Αφαίρεση επιμέλειας παιδιού από την μητέρα λόγω ομόφυλης σχέσης της με άλλη γυναίκα! Διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού. Καταδίκη από Στρασβούργο
ΑΠΟΦΑΣΗ
Χ. κατά Πολωνίας της 16.09.2021 (αρ. προσφ. 20741/10)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Επιμέλεια παιδιού. Διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού. Απαγόρευση διακρίσεων και δικαίωμα σεβασμού ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής.
Η προσφεύγουσα άσκησε προσφυγή στο ΕΔΔΑ γιατί απώλεσε την επιμέλεια του μικρότερου ανήλικου παιδιού της. Ισχυρίστηκε ότι τα δικαστήρια δέχθηκαν τις αιτιάσεις του πρώην συζύγου της εξαιτίας της σχέσης της με άλλη γυναίκα. Με βάση το άρθρο 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8, η προσφεύγουσα κατήγγειλε ότι τα εγχώρια δικαστήρια αρνήθηκαν να της παραχωρήσουν την επιμέλεια του παιδιού της εξαιτίας του σεξουαλικού της προσανατολισμού.
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η σχέση της προσφεύγουσας με άλλη γυναίκα ήταν σταθερά στο επίκεντρο των συζητήσεων και εμφανιζόταν σε κάθε στάδιο της δικαστικής διαδικασίας. Κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπήρχε διαφορά μεταχείρισης μεταξύ της προσφεύγουσας και του άλλου γονέα που επιθυμούσε να έχει την πλήρη επιμέλεια του παιδιού του. Αυτή η διαφορά βασίστηκε στον σεξουαλικό προσανατολισμό της μητέρας – προσφεύγουσας και συνεπώς ισοδυναμούσε με διάκριση.
Το ΕΔΔΑ έκρινε, με έξι ψήφους έναντι μιας ότι διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8 (δικαίωμα στο σεβασμό της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής) της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου. Το Στρασβούργο επιδίκασε ποσό 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 8
Άρθρο 14
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Η προσφεύγουσα Χ., είναι πολωνή υπήκοος η οποία γεννήθηκε το 1970 και ζει στην Πολωνία. Έχει τέσσερα παιδιά από το γάμο της το 1993 με τον κ. Y.
Μετά τη σύναψη σχέσης με άλλη γυναίκα, την Z., η X. υπέβαλε αίτηση διαζυγίου τον Απρίλιο 2005. Οι γονείς της, οι οποίοι δεν ενέκριναν τις αποφάσεις της κόρης τους, ζήτησαν στη συνέχεια την επιμέλεια των παιδιών. Τους παραχωρήθηκε προσωρινή επιμέλεια από το Μονομελές Επαρχιακό Δικαστήριο, απόφαση η οποία λήφθηκε από δικαστή που φέρεται να γνώριζε καλά τους γονείς της. Μετά από έφεση τόσο της Χ. όσο και του Υ., τον Ιούνιο του 2005 το Περιφερειακό Δικαστήριο ακύρωσε την απόφαση αυτή. Τον ίδιο μήνα εξέδωσε το διαζύγιο χωρίς υπαιτιότητα και παραχώρησε στην Χ. πλήρη γονική μέριμνα και επιμέλεια των τεσσάρων παιδιών.
Τον Οκτώβριο του 2006 ο πρώην σύζυγος της προσφεύγουσας άσκησε αγωγή για αλλαγή της ρύθμισης της επιμέλειας. Μετά από αξιολόγηση της αντίστοιχης γονικής τους προσφοράς, κατά την οποία η προσφεύγουσα ρωτήθηκε άμεσα αν ήταν ομόφυλη και αν είχε σεξουαλική επαφή με την Ζ., το Επαρχιακό Δικαστήριο ανέτρεψε τα γονικά δικαιώματα, παραχωρώντας πλήρη γονικά δικαιώματα στον Υ. και περιορίζοντας τα σε σχέση με την Χ.
