Έξωση από φοιτητικό ξενώνα. Μη επαρκής αιτιολογία για την έξωση και μη λήψη υπόψη της προσωπικής κατάστασης των εξωθέντων. Παραβίαση του σεβασμού της κατοικίας

ΑΠΟΦΑΣΗ

Klymenco κατά Ουκρανίας της 02.03.2023 (αρ. προσφ. 14301/14)

Βλ. εδώ

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Έξωση των προσφευγόντων από κρατικό ξενώνα. Δικαίωμα σεβασμού της κατοικίας.

Τον Μάιο του 2012, οι προσφεύγοντες άσκησαν αγωγή κατά του Εθνικού Ιατρικού Πανεπιστημίου του Χάρκοβου ζητώντας την αναγνώριση του δικαιώματός τους για προστατευόμενη μίσθωση διαμερίσματος σε κρατικό φοιτητικό ξενώνα τον οποίο διαχειριζόταν το εναγόμενο. Επισήμαναν ότι το επίδικο διαμέρισμα, ήταν η μοναδική κατοικία τους. Η διοίκηση του Πανεπιστημίου άσκησε ανταγωγή για έξωσή τους. Οι προσφεύγοντες υποστήριξαν ότι το 1998, όταν τους είχαν παραχωρηθεί για πρώτη φορά οι επίμαχοι χώροι, είχε συμφωνηθεί ειδική ρύθμιση σύμφωνα με την οποία τα τρία αυτά δωμάτια είχαν χαρακτηριστεί ως «ξεχωριστά διαμερίσματα» και ότι είχαν συνάψει σύμβαση προστατευόμενης μίσθωσης αορίστου χρόνου.

Το 2009 το καθεστώς του 1998 ακυρώθηκε αναδρομικά από το Περιφερειακό Συμβούλιο με την αιτιολογία ότι παραβίαζε το εφαρμοστέο δίκαιο. Κατά τον χρόνο εκείνο, οι προσφεύγοντες δεν ήταν πλέον σε θέση να ανακτήσουν τη θέση που είχαν χάσει στη λίστα αναμονής στέγασης και είχαν αναγκαστεί να υπογράψουν ετήσιες μισθώσεις ορισμένου χρόνου με το Πανεπιστήμιο. Στις 7 Οκτωβρίου 2013 οι προσφεύγοντες εξώθηκαν.

Οι προσφεύγοντες κατήγγειλαν ότι η έξωσή τους δεν ήταν ούτε νόμιμη ούτε αναγκαία και ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν έδωσαν επαρκείς απαντήσεις στα κύρια επιχειρήματά τους και δεν αξιολόγησαν την προσωπική τους κατάσταση. Το Δικαστήριο έκρινε ότι η δεύτερη προσφεύγουσα δεν μπορούσε να θεωρηθεί ότι απώλεσε τη σχέση της με το επίδικο διαμέρισμα ως «κατοικία» λόγω της προσωρινής απουσίας της.

Το Δικαστήριο σημείωσε ότι η έξωση των προσφευγόντων από κρατικό ξενώνα ισοδυναμούσε με παρέμβαση στο δικαίωμά τους για σεβασμό της κατοικίας τους και ότι το γεγονός αυτό δεν αμφισβητήθηκε μεταξύ των διαδίκων.

Το Δικαστήριο επισήμανε ότι από την αιτιολογία των εθνικών δικαστηρίων προέκυψε ότι, αφού αποφάσισαν πως η σύμβαση μίσθωσης των εναγόντων και η σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου του πρώτου προσφεύγοντος στο Πανεπιστήμιο είχε λήξει, έδωσαν στους παράγοντες αυτούς πολύ μεγάλη σημασία. Επιπλέον, τα δικαστήρια δεν εξέτασαν τα λοιπά επιχειρήματα των προσφευγόντων σχετικά με την προσωπική τους κατάσταση. Υπό αυτές τις συνθήκες, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να διαπιστώσει ότι οι εγχώριες αρχές παρείχαν «επαρκή αιτιολογία» για να αποδείξουν μια «πιεστική κοινωνική ανάγκη» για την αμφισβητούμενη έξωση ούτε ότι δικαιολόγησαν την «αναλογικότητά» της κατά την έννοια του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παραβίαση του σεβασμού της κατοικίας. Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στους προσφεύγοντες, από κοινού, 4.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.669 για έξοδα.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 8

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Τον Μάιο του 2012, οι προσφεύγοντες άσκησαν αγωγή κατά του Εθνικού Ιατρικού Πανεπιστημίου του Χάρκοβου, ζητώντας την αναγνώριση του δικαιώματός τους για προστατευόμενη μίσθωση διαμερίσματος σε κρατικό φοιτητικό ξενώνα τον οποίο διαχειριζόταν η εναγομένη. Επισήμαναν ότι το επίδικο διαμέρισμα, το οποίο τους είχε παραχωρηθεί το 1998 στο πλαίσιο της απασχολήσεως του πρώτου προσφεύγοντος στο Πανεπιστήμιο, ήταν η μοναδική κατοικία τους.

Η διοίκηση του Πανεπιστημίου άσκησε ανταγωγή με αίτημα την έξωση των προσφευγόντων. Υποστήριξαν ότι δεν ήταν υποχρεωμένοι να παρατείνουν τη σύμβαση μισθώσεως, η οποία επρόκειτο να λήξει τον Αύγουστο του 2012, δεδομένου ότι την άνοιξη του 2011 η πρώτος προσφεύγων είχε καταγγείλει την σύμβαση εργασίας απασχόλησής του.

