστήριο δεν είχε κανένα λόγο να αμφιβάλλει ότι η άρνηση των Λιθουανικών αρχών να χορηγήσουν στον προσφεύγοντα διαβατήριο αλλοδαπού συνιστούσε παρέμβαση στο δικαίωμά του στην ελεύθερη κυκλοφορία.
(i) Εάν η παρέμβαση ήταν σύμφωνη με το νόμο.
Σύμφωνα με το άρθρο 37 § 1 του νόμου για το νομικό καθεστώς των αλλοδαπών, σε αλλοδαπό υπήκοο μπορεί να εκδοθεί διαβατήριο αλλοδαπού εάν πληροί όλες τις ακόλουθες προϋποθέσεις: (α) έχει προσωρινή ή μόνιμη άδεια διαμονής στη Λιθουανία. (β) δεν διαθέτει έγκυρο διαβατήριο ή ισοδύναμο ταξιδιωτικό έγγραφο που έχει εκδοθεί από άλλη χώρα και (γ) δεν είναι σε θέση, για αντικειμενικούς λόγους, να λάβει ένα τέτοιο έγγραφο από τις αρχές της χώρας καταγωγής του. Το Τμήμα Μετανάστευσης και τα διοικητικά δικαστήρια έκριναν ότι η τρίτη προϋπόθεση δεν είχε εκπληρωθεί στην περίπτωσή του. Το Δικαστήριο θεώρησε ότι ήταν καταλληλότερο να αντιμετωπιστεί αυτό το ζήτημα κατά την εκτίμηση της αναγκαιότητας του επίμαχου μέτρου. Ως εκ τούτου, δέχτηκε ότι η παρέμβαση ήταν σύμφωνη με το νόμο.
(iii) Εάν η παρέμβαση επιδίωκε θεμιτό σκοπό.
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι οι υποθέσεις στις οποίες δέχθηκε ότι η παρέμβαση στην ελεύθερη κυκλοφορία επιδίωκε τον θεμιτό σκοπό της διατήρησης της δημόσιας τάξης, για παράδειγμα, περιορισμούς στα ταξίδια στο εξωτερικό που επιβλήθηκαν σε άτομα που είχαν κατηγορηθεί για ποινικά αδικήματα, εν αναμονή της δίωξής τους, προληπτικά μέτρα, συμπεριλαμβανομένης της ειδικής εποπτείας, που ελήφθησαν εναντίον υπόπτων για μέλη της Μαφίας ή μέτρα που επιδίωκαν να περιορίσουν το δικαίωμα των ατόμων να εγκαταλείψουν τη χώρα με σκοπό την εξασφάλιση της πληρωμής φόρων.
Ωστόσο, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η κατάσταση του προσφεύγοντος δεν μπορούσε να συγκριθεί με καμία από τις προαναφερθείσες περιπτώσεις και η κυβέρνηση δεν έδωσε καμία εξήγηση ως για το πώς η άρνηση να του χορηγηθεί διαβατήριο αλλοδαπού συνέβαλε στη διατήρηση της δημόσιας τάξης. Το Δικαστήριο θεώρησε ότι εν προκειμένω δεν ήταν απαραίτητο να αποφανθεί εάν η επίδικη παρέμβαση επιδίωκε θεμιτό σκοπό, διότι σε κάθε περίπτωση δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί «αναγκαία σε μια δημοκρατική κοινωνία», για τους παρακάτω προβλεπόμενους λόγους .
(iv) Εάν η παρέμβαση ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Δεν αμφισβητήθηκε ότι ο προσφεύγων εγκατέλειψε τη χώρα καταγωγής του με την πρόθεση να ζητήσει άσυλο στο εξωτερικό και έλαβε επανειλημμένα επικουρική προστασία στη Λιθουανία, ενόψει του συνεχιζόμενου πολέμου και των εκτεταμένων παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Δημοκρατία της Τσετσενίας. Η τελευταία τέτοια περίπτωση ήταν το 2008 και στη συνέχεια έλαβε άδεια μόνιμης διαμονής, λόγω της αδιάλειπτης νόμιμης διαμονής του στη Λιθουανία, μετά την οποία δεν υπέβαλε περαιτέρω αιτήσεις για άσυλο.