Η προσφεύγουσα άσκησε έφεση, τονίζοντας ότι πάντα φρόντιζε τα παιδιά και ότι ο πρώην σύζυγός της δεν περνούσε χρόνο με τα παιδιά μετά το διαζύγιο, είτε επειδή δεν έκανε χρήση των δικαιωμάτων επικοινωνίας είτε αφήνοντας τα παιδιά στη φροντίδα των γονέων της. Η έφεση απορρίφθηκε τον Ιανουάριο 2008, παρά το γεγονός ότι ο πρώην σύζυγος της προσφεύγουσας της πρότεινε να διατηρήσει την επιμέλεια του μικρότερου παιδιού αναγνωρίζοντας ότι το τελευταίο είχε ισχυρότερο δεσμό με τη μητέρα του και ότι η φροντίδα του θα ήταν δύσκολη. Τα τρία μεγαλύτερα παιδιά της προσφεύγουσας μετακόμισαν με τον πατέρα τους σύμφωνα με τη δικαστική απόφαση.
Τον Απρίλιο του 2008 η X. ζήτησε να αναθεωρηθεί η απόφαση για την επιμέλεια του μικρότερου παιδιού της. Το Επαρχιακό Δικαστήριο, με τον ίδιο δικαστή να προεδρεύει και βασιζόμενος στις απόψεις των πραγματογνωμόνων που εκδόθηκαν σε προηγούμενες διαδικασίες, οι οποίες έκριναν ότι η προσφεύγουσα «είχε επικεντρωθεί υπερβολικά στον εαυτό της και στη σχέση της με την σύντροφό της», απέρριψε το αίτημά της για την έκδοση προσωρινού μέτρου που της επέτρεπε να διατηρήσει την επιμέλεια κατά τη διάρκεια της διαδικασίας. Στις 26 Μαΐου 2008, η Χ. υπέβαλε αίτηση σχετικά με την αμεροληψία του δικαστή. Την επόμενη μέρα, ο ίδιος δικαστής διέταξε την απομάκρυνση του παιδιού από την προσφεύγουσα. Λίγες μέρες αργότερα ο δικαστικός κηδεμόνας πήρε το αγόρι από το νηπιαγωγείο του και το παρέδωσε στον πατέρα του.
Στις 8 Ιουνίου 2009, το Επαρχιακό Δικαστήριο απέρριψε την αίτηση της Χ. για τροποποίηση της απόφασης για επιμέλεια και την παραχώρηση γονικών δικαιωμάτων στο μικρότερο παιδί. Το δικαστήριο αποφάσισε ότι ο επτάχρονος θα πρέπει να συνεχίσει να ζει με τα αδέλφια και τον πατέρα του, έτσι ώστε οι συναισθηματικές και κοινωνικές του ανάγκες να καλύπτονται πλήρως, δηλώνοντας ότι η απόφαση αυτή «δικαιολογήθηκε από το τρέχον στάδιο της ανάπτυξης του παιδιού και τον μεγαλύτερο ρόλο του πατέρα στη δημιουργία του αντρικού προτύπου.
Η Χ. άσκησε έφεση, υποστηρίζοντας ότι το παιδί φροντιζόταν κυρίως από τις αδερφές και τους παππούδες του. Θεώρησε ότι το δικαστήριο δεν αναγνώρισε και δεν έλαβε υπόψιν τα συμφέροντα του παιδιού και ότι έλαβε μόνο υπόψη τις ομοφοβικές αντιλήψεις του συζύγου, τις οποίες είχε εκφράσει στα παιδιά, στα δικαστήρια και στους πραγματογνώμονες. Υποστήριξε ότι ο κύριος λόγος για τις αποφάσεις του δικαστηρίου ήταν η σχέση της με άλλη γυναίκα και υπέστη διακρίσεις με βάση τις σεξουαλικές προτιμήσεις της. Το Περιφερειακό Δικαστήριο απέρριψε την έφεση.
