Αποτυχία διερεύνησης δολοφονίας γνωστής υπερασπίστριας ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παραβίαση διαδικαστικού σκέλους του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ
ΑΠΟΦΑΣΗ
Estemirova κατά Ρωσίας της 31.08.2021 (αρ. προσφ.42705/11)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Απαγωγή και δολοφονία της γνωστής υπερασπίστριας ανθρωπίνων δικαιωμάτων Natalia Estemirova. Αναποτελεσματικότητα έρευνας για τη δολοφονία της.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η παράλειψη της Κυβέρνησης να παράσχει πλήρες αντίγραφο της ποινικής δικογραφίας είχε υπονομεύσει την δυνατότητά του να αξιολογήσει την ποιότητα της έρευνας.
Δεδομένης της παραπάνω παράλειψης, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να συμπεράνει ότι η έρευνα είχε διεξαχθεί ενδελεχώς, λαμβάνοντας ιδιαίτερα υπόψη το υλικό που έχει στην κατοχή του και οι συγκεκριμένες αντιφάσεις στα αποδεικτικά στοιχεία των εμπειρογνωμόνων παρέμειναν άλυτες και οδήγησαν στην ύπαρξη αμφιβολιών ότι η έρευνα δεν ήταν αποτελεσματική. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η ποινική έρευνα είναι ακόμη ανοιχτή, το Δικαστήριο επεσήμανε ότι οι αρχές θα πρέπει, στο μέτρο του δυνατού, να προσπαθήσουν να εξακριβώσουν τις συνθήκες της απαγωγής και της δολοφονίας της Estemirova, τον εντοπισμό των δραστών και την τιμωρία τους, όπου ενδείκνυται.
Τέλος, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η προσφεύγουσα δεν είχε ισχυριστεί ότι η Natalia Estemirova απήχθη από κρατικούς αξιωματούχους, ούτε από τα στοιχεία δεν προέκυπτε η συμμετοχή του κράτους στη δολοφονία της.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 2 της ΕΣΔΑ ως προς την αναποτελεσματικότητα της έρευνας (διαδικαστικό σκέλος), αλλά δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 2 (δικαίωμα στη ζωή) σχετικά με την φερόμενη κρατική ευθύνη για την απαγωγή και δολοφονία της υπερασπίστριας ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Επίσης διαπίστωσε ομόφωνα παραβίαση λόγω παράλειψης της κυβέρνησης να συμμορφωθεί με τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το άρθρο 38 (υποχρέωση παροχής των απαραίτητων διευκολύνσεων για την εξέταση μιας υπόθεσης).
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία έπρεπε να καταβάλει στην προσφεύγουσα 20.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΗ
Άρθρο 2
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα Svetlana Khusainovna Estemirova, είναι Ρωσίδα υπήκοος η οποία γεννήθηκε το 1962 και ζει στο Yekaterinburg (Ρωσία). Είναι η αδελφή της Ναταλίας Estemirova, η οποία ήταν Ρωσίδα γνωστή ακτιβίστρια ανθρωπίνων δικαιωμάτων και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Memorial HRC.
Στα τέλη της δεκαετίας του 2000, η Ναταλία Estemirova κατήγγειλε συγκεκριμένα εγκλήματα που φέρονται να διαπράχθηκαν από αντάρτες και το προσωπικό επιβολής του νόμου στη Δημοκρατία της Τσετσενίας. Το πρωί της 15ης Ιουλίου 2009 έφυγε από το σπίτι της στο Γκρόζνι (Τσετσενία, Ρωσία). Την απήγαγαν καθ’ οδόν προς τη στάση του λεωφορείου. Η σορός της βρέθηκε στις 4.30 μ.μ. σε ένα χωράφι δίπλα στο ομοσπονδιακό αυτοκινητόδρομο του Kavkaz στη γειτονική Δημοκρατία της Ινγκουσετίας. Είχε πυροβοληθεί στο κεφάλι και στο στήθος.
Εκκινήθηκε έρευνα, η οποία διετάχθη από την Εισαγγελική Αρχή. Μεγάλος αριθμός μαρτύρων κλήθηκε και ανακρίθηκε, καθώς και πολλά άλλα διερευνητικά βήματα πραγματοποιήθηκαν.
Ο Εισαγγελέας τελικά πρότεινε ότι πιθανός ένοχος ήταν ο Alkhazur Bashayev, μέλος της Shalazhi jamaat (παράνομη ένοπλη ομάδα), ως εκδικητική πράξη για κατηγορίες δολοφονίας τις οποίες είχε καταγγείλει η Estemirova σε βάρος του. Η σύλληψή του διατάχθηκε αλλά δεν μπόρεσε να εντοπιστεί ο δράστης. Η έρευνα περιλάμβανε εξέταση του τόπου του εγκλήματος, νεκροψία, ανασκευή της πορείας και των ενεργειών του δράστη, κατάσχεση πυροβόλων όπλων, βαλλιστική εξέτασή τους, καταθέσεις μαρτύρων, έρευνα στην οικία του και στο αυτοκίνητο που συνδέονταν με τον τόπο του εγκλήματος.