Συναφώς, το Δικαστήριο παρατήρησε ότι η διαδικασία ασύλου, η οποία έληξε πολύ περισσότερο από έξι μήνες πριν ο προσφεύγων υποβάλει την αίτησή του, δεν ήταν το αντικείμενο της παρούσας υπόθεσης. Ως εκ τούτου, δεν ήταν σε θέση να εξετάσει αν σε αυτή τη διαδικασία οι αρχές αξιολόγησαν ορθά τους κινδύνους που φέρεται να αντιμετώπιζε ο προσφεύγων στη χώρα καταγωγής του. Όπως και να έχει, το Δικαστήριο σημείωσε ότι, κατά τη διάρκεια ορισμένης χρονικής περιόδου, οι λιθουανικές αρχές αναγνώρισαν, σε πολλές περιπτώσεις, ότι ο προσφεύγων δεν μπορούσε να επιστρέψει με ασφάλεια στη χώρα καταγωγής του. Η τελευταία τέτοια απόφαση ελήφθη το 2008 και, μετά την ημερομηνία αυτή, ο προσφεύγων έκανε χρήση της ευκαιρίας που του παρείχε ο νόμος για να λάβει ευνοϊκότερη άδεια διαμονής. Ως εκ τούτου, η διακοπή της τακτικής χορήγησης επικουρικής προστασίας οφειλόταν σε περιστάσεις άσχετες με την κατάσταση στη χώρα καταγωγής του ή με τους λόγους για τους οποίους είχε προηγουμένως ζητήσει αυτό το καθεστώς. Πράγματι, το Δικαστήριο υπογράμμισε ότι σε καμία περίπτωση οι εγχώριες αρχές δεν έλαβαν απόφαση, που ελήφθη μετά από αξιολόγηση της κατάστασης στη χώρα καταγωγής του προσφεύγοντος και της ατομικής του κατάστασης, ότι δεν χρειαζόταν πλέον επικουρική προστασία και μπορούσε να προσεγγίσει τις ρωσικές αρχές χωρίς φόβο.
Το Δικαστήριο σημείωσε επίσης ότι, σύμφωνα με νόμο που ψηφίστηκε το 2019, ένας αλλοδαπός υπήκοος στον οποίο έχει χορηγηθεί επικουρική προστασία και ο οποίος δηλώνει ότι φοβάται να επικοινωνήσει με τις αρχές της χώρας καταγωγής του θεωρείται ότι έχει νόμιμο λόγο για τον οποίο δεν είναι δυνατή η λήψη ταξιδιωτικού εγγράφου από τις αρχές αυτές . Έτσι, το γεγονός ότι οι δικαιούχοι επικουρικής προστασίας μπορεί να έχουν βάσιμο φόβο να επικοινωνήσουν με τις εθνικές τους αρχές αναγνωρίστηκε τελικά στη λιθουανική νομοθεσία – αν και σε μια χρονική περίοδο που δεν ωφελούσε πλέον τον προσφεύγοντα.
Επιπλέον, για σχεδόν δέκα χρόνια οι λιθουανικές αρχές αποδέχθηκαν ότι ο προσφεύγων δεν ήταν σε θέση να λάβει διαβατήριο από τις ρωσικές αρχές. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, η άρνηση έκδοσης ταξιδιωτικού εγγράφου το 2018 βασίστηκε στην αλλαγμένη πρακτική των ρωσικών αρχών σχετικά με την έκδοση διαβατηρίων σε Ρώσους υπηκόους που διαμένουν στο εξωτερικό. Ωστόσο, δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι οι λιθουανικές αρχές αξιολόγησαν κατά πόσον η δυνατότητα αυτή ήταν στην πράξη προσβάσιμη στον προσφεύγοντα υπό το φως των ατομικών του περιστάσεων, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι ζούσε στη Λιθουανία για σχεδόν 20 χρόνια και δεν είχε έγκυρη ρωσική ταυτότητα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Μολονότι η Κυβέρνηση υποστήριξε ότι ορισμένα άλλα άτομα καταγωγής Τσετσενίας είχαν λάβει ταξιδιωτικά έγγραφα από τη ρωσική πρεσβεία, το Δικαστήριο δεν έλαβε καμία πληροφορία σχετικά με αυτά τα άτομα και κατά πόσον η κατάστασή τους ήταν συγκρίσιμη με εκείνη του προσφεύγοντος. Επομένως, δεν ήταν σε θέση να συναγάγει συμπεράσματα από αυτή τη δήλωση.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η άρνηση χορήγησης διαβατηρίου αλλοδαπού στον προσφεύγοντα ελήφθη χωρίς τη διεξαγωγή άσκησης εξισορρόπησης και χωρίς να διασφαλιστεί ότι ένα τέτοιο μέτρο ήταν δικαιολογημένο και αναλογικό στην ατομική του κατάσταση. Η άρνηση αυτή βασίστηκε σε τυπικούς λόγους, δηλαδή ότι δεν είχε αποδείξει ότι διέτρεχε προσωπικά τον κίνδυνο δίωξης και ότι δεν θεωρούνταν δικαιούχος ασύλου εκείνη την εποχή, χωρίς επίσης να εξετάσει επαρκώς την κατάσταση στη χώρα καταγωγής του ως προς την υποτιθέμενη δυνατότητα απόκτησης ρωσικού διαβατηρίου, χωρίς καμία εκτίμηση του κατά πόσον η δυνατότητα αυτή ήταν προσβάσιμη στην πράξη λόγω των ιδιαίτερων συνθηκών του.
Υπό το πρίσμα των προαναφερθέντων, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν αποδείχθηκε ότι η παρέμβαση στο δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας του προσφεύγοντα ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ομόφωνα παραβίαση του Άρθρου 2 του Πρωτοκόλλου αριθ. 4 της Σύμβασης.
Άρθρο 41: Το ΕΔΔΑ επιδίκασε 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη. (επιμέλεια echrcaselaw.com).
