Επανειλημμένη άρνηση εγγραφής οργάνωσης ανθρωπίνων δικαιωμάτων λόγω τυπικών παραλείψεων. Παραβίαση του δικαιώματος του συνεταιρίζεσθαι
ΑΠΟΦΑΣΗ
Mariya Alekhina κ.α. κατά Ρωσίας της 28.11.2023 (αριθ. 2) (προσφυγή αριθ. 10299/15)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Άρνηση ρωσικών αρχών να καταχωρίσουν την οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφευγόντων «Η Ζώνη του Νόμου», η οποία είχε ως στόχο την παροχή νομικής συνδρομής σε κρατούμενους.
Οι δύο πρώτες αιτήσεις απορρίφθηκαν τον Ιανουάριο και τον Απρίλιο του 2014 για τυπικούς λόγους, όπως ύπαρξη κενού μεταξύ δύο λέξεων στο έντυπο της αίτησης!
Οι προσφεύγοντες υπέβαλαν αίτηση διόρθωσης, η οποία επίσης απορρίφθηκε, τον Μάιο 2014. Η νέα απόρριψη της καταχώρισης έλαβε χώρα γιατί οι προσφεύγοντες δεν είχαν επιλέξει κατάλληλο όνομα, και ειδικότερα η φύση των δραστηριοτήτων της οργάνωσης δεν αποδιδόταν στο όνομά της.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε συνολικά ότι δεν υπήρχαν λεπτομερείς κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις τυπικές προϋποθέσεις για την εγγραφή μη κερδοσκοπικών ενώσεων και για τις απαιτήσεις συμπλήρωσης των εντύπων αίτησης. Το Δικαστήριο έκρινε επομένως ότι οι φερόμενες ελλείψεις στα έγγραφα που προσκόμισαν οι προσφεύγοντες δεν ήταν επαρκείς για να τους αρνηθούν την εγγραφή της οργάνωσής τους.
Πράγματι, το να αναγκαστούν οι προσφεύγοντες να επαναλάβουν τη διαδικασία εγγραφής, αντί να τους επιτραπεί να διορθώσουν την πρώτη τους αίτηση (όπως άλλωστε επέτρεπε ο νόμος), τους εμπόδισε να ξεκινήσουν οποιαδήποτε δραστηριότητα.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε, ομόφωνα, παραβίαση του άρθρου 11 (ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 11
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Οι προσφεύγοντες είναι τρεις Ρώσοι υπήκοοι: η Mariya Vladimirovna Alekhina, η Nadezhda Andreyevna Tolokonnikova, μέλη του πανκ συγκροτήματος Pussy Riot- και ο Vladimir Anatolyevich Rubashnyy, συνταξιούχος υπάλληλος της ρωσικής ομοσπονδιακής υπηρεσίας φυλακών.
Οι προσφεύγοντες επιχείρησαν να καταχωρίσουν την οργάνωση τους σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, «Η Ζώνη του Νόμου», σε τρεις περιπτώσεις. Κάθε μία από τις αιτήσεις τους ήταν ανεπιτυχής, ουσιαστικά επειδή η αρχή καταχώρισης διαπίστωσε ότι τα έγγραφά τους δεν συμμορφώνονταν με τη νομοθεσία περί μη κερδοσκοπικών οργανώσεων.
Οι δύο πρώτες αιτήσεις απορρίφθηκαν τον Ιανουάριο και τον Απρίλιο του 2014 για τυπικούς κυρίως λόγους, όπως ένα κενό μεταξύ δύο λέξεων στο έντυπο της αίτησής τους.
Οι προσφεύγοντες υπέβαλαν άλλη μια αίτηση διόρθωσης, η οποία επίσης απορρίφθηκε, τον Μάιο 2014. Η νέα απόρριψη της καταχώρισης έλαβε χώρα γιατί οι προσφεύγοντες δεν είχαν επιλέξει κατάλληλο όνομα, και ειδικότερα η φύση των δραστηριοτήτων της οργάνωσης δεν αποδιδόταν στο όνομά της.
Επιπλέον, το καταστατικό δεν πληρούσε τις νομικές απαιτήσεις, διότι ο κατάλογος των δραστηριοτήτων της οργάνωσης δεν ήταν εξαντλητικός και ορισμένες εσωτερικές διαδικασίες δεν είχαν περιγραφεί.
Οι προσφεύγοντες προσέβαλαν την άρνηση καταχώρισης της οργάνωσής τους στα δικαστήρια. Το αίτημά τους ωστόσο, απορρίφθηκε με τα δικαστήρια να αναπαράγουν ουσιαστικά τις διαπιστώσεις της αρχής καταχώρισης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 11 (ελευθερία του συνεταιρίζεται)
Πρώτον, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι λόγοι απόρριψης οι οποίοι αναφέρονταν στο όνομα της προσφεύγουσας οργάνωσης και στην έκταση των δραστηριοτήτων της δεν ήταν τεκμηριωμένοι.
Ειδικότερα, ο σχετικός νόμος δεν παρείχε κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο μια μη κερδοσκοπική οργάνωση πρέπει να ονομάζεται, δηλαδή δεν υπήρχε προφανής νομική βάση για την απαίτηση η επωνυμία να αποδίδει λεπτομερή περιγραφή των δραστηριοτήτων της. Επιπλέον, η απαίτηση αυτή ερχόταν σε αντίθεση με τις θέσεις των αρχών σχετικά με προηγούμενες αιτήσεις που εγγράφονται από οργανώσεις με παρόμοια ονόματα.
Ομοίως, οι αρχές δεν είχαν παράσχει καμία εξήγηση για την ερμηνεία τους σχετικά με τις σχετικές νομικές διατάξεις που αναφέρονται στο πεδίο δραστηριότητας μιας οργάνωσης. Ούτε οι εν λόγω διατάξεις περιείχαν ρητή υποχρέωση να περιλαμβάνεται εξαντλητικός κατάλογος των εν λόγω δραστηριοτήτων. Συνολικά, δεν υπήρχαν λεπτομερείς κατευθυντήριες γραμμές σχετικά με τις τυπικές προϋποθέσεις για την εγγραφή των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων και τον βαθμό ακρίβειας που απαιτείται για τη συμπλήρωση των εντύπων της αίτησης. Το Δικαστήριο ήταν συνεπώς πεπεισμένο ότι οι ελλείψεις στα έγγραφα που προσκόμισαν οι προσφεύγοντες δεν ήταν επαρκής δικαιολογία για την άρνηση εγγραφής.
Πράγματι, η επανάληψη της διαδικασίας που καταγράφηκε από τους προσφεύγοντες, αντί να τους επιτραπεί να διορθώσουν την πρώτη τους αίτηση (όπως άλλωστε επέτρεπε ο νόμος), είχε ριζικό αντίκτυπο, καθώς απέτρεπε να ξεκινήσουν τη δράση τους.
Τέλος, τα δικαστήρια απλώς αναπαρήγαγαν τις διαπιστώσεις της αρχής καταχώρισης χωρίς να παράσχουν καμία νομική ανάλυση ή ανεξάρτητη δικαστική έρευνα.
Το ΕΔΔΑ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η αιτιολογία για την άρνηση εγγραφής της οργάνωσης των προσφευγόντων δεν ήταν ούτε σχετική ούτε επαρκής. Η παρέμβαση στην ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι των προσφευγόντων επομένως δεν ήταν απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία, κατά την παράβαση του άρθρου 11.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε 7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.920 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com).
