Έρευνα για συνθήκες θανάτου διαδηλωτών διήρκησε 23 έτη! Παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους των άρθρων 2 και 3 της ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Ștefan-Gabriel Mocanu κ.α. κατά Ρουμανίας της 12.12.2023 (αριθ. προσφ. 34323/21 κ.α.)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Αποτελεσματική έρευνα
Οι προσφεύγοντες που είναι θύματα ή κληρονόμοι θυμάτων της καταστολής των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν στο Βουκουρέστι τον Ιούνιο του 1990 παραπονέθηκαν για έλλειψη αποτελεσματικής έρευνας.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι, ακόμη και μετά την αρχική του διαπίστωση παραβίασης – στην υπόθεση Mocanu κ.α. κατά Ρουμανίας της 17.09.2014 – σε σχέση με έρευνα για γεγονότα που ήταν σημαντικά για τη ρουμανική κοινωνία, η έρευνα εκκρεμούσε για περισσότερα από 23 έτη και για περισσότερα από 19 έτη από την κύρωση της ΕΣΔΑ από τη Ρουμανία και χαρακτηριζόταν από μακρές περιόδους αδράνειας.
Το δικαστήριο διαπίστωσε πολυάριθμες ελλείψεις στην έρευνα που δεν δικαιολογούνταν από την πολυπλοκότητα της υπόθεσης. Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι τα συμφέροντα των προσφευγόντων να συμμετάσχουν στην έρευνα δεν είχαν προστατευθεί επαρκώς κατά συνέπεια υπήρχε παραβίαση του διαδικαστικού σκέλους του δικαιώματος τη ζωή (άρθρο 2) και του άρθρου 3 της ΕΣΔΑ.
Το Δικαστήριο παρότρυνε το Ρουμανικό κράτος να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα για την ολοκλήρωση της έρευνας και επιδίκασε 115.000 ευρώ συνολικά για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 2,
Άρθρο 3
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι εννέα (9) Ρουμάνοι υπήκοοι που γεννήθηκαν μεταξύ 1949 και 1990. Επτά από αυτούς κατήγγειλαν ότι είχαν υποστεί κακομεταχείριση κατά τη διάρκεια της καταστολής των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν στην πλατεία Πανεπιστημίου στο Βουκουρέστι τον Ιούνιο του 1990, μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος. Δύο από τους προσφεύγοντες (Stefan-Gabriel Mocanu και Maria-Raluca Mocanu) παραπονέθηκαν για τις συνθήκες θανάτου του πατέρα τους (Velicu-Valentin Mocanu) από πυροβολισμό κατά τη διάρκεια των ίδιων γεγονότων.
Οι προσφεύγοντες ισχυρίστηκαν ότι η έρευνα των ρουμανικών αρχών ήταν αναποτελεσματική και δεν είχαν εντοπίσει τους υπεύθυνους για τα καταγγελλόμενα γεγονότα και, κατά περίπτωση, δεν τους τιμούσε. Επτά προσφεύγοντες επικαλέστηκαν το άρθρο 3 (απαγόρευση εξευτελιστικής μεταχείρισης) και δύο επικαλέστηκαν το άρθρο 2 (δικαίωμα στη ζωή).
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο επισήμανε ότι είχε αποφανθεί στην απόφαση Mocanu κ.α. κατά Ρουμανίας της 17.09.2014 ότι η έρευνα – η οποία, κατά τον χρόνο των πλέον πρόσφατων διαθέσιμων πληροφοριών (έως τις 2 Οκτωβρίου 2013), εκκρεμούσε για περισσότερα από 23 έτη και για περισσότερα από 19 έτη από την κύρωση της Σύμβασης από τη Ρουμανία – χαρακτηριζόταν από μακρές περιόδους αδράνειας ότι υπήρχαν σοβαρές αμφιβολίες ως προς την αντικειμενικότητα και την αμεροληψία των ερευνών που διεξήγαγαν οι στρατιωτικοί εισαγγελείς, ότι ελάχιστες ερευνητικές πράξεις είχαν υλοποιηθεί σε σχέση με τις μηνύσεις που υπέβαλαν τα άτομα που δέχθηκαν επίθεση στα κεντρικά γραφεία της κρατικής τηλεόρασης και ότι τα δικαστήρια δεν είχαν αποδείξει τις περιστάσεις της κακομεταχείρισης που φέρεται να υπέστησαν πολλά άτομα εκεί. Επίσης διαπίστωσε ότι οι πολυάριθμες ελλείψεις που διαπιστώθηκαν από τις εθνικές αρχές σε σχέση με την έρευνα δεν είχαν διορθωθεί και ότι οι επιφορτισμένες με την έρευνα αρχές δεν είχαν λάβει όλα τα μέτρα που ευλόγως μπορούσαν να οδηγήσουν στον εντοπισμό και την τιμωρία των υπευθύνων για τα καταγγελλόμενα γεγονότα, τα οποία εκτυλίχθηκαν από τις 13 έως τις 15 Ιουνίου 1990.
Άρθρα 2 (δικαίωμα στη ζωή) και 3 (απαγόρευση εξευτελιστικής μεταχείρισης).