Η έρευνα φαίνεται να βρίσκεται σε εξέλιξη.
Στηριζόμενη στα άρθρα 2 (δικαίωμα στη ζωή) και 13 (δικαίωμα σε αποτελεσματικό ένδικο βοήθημα), η προσφεύγουσα κατήγγειλε τη δολοφονία της αδερφής της και την αποτυχία να διερευνηθεί γρήγορα και διεξοδικά ο θάνατός της.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Απαγωγή και φόνος
Το Δικαστήριο έκανε όντως παραλληλισμούς με παρόμοιες γνωστές υποθέσεις όπως αυτές της Anna Politkovskaya και Oleg Orlov στη Ρωσία. Ωστόσο, δεν μπόρεσε να δεχτεί το επιχείρημα της προσφεύγουσας ότι πρόκειται για μια εκ πρώτης όψεως υπόθεση απαγωγής από κρατικούς αξιωματούχους. Συγκεκριμένα, επισήμανε ότι πολλά από τα στοιχεία ήταν φήμες και δεν υπήρχαν αποδείξεις εμπλοκής κρατικών αξιωματούχων (η απαγωγή δεν ήταν μέρος ειδικής επιχείρησης, δεν χρησιμοποιήθηκε κανένα στρατιωτικό όχημα, δεν είχε σημειωθεί παρουσία αστυνομικών κλπ.).
Δεδομένων των διαθέσιμων αποδεικτικών στοιχείων και των απαιτούμενων μέσων απόδειξης, το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 2 σχετικά με την φερόμενη κρατική ευθύνη για την απαγωγή και δολοφονία της Estemirova.
Αποτελεσματικότητα της έρευνας
Στην αρχή, το Δικαστήριο σημείωσε ότι η κυβέρνηση δεν είχε παράσχει το μεγαλύτερο μέρος του υλικού από το φάκελο της υπόθεσης.
Το Δικαστήριο ήταν πεπεισμένο ότι οι αρχές είχαν ξεκινήσει αμέσως την έρευνα και διεξήχθησαν διερευνητικά και ανακριτικά βήματα λίγες ημέρες μετά από το έγκλημα. Ο ύποπτος εντοπίστηκε και του ασκήθηκαν κατηγορίες.
Ωστόσο, λαμβάνοντας υπόψη ότι το Δικαστήριο δεν είχε πρόσβαση σε μεγάλο μέρος της δικογραφίας, δεν ήταν σε θέση να συμπεράνει ότι η έρευνα ήταν εμπεριστατωμένη. Συγκεκριμένα ορισμένες αντιφάσεις στα αποδεικτικά στοιχεία των εμπειρογνωμόνων παρέμειναν σε εκκρεμότητα. Τόνισε επίσης ότι οι ερευνητές δεν είχαν εξηγήσει γιατί δεν υπήρχαν ίχνη του DNA του ατόμου που είχε κατηγορηθεί για τη δολοφονία ή γιατί δεν εντοπίστηκαν ίχνη DNA των ατόμων από την παράνομη ένοπλη ομάδα.
Γενικότερα, το Δικαστήριο είχε αμφιβολίες για το αν οι ερευνητές είχαν κάνει μια πραγματική προσπάθεια να εντοπίσουν όλα τα μέλη αυτής της ομάδας.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 2 στο διαδικαστικό του σκέλος λόγω της παράλειψης στην απόδειξη ότι η έρευνα για την απαγωγή και τη δολοφονία της Estemirova είχε συμμορφωθεί με τα πρότυπα της ΕΣΔΑ.
Άρθρο 38
Η κυβέρνηση είχε αρνηθεί να υποβάλει ολόκληρη τη δικογραφία της ποινικής υπόθεσης στο Δικαστήριο, αρνούμενη την πλήρη και ανόθευτη εικόνα της εν λόγω έρευνας. Συνεπώς, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου.
Άρθρο 46 (δεσμευτική ισχύς και εφαρμογή)
Δεδομένου ότι η ποινική έρευνα ήταν ακόμη ανοιχτή, το Δικαστήριο επεσήμαινε στην Κυβέρνηση ότι θα πρέπει να συνεχίσει τις προσπάθειες στο μέτρο του δυνατού για τον προσδιορισμό των συνθηκών της απαγωγής της και της δολοφονίας Estemirova, την ταυτοποίηση των δραστών και την τιμωρία των υπευθύνων, όπου ενδείκνυται.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Ρωσία έπρεπε να καταβάλει στην προσφεύγουσα 20.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
Ξεχωριστές απόψεις
Οι δικαστές Dedov και Zünd εξέφρασαν κοινή αντίθετη γνώμη, η οποία επισυνάπτεται στην απόφαση.
