Απόρριψη αναίρεσης από ανώτατο ακυρωτικό χωρίς να απαντήσει στους αναιρετικούς λόγους με επαρκή αιτιολογία. Παραβίαση δίκαιης δίκης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Rusishvili κατά Γεωργίας της 30.06.2022 ( αριθ. προσφ. 15269/13)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Δίκαιη δίκη. Εκπροσώπηση από συνήγορο της επιλογής του κατηγορουμένου, εξέταση μαρτύρων, αιτιολογία απόφασης.
Ο προσφεύγων καταδικάστηκε για ανθρωποκτονία από πρόθεση κατά συναυτουργία και κατοχή πυροβόλων όπλων, σε ποινή κάθειρξης 18 ετών. Άσκησε προσφυγή για παραβίαση της δίκαιης δίκης ισχυριζόμενος ότι: α) κατά την σύλληψη και κατά την διάρκεια της πρώτης κατάθεσής του, δεν συνεπικουρήθηκε από συνήγορο της επιλογής του, β) κατά την ακροαματική διαδικασία απορρίφθηκε το αίτημα του για εξέταση μαρτύρων, γ) η απόφαση των ενόρκων δεν είχε αιτιολογία και δ) το ακυρωτικό δικαστήριο απέρριψε την αναίρεση που άσκησε χωρίς να εξετάσει διεξοδικά και να αιτιολογήσει τους ισχυρισμούς του.
Το Στρασβούργο έκρινε ότι η συνολική ποινική διαδικασία κατά του προσφεύγοντα δεν είχε βλαβεί ανεπανόρθωτα από την απουσία δικηγόρου της επιλογής του κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων ωρών της κράτησής του και δεν διαπίστωσε παραβίαση του 6 §§ 1 και 3 (γ).
Περαιτέρω δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 §§ 1 και 3 (δ) λόγω της απόρριψης του αιτήματος για την εξέταση μαρτύρων, γιατί ο προσφεύγων είχε υποβάλει το αίτημα εκπρόθεσμα και δεν είχε αιτιολογήσει το εκπρόθεσμο της υποβολή του.
Επίσης έκρινε ότι οι συγκεκριμένες διαδικαστικές εγγυήσεις που είχε ο προσφεύγων σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, ήταν επαρκείς για να αντισταθμίσουν την έλλειψη αιτιολογίας στην ετυμηγορία των ενόρκων και δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6§1.
Αντιθέτως, το ΕΔΔΑ έκρινε ομόφωνα ότι υπήρχε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της ΕΣΔΑ λόγω της έλλειψης αιτιολογίας στην απόφαση του Ακυρωτικού Δικαστηρίου το οποίο είχε καθήκον να εξετάσει διεξοδικά τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος σχετικά με τις διαδικαστικές εγγυήσεις σε όλη την διάρκεια της πρωτοβάθμιας διαδικασίας προκειμένου να διασφαλιστεί η δίκαιη δίκη.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6 § 1,
Άρθρο 6 § 3 (γ),
Άρθρο 6 § 3 (δ)
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων, Daviti Rusishvili, είναι γεωργιανός υπήκοος που γεννήθηκε το 1992 και κρατείται στην Τιφλίδα (Γεωργία).
Μετά από πυροβολισμό που επέφερε τον θάνατο ανθρώπου στο κέντρο της Τιφλίδας στις 17 Οκτωβρίου 2011, ο προσφεύγων μεταφέρθηκε στο αστυνομικό τμήμα για ανάκριση. Έχοντας ενημερωθεί για τα δικονομικά του δικαιώματα, φαίνεται ότι αρνήθηκε την εκπροσώπησή του από δικηγόρο. Ένας δικηγόρος με τον οποίο επικοινώνησε η οικογένειά του έφτασε στο αστυνομικό τμήμα λίγο αργότερα, αλλά δεν του επετράπη να τον δει. Ο προσφεύγων κατέληξε να ομολογήσει τη δολοφονία μερικές ώρες αργότερα. Συνελήφθη επίσημα για την κατηγορία του ανθρωποκτονίας από πρόθεση και της παράνομης προμήθειας και κατοχής όπλων.