Στηριζόμενη στο άρθρο 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) σε συνδυασμό με το άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής), η προσφεύγουσα κατήγγειλε ότι τα εθνικά δικαστήρια αρνήθηκαν να της χορηγήσουν την επιμέλεια του μικρότερου παιδιού της λόγω του σεξουαλικού της προσανατολισμού.
Στηριζόμενη στο άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη), η προσφεύγουσα κατήγγειλε ότι ο δικαστής που προέδρευε του Επαρχιακού Δικαστηρίου δεν ήταν αμερόληπτος αφού γνώριζε καλά τους γονείς της.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 14 σε συνδυασμό με το άρθρο 8
Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι αναφορές στην ομοφυλοφιλία και η σχέση της προσφεύγουσας με την Ζ. κυριαρχούσαν στην πρώτη σειρά διαδικασιών που αφορούν τα τέσσερα παιδιά. Η πρώτη έκθεση πραγματογνωμόνων είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι θα ήταν δυνατό για την προσφεύγουσα να κρατήσει τα παιδιά της εάν «διορθώσει αποφασιστικά τη στάση της και αποκλείσει τη φίλη της από την οικογενειακή της ζωή». Η σεξουαλική ζωή και πιο συγκεκριμένη η ομοφυλοφιλία της, περιλαμβάνεται επίσης στη δεύτερη γνώμη πραγματογνωμόνων, όπου ο πραγματογνώμονας είχε ρωτήσει ανοιχτά την προσφεύγουσα σχετικά με τις στενές σχέσεις της με την Ζ. και είχε καταλήξει ότι τα παιδιά θα προτιμούσαν να ζήσουν με τον πατέρα τους.
Σε αυτές τις δύο πραγματογνωμοσύνες βασίστηκε η απόφαση που τοποθέτησε και τα τέσσερα παιδιά στη φροντίδα του πατέρα και περιόρισε τα γονικά δικαιώματα της προσφεύγουσας. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι ίδιες γνώμες πραγματογνωμόνων και η πρώτη απόφαση είχαν καθοριστική σημασία σχετικά με την τελική σειρά εσωτερικών διαδικασιών που αφορούσε την επιμέλεια του μικρότερου παιδιού. Και η προσφεύγουσα αλλά και ο πρώην σύζυγός της είχαν παρόμοιες γονικές ικανότητες. Ωστόσο τα δικαστήρια αρνήθηκαν να τροποποιήσουν το status quo όσον αφορά στην επιμέλεια του μικρότερου παιδιού βάσει δύο βασικών επιχειρημάτων, το πλεονέκτημα όλα τα αδέλφια να ζουν μαζί και τη σημασία ενός αρσενικού πρότυπου στην ανατροφή του αγοριού.
Ο σεξουαλικός προσανατολισμός και η σχέση της προσφεύγουσας με άλλη γυναίκα ήταν σταθερά στο κέντρο των συζητήσεων και πανταχού παρόντα σε κάθε στάδιο της δικαστικής διαδικασίας. Υπήρξε επομένως μια διαφορά μεταχείρισης μεταξύ της προσφεύγουσας και οποιουδήποτε άλλου γονέα που επιθυμούσε να έχει την πλήρη επιμέλεια του παιδιού του. Αυτή η διαφορά βασίστηκε αποκλειστικά ή αποφασιστικά στο σεξουαλικό της προσανατολισμό, ισοδυναμώντας με διάκριση κατά την έννοια της Ευρωπαϊκής Σύμβασης.
Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση της Σύμβασης βάσει αυτών των άρθρων.
Άρθρο 6 § 1
Το Δικαστήριο έκρινε ότι είχε εκδοθεί η αμετάκλητη απόφαση σχετικά με αυτό το τμήμα της προσφυγής στις 16 Σεπτεμβρίου 2008. Η προσφυγή στο Δικαστήριο, επομένως, είχε υποβληθεί εκπρόθεσμα.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Πολωνία έπρεπε να καταβάλει στην προσφεύγουσα 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη.