Όσον αφορά την έρευνα που διεξήχθη πριν από την απόφαση Mocanu κ.α., το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι κανένα από τα αποδεικτικά στοιχεία της υπό κρίση υπόθεσης δεν του παρείχε τη δυνατότητα να αποκλίνει από τα συμπεράσματά του στην εν λόγω απόφαση. Όσον αφορά την έρευνα που διεξήχθη μετά την ανωτέρω απόφαση, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι δεν πληρούσε τις απαιτήσεις της Σύμβασης, καθώς είχε ως αποτέλεσμα την ακύρωση ορισμένων ερευνητικών μέτρων και τον αποκλεισμό αποδεικτικών στοιχείων, καθιστώντας έτσι αναγκαία – περισσότερα από 30 χρόνια μετά την έναρξη της αρχικής έρευνας – την έναρξη νέας έρευνας.
Ενώ συμφώνησε με την Κυβέρνηση ότι η παρούσα υπόθεση ήταν αναμφισβήτητα περίπλοκη, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η έρευνα για τον θάνατο του Velicu-Valentin Mocanu – κατά τη στιγμή των πιο πρόσφατων διαθέσιμων πληροφοριών (Ιούνιος 2022) – εξακολουθούσε να βρίσκεται στα χέρια των ερευνητικών οργάνων της εισαγγελίας εννέα χρόνια μετά τη διαπίστωση του Δικαστηρίου το 2014 ως προς την αναποτελεσματικότητα μιας έρευνας που είχε διαρκέσει πάνω από 23 χρόνια, και περισσότερα από 19 χρόνια από την επικύρωση της σύμβασης από τη Ρουμανία.
Κατά την άποψη του Δικαστηρίου, η πολυπλοκότητα δεν θα μπορούσε, από μόνη της, να δικαιολογήσει την διάρκεια των ερευνών και τον τρόπο με τον οποίο διεξήχθησαν κατά τη διάρκεια αυτής της εξαιρετικά μακράς χρονικής περιόδου. Το ίδιο ίσχυε και για τους προσφεύγοντες στις άλλες προσφυγές, οι οποίοι ήταν πολιτικώς ενάγοντες στην ίδια εγχώρια διαδικασία.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε ότι υπήρξαν ελλείψεις στην έρευνα που διεξήχθη μετά την απόφαση Mocanu κ.α., γεγονός που είχε βλάψει την ποιότητά της και υπονόμευσε την ικανότητα των αρχών να προσδιορίσουν εάν η χρήση βίας ήταν δικαιολογημένη υπό τις περιστάσεις της υπόθεσης και να εντοπίσουν και, ανάλογα με την περίπτωση, να τιμωρήσουν τους υπεύθυνους για τα γεγονότα. Επιπλέον, το Δικαστήριο έκρινε ότι τα συμφέροντα των προσφευγόντων να συμμετάσχουν στην έρευνα δεν είχαν προστατευθεί επαρκώς. Ως εκ τούτου, διαπίστωσε ότι υπήρξε παραβίαση των άρθρων 2 και 3 της Σύμβασης στο πλαίσιο των διαδικαστικών σκελών τους.
Άρθρο 46
Το Δικαστήριο παρατήρησε ότι, κατά τον χρόνο των πιο πρόσφατων διαθέσιμων πληροφοριών (Ιούνιος 2022), η έρευνα εξακολουθούσε να εκκρεμεί στο επίπεδο του στρατιωτικού τμήματος της εισαγγελίας στο Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο. Σημείωσε επίσης ότι είχαν ληφθεί ή λαμβάνονταν ερευνητικά μέτρα και ότι τα εξαιρούμενα αποδεικτικά στοιχεία είχαν επανεξεταστεί ή βρίσκονταν στο στάδιο της επανεξέτασης. Θεώρησε, ωστόσο, ότι, ιδίως ενόψει της σημασίας που έχει για τη ρουμανική κοινωνία η γνώση της αλήθειας σχετικά με τα γεγονότα που εκτυλίχθηκαν από 13 έως 15 Ιουνίου 1990, το ρουμανικό κράτος, υπό την εποπτεία της Επιτροπής Υπουργών, έπρεπε να θέσει τέρμα στην κατάσταση που εντοπίστηκε στην παρούσα υπόθεση και διαπιστώθηκε από το Δικαστήριο ότι παραβίαζε το δικαίωμα των προσφευγόντων, μαζί με εκείνη των πολλών άλλων προσώπων που επλήγησαν, σε μια αποτελεσματική έρευνα. Ως εκ τούτου, παρότρυνε το ρουμανικό κράτος να λάβει όλα τα αναγκαία μέτρα (συμπεριλαμβανομένης της διάθεσης των αναγκαίων ανθρώπινων πόρων για την ορθή διεξαγωγή της ποινικής διαδικασίας) για να εξασφαλίσει ότι η έρευνα θα είναι ικανή, σύμφωνα με τις διαδικαστικές απαιτήσεις των άρθρων 2 και 3, να διαλευκάνει άμεσα και γρήγορα τις περιστάσεις – κατά τη διάρκεια των γεγονότων που εκτυλίχθηκαν από τις 13 έως τις 15 Ιουνίου 1990 – γύρω από το θάνατο του πατέρα των προσφευγόντων Stefan-Gabriel και της Maria-Raluca Mocanu και της κακομεταχείρισης που φέρεται να υπέστησαν οι άλλοι προσφεύγοντες, η οποία οδήγησε, στον εντοπισμό και την τιμωρία των ατόμων που ενδέχεται να ευθύνονται για τη διάπραξη εγκληματικών πράξεων.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41). Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρουμανία έπρεπε να καταβάλει συνολικά 115.000 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).