Το επόμενο πρωί, ο προσφεύγων συμμετείχε σε μια αναπαράσταση των γεγονότων και σε ένα βίντεο που βιντεοσκοπήθηκε και ομολόγησε τη δολοφονία, παρείχε λεπτομερή περιγραφή των γεγονότων και κατονόμασε συνεργούς. Σύμφωνα με αρχεία, η αναπαράσταση έγινε με τη συγκατάθεσή του. Το αντίγραφο της βιντεοσκόπησης υπογράφηκε από τον προσφεύγοντα και ένα δικηγόρο που διορίστηκε αυτεπαγγέλτως από τον ανακριτή για να τον εκπροσωπήσει.
Στις 20 Οκτωβρίου 2011, ο προσφεύγων κατηγορήθηκε για ανθρωποκτονία από πρόθεση και παράνομη προμήθεια και κατοχή όπλων. Κατά την ανάκριση – αυτή τη φορά παρουσία συνηγόρου της επιλογής του – διαμαρτυρήθηκε για την αθωότητά του και επικαλέστηκε το δικαίωμά του να σιωπά. Την επόμενη μέρα, αποφασίστηκε η προσωρινή του κράτηση. Δύο μήνες αργότερα παραπονέθηκε στο Δικηγορικό Σύλλογο της Γεωργίας για τη συμπεριφορά της δικηγόρου που είχε ορίσει ο ανακριτής. Στη συνέχεια διαπιστώθηκε από την επιτροπή δεοντολογίας του δικηγορικού συλλόγου ότι αυτή είχε συμμετάσχει στην αναπαραγωγή του βίντεο χωρίς τη συγκατάθεση του προσφεύγοντος ή της οικογένειάς του, δεν είχε μελετήσει το υλικό της ποινικής δικογραφίας και δεν είχε συζητήσει μαζί του μια πιθανή αμυντική στρατηγική. Της επιβλήθηκε η πειθαρχική ποινή η αναστολή της άδειας άσκησης επαγγέλματος για 18 μήνες.
Στο μεταξύ, οι δύο συναυτουργοί I.G . και Ι.Α., κατηγορήθηκαν για διάφορα αδικήματα σχετικά με την ανθρωποκτονία. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι η δολοφονία ήταν στημένη από τον I.G ως αντίποινα για το θάνατο του γιου του.
Σε προανάκριση τον Μάιο του 2012, ο προσφεύγων, ο οποίος μέχρι τότε εκπροσωπούνταν από τέσσερις δικηγόρους, διαμαρτυρήθηκε για την αθωότητά του. Ζήτησε να κηρυχθεί απαράδεκτη η κατάθεση του στην προδικασία και υποστήριξε ότι τις πρώτες ώρες της κράτησής του, είχε αποτραπεί από το δικαίωμα του να συμβουλευτεί δικηγόρο της επιλογής του, και ότι ο δικηγόρος που τον είχε εκπροσωπήσει κατά την αναπαράσταση του εγκλήματος δεν ήταν ούτε δικηγόρος νομικής βοήθειας, ούτε είχε διοριστεί με τη συγκατάθεσή του. Ο δικαστής έκρινε το αίτημα αβάσιμο και το απέρριψε.
Απέρριψε επίσης ως απαράδεκτες δύο εκθέσεις πραγματογνωμοσύνης που διαπίστωσαν ότι κανένας από τους υπόπτους που καταγράφηκε στις βιντεοσκοπήσεις θα μπορούσε να αναγνωριστεί ως ο κ. Rusishvili και επίσης το αίτημα για την εξέταση 25 μαρτύρων υπεράσπισης με την αιτιολογία ότι το αίτημα δεν είχε υπογραφεί και από τα δύο μέρη. Ωστόσο, καθώς τρεις από αυτούς είχαν κληθεί ως μάρτυρες κατηγορίας, η υπεράσπιση μπόρεσε να εξετάσει αυτούς κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας και οι γραπτές καταθέσεις τους έγιναν δεκτές ως αποδεικτικά στοιχεία.
Ο προσφεύγων ενημερώθηκε ότι λόγω της φύσης των κατηγοριών που του απαγγέλθηκαν, είχε δικαίωμα σε δίκη από ορκωτό Δικαστήριο και ότι ένα άτομο που κρίθηκε ένοχο για έγκλημα από ενόρκους είχε το δικαίωμα αναίρεσης. Κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Ορκωτού Δικαστηρίου τον Ιούνιο του 2012, ο προεδρεύων δικαστής απέρριψε πολλά αιτήματα που υποβλήθηκαν από την υπεράσπιση, συμπεριλαμβανομένου ενός αιτήματος για τον I.G. να μπορέσει να καταθέσει ότι ο προσφεύγων δεν είχε εμπλακεί στη δολοφονία και ένα για τη συμπερίληψη των πορισμάτων ενός από τους πραγματογνώμονες σχετικά με τις βιντεοσκοπήσεις που έγιναν στον τόπο του εγκλήματος. Κατά τη διάρκεια της δίκης, το δικαστήριο εξέτασε 19 μάρτυρες κατηγορίας, είδε πλάνα από κάμερες παρακολούθησης και αναφορές ΜΜΕ, πολλούς εμπειρογνώμονες και ιατροδικαστικές εκθέσεις και δεκάδες διαδικαστικά έγγραφα που αφορούσαν διάφορα ανακριτικά μέτρα.
Στις 15 Ιουνίου 2012, οι ένορκοι, με πλειοψηφία εννέα προς τρεις, έκριναν τον προσφεύγοντα ένοχο για ανθρωποκτονία από πρόθεση και για παράνομη οπλοφορία. Ο δικαστής μετά από απόφαση των ενόρκων εξέδωσε καταδικαστική απόφαση και επέβαλε ποινή κάθειρξης 18 ετών και 2 ημερών.
Τον Ιούλιο του 2012 ο προσφεύγων άσκησε αναίρεση , ισχυριζόμενος ότι οι αποφάσεις του δικαστή σχετικά με το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων ήταν παράνομες, γιατί είχε απαγορευτεί σε αυτόν η πρόσβαση σε συνήγορο της επιλογής του κατά τις πρώτες ώρες κράτησής του και ότι το Δημόσιο του διόρισε δικηγόρο παράνομα. Ισχυρίστηκε επίσης ότι η καταδίκη του βασίστηκε σε απόφαση των ενόρκων που δεν περιείχε αιτιολογία. Με απόφαση της 31 Αυγούστου 2012, το Ανώτατο Δικαστήριο της Τιφλίδας απέρριψε την αναίρεση του ως απαράδεκτη.
Επικαλούμενος το άρθρο 6 §§ 1 και 3, ο προσφεύγων παραπονέθηκε ιδίως ότι η καταδίκη του είχε βασιστεί σε μία απόφαση των ενόρκων που δεν περιείχε αιτιολογία, ότι η αναίρεσή του απορρίφθηκε αβάσιμα από το Ανώτατο Δικαστήριο, ότι του απαγορεύτηκε η πρόσβαση σε δικηγόρο της επιλογής του, ο διορισμένος αυτεπαγγέλτως δικηγόρος είχε διοριστεί παράνομα, και ότι η δίκη του είχε διεξαχθεί κατά παράβαση των αρχών της κατ’ αντιμωλία διαδικασίας και της ισότητας των όπλων λόγω του τρόπου με τον οποίο είχαν ληφθεί τα αποδεικτικά στοιχεία.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…..
Άρθρο 6 §§ 1 και 3 (γ)
Υποτιθέμενοι περιορισμοί στο δικαίωμα πρόσβασης σε δικηγόρο.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι ούτε ο ανακριτής ούτε ο προεδρεύων δικαστής του Ορκωτού Δικαστηρίου φέρεται να είχαν αξιολογήσει τους ισχυρισμούς του προσφεύγοντος για παραβίαση του δικαιώματος πρόσβασης σε δικηγόρο επιλογής του, και ότι κανένας από τους δύο δεν είχε εξετάσει τις πιθανές επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει στη δίκαιη δίκη. Ωστόσο, το Δικαστήριο σημείωσε ότι ο προσφεύγων δεν ήταν ιδιαίτερα ευάλωτος λόγω της ηλικίας ή της πνευματικής του ικανότητας, η δήλωσή του περί του δικαιώματος μη αυτοενοχοποίησης κατά την αρχική του ανάκριση δεν είχε γνωστοποιηθεί στους ενόρκους και όταν απαγγέλθηκαν οι επίσημες κατηγορίες που ασκήθηκαν σε βάρος του, και καθ’ όλη τη διάρκεια της προδικασίας και της κυρίας δίκης, εκπροσωπήθηκε αρχικά από δύο και στη συνέχεια τέσσερις δικηγόρους της επιλογής του, οι οποίοι είχαν όλοι ανεμπόδιστη και πλήρη πρόσβαση στα στοιχεία της δικογραφίας.
Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο έκρινε ότι η συνολική ποινική διαδικασία κατά του κ. Rusishvili δεν είχε ζημιωθεί ανεπανόρθωτα από την απουσία δικηγόρου της επιλογής του κατά τη διάρκεια των τριών πρώτων ωρών της κράτησής του. Συνεπώς, δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 §§ 1 και 3 (γ) για αυτό τον λόγο.
Άρθρο 6 §§ 1 και 3 (δ)
Περί παράνομης και αυθαίρετης άρνησης αποδοχής των αποδεικτικών στοιχείων υπεράσπισης.
Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η αίτηση του προσφεύγοντος να αποδεχτεί το Δικαστήριο ως αποδεικτικό στοιχείο τον κατάλογο των μαρτύρων υπεράσπισης είχε απορριφθεί για διαδικαστικούς λόγους επειδή ο κατάλογος δεν είχε κατατεθεί στην εισαγγελία πέντε ημέρες πριν από την προανάκριση. Το Δικαστήριο δεν ήταν σε θέση να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η απόφαση του δικαστή ήταν αυθαίρετη. Σημείωσε επίσης ότι, παρά του ότι το άρθρο 84 του Ποινικού Κώδικα προέβλεπε τη δυνατότητα προσκόμισης εκπρόθεσμων αποδεικτικών στοιχείων τα οποία ήταν ιδιαιτέρως σημαντικά για την υπόθεση, ακόμα και αν τα στοιχεία αυτά δεν είχαν ήδη γνωστοποιηθεί στην προανάκριση, όμως ο προσφεύγων δεν είχε χρησιμοποιήσει αυτή τη δυνατότητα.
Ως προς την άρνηση εξέτασης του I.G. μέσω βιντεοκλήσης, το Δικαστήριο έκρινε ότι, αν και απόλυτη, η ερμηνεία του Προέδρου του δικαστηρίου δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί αυθαίρετη.
Ο Ποινικός Κώδικας απαιτούσε ρητά λόγους για τη μη παρουσίαση τέτοιων αποδεικτικών στοιχείων εμπρόθεσμα, αλλά η υπεράσπιση δεν είχε παράσχει κανένα. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 6 §§ 1 και 3 (δ) για αυτό τον λόγο.
Άρθρο 6 § 1
Απουσία αιτιολογίας στην απόφαση των ενόρκων.
Καθήκον του Δικαστηρίου κατά τον έλεγχο της απουσίας αιτιολογημένης απόφασης ήταν να καθορίσει εάν, λαμβανομένων υπόψη όλων των περιστάσεων της υπόθεσης, η διαδικασία είχε παράσχει επαρκείς διασφαλίσεις έναντι της αυθαιρεσίας και έδωσε τη δυνατότητα στον κατηγορούμενο να καταλάβει γιατί είχε κριθεί ένοχος. Το Δικαστήριο σημείωσε ότι κάθε αποδεικτικό στοιχείο είχε εξεταστεί παρουσία του και με τη συμμετοχή του. Όπως είχαν συζητήσει οι ένορκοι αμέσως μετά τη λήξη της ακροαματικής διαδικασίας και χωρίς να έχουν πρόσβαση στη δικογραφία, η απόφασή τους θα μπορούσε να βασιστεί μόνο στα στοιχεία που εξετάστηκαν από τα μέρη κατά τη διάρκεια της δίκης. Το Δικαστήριο σημείωσε περαιτέρω ότι στους ενόρκους είχαν δοθεί προφορικά αλλά και εγγράφως, οδηγίες στην εναρκτήρια συνεδρίαση της δίκης και πριν αποσυρθούν για διάσκεψη. Και στις δύο περιπτώσεις η υπεράσπιση είχε κληθεί να ζητήσει τροποποιήσεις ή προσθήκες στις οδηγίες, αλλά δεν το είχε κάνει.
Επιπλέον, ο προσφεύγων είχε τη δυνατότητα να ασκήσει αναίρεση. Αυτό το είδος ένδικου μέσου θα μπορούσε να είχε οδηγήσει σε πλήρη επανάληψη της δίκης από ένα νέο Ορκωτό Δικαστήριο, εάν διαπίστωνε ότι ο προεδρεύων δικαστής είχε προβεί σε παράνομη απόφαση σχετικά με το παραδεκτό των αποδεικτικών στοιχείων ή ουσιώδες νομικό σφάλμα κατά την παροχή οδηγιών στους ενόρκους ή αν ο προεδρεύων δικαστής είχε ενεργήσει κατά παράβαση της αρχής της κατ’ αντιμωλία διαδικασίας. Το δικαστήριο ήταν πεπεισμένο ότι τα διαθέσιμα ένδικα μέσα ήταν ικανά να παράσχουν έννομη προστασία από κάθε αυθαίρετη απόφαση των ενόρκων.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι το γεγονός ότι στον προσφεύγοντα είχε επιτραπεί να επιλέξει μεταξύ της δίκης από Ορκωτό Δικαστήριο ή από Κακουργιοδικείο σε συνδυασμό με τις συγκεκριμένες διαδικαστικές διασφαλίσεις που είχε σε όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, ήταν επαρκές για να αντισταθμίσει την έλλειψη αιτιολογίας στην ετυμηγορία των ενόρκων.
Έκρινε ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της ΕΣΔΑ λόγω της έλλειψης αιτιολογίας στην απόφαση των ενόρκων.
Αναιτιολόγητη απόρριψη της αναίρεσης του προσφεύγοντος.
Το Δικαστήριο έκρινε ότι ήταν καθήκον του Ακυρωτικού δικαστηρίου να εξετάσει διεξοδικά την εγκυρότητα και τη φύση των ισχυρισμών του προσφεύγοντος και, γενικότερα, να αξιολογήσει τον τρόπο με τον οποίο είχαν εφαρμοστεί οι σχετικές διαδικαστικές εγγυήσεις προκειμένου να διασφαλιστεί η δίκαιη δίκη .
Ενώ το ακυρωτικό δικαστήριο όφειλε να είχε διεξαγάγει τέτοιο έλεγχο, η απόφασή του δεν είχε αιτιολογήσει γιατί έκρινε ότι οι ισχυρισμοί του προσφεύγοντος ήταν αβάσιμοι και γιατί η αναίρεση απορρίφθηκε. Το Δικαστήριο θεώρησε αυτή την κατάσταση ιδιαίτερα προβληματική δεδομένου ότι αυτή η δίκη ήταν μία από τις πρώτες δίκες των Ορκωτών Δικαστηρίων μετά τη μεταρρύθμιση του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας στην Γεωργία το 2010.
Δεδομένης της φύσης των διαδικαστικών ζητημάτων που έθεσε ο προσφεύγων, της αποτυχίας της προδικασίας και του δικαστή της κύριας διαδικασίας να αναφερθεί στα σφάλματά της, και ότι αυτά αναφέρθηκαν στην αναίρεση του, το Ανώτατο Ακυρωτικό Δικαστήριο δεν αιτιολόγησε επαρκώς στην απόφαση που εξέδωσε. Η μη παροχή μιας τέτοιας αιτιολογίας οδήγησε το ΕΔΔΑ στο συμπέρασμα ότι υπήρξε παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης σχετικά με αυτό το θέμα.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο δεν διέκρινε αιτιώδη συνάφεια μεταξύ της διαπιστωθείσας παράβασης και της υποτιθέμενης χρηματικής ζημίας. Ως εκ τούτου, απέρριψε αυτόν τον ισχυρισμό. Ως προς την ηθική βλάβη, το Δικαστήριο έκρινε ότι η διαπίστωση της παραβίασης θα μπορούσε να θεωρηθεί ως επαρκής δίκαιη ικανοποίηση, και ως εκ τούτου απέρριψε την αξίωση του προσφεύγοντος (επιμέλεια echrcaselaw.com).