Οι προσφεύγοντες αμφισβήτησαν τον ισχυρισμό. Υποστήριξαν ότι το 1998, όταν τους είχαν παραχωρηθεί για πρώτη φορά οι επίμαχοι χώροι (οι οποίοι αποτελούνταν από 3 χωριστά δωμάτια κατά τον χρόνο εκείνο), είχε συμφωνηθεί ειδική ρύθμιση με το περιφερειακό συμβούλιο του Dzerzhynskyy στο Χάρκοβο, σύμφωνα με την οποία τα τρία αυτά δωμάτια είχαν χαρακτηριστεί ως «ξεχωριστά διαμερίσματα» και ότι είχαν συνάψει σύμβαση προστατευόμενης μίσθωσης αορίστου χρόνου. Οι προσφεύγοντες έπρεπε να πραγματοποιήσουν τις αναγκαίες εργασίες ανακατασκευής προκειμένου να μετατρέψουν τα τρία δωμάτια σε ένα διαμέρισμα με δικά τους έξοδα. Στο πλαίσιο της ειδικής αυτής ρύθμισης, η οικογένεια των προσφευγουσών είχε διαγραφεί από τη λίστα αναμονής εργατικών κατοικιών κατά τον χρόνο εκείνο. Το 2009 το καθεστώς του 1998 ακυρώθηκε αναδρομικά από το Περιφερειακό Συμβούλιο με την αιτιολογία ότι παραβίαζε το εφαρμοστέο δίκαιο. Την περίοδο εκείνη, οι προσφεύγοντες δεν ήταν πλέον σε θέση να ανακτήσουν τη θέση που είχαν χάσει στη λίστα αναμονής στέγασης και είχαν αναγκαστεί να υπογράψουν ετήσιες μισθώσεις ορισμένου χρόνου με το Πανεπιστήμιο. Παρόλα αυτά, είχαν θεωρήσει ότι το δικαίωμα κατοχής τους είχε παραμείνει προστατευμένο, αφού η πρώτος προσφεύγων είχε υπηρετήσει στο Πανεπιστήμιο από το 1974. Δυνάμει του άρθρου 125 του Κώδικα Στέγασης, το οποίο απαγόρευε στους εργοδότες που κατείχαν εταιρική κατοικία να εξώσουν πρώην υπαλλήλους με διάρκεια άνω των 10 ετών, ο πρώτος προσφεύγων και τα μέλη της οικογένειάς του προστατεύονταν από έξωση, εκτός εάν παρέχονταν άλλες κατοικίες.

Στις 12 Ιουνίου 2013, το περιφερειακό δικαστήριο του Dzerzhynskyy του Χάρκοβο απέρριψε το αίτημα των προσφευγόντων και δέχθηκε την ανταγωγή του πανεπιστημίου, αναφερόμενο στο σκεπτικό του στη λύση της απασχόλησης του πρώτου προσφεύγοντος και στη λήξη της σύμβασης μίσθωσης. Το δικαστήριο σημείωσε ότι ο πρώτος προσφεύγων είχε διατηρηθεί από το Πανεπιστήμιο ως Πρόεδρος του τμήματος παθολογικής φυσιολογίας από το 2004 βάσει σύμβασης ορισμένου χρόνου, η οποία στη συνέχεια παρατάθηκε και τελικά λύθηκε το 2011. Επιπλέον, επισήμανε ότι το άρθρο 132 του κώδικα στέγασης όριζε ότι κάθε δικαίωμα των εποχιακών εργαζομένων και των εργαζομένων ορισμένου χρόνου να κατέχουν εταιρικά καταλύματα ξενώνα έπαυε με τη λήξη της απασχόλησής τους. Το Περιφερειακό Δικαστήριο δεν εξέτασε τους ισχυρισμούς των προσφευγόντων σχετικά με την προσωπική τους κατάσταση ή το επιχείρημά τους ότι είχαν ειδικό δικαίωμα βάσει του άρθρου 125 του Κώδικα Στέγασης να διατηρήσουν τη στέγασή τους ενόψει της μακροχρόνιας αδιάλειπτης υπηρεσίας του πρώτου προσφεύγοντος ως μέλους του πανεπιστημιακού διδακτικού προσωπικού.

Οι προσφεύγοντες άσκησαν έφεση, επαναλαμβάνοντας τα προηγούμενα επιχειρήματά τους και επισημαίνοντας, μεταξύ άλλων, ότι ο πρώτος προσφεύγων είχε αφιερώσει ολόκληρη τη σταδιοδρομία του στο Πανεπιστήμιο και είχε καταλάβει διάφορες θέσεις εκεί χωρίς διακοπή από το 1974. Ήταν μόνιμο μέλος ΔΕΠ μέχρι την απόκτηση της πρώτης του ανταγωνιστικής θέσης «ορισμένου χρόνου» το 1999. Είχε αποχωρήσει από τη σχολή το 2011 με τη συμπλήρωση της νόμιμης ηλικίας συνταξιοδότησης. Οι προσφεύγοντες επισήμαναν επίσης ότι το 2012 η δεύτερη προσφεύγουσα είχε γεννήσει τέκνο και ότι, ως εκ τούτου, οι αρχές φύλαξης παιδιών έπρεπε να είχαν εμπλακεί στη διαδικασία έξωσης.

Στις 5 Αυγούστου 2013, το περιφερειακό εφετείο του Χάρκοβου απέρριψε την έφεση των προσφευγόντων. Υιοθέτησε το σκεπτικό του πρωτοβάθμιου Δικαστηρίου και σημείωσε ότι τα επιχειρήματα των προσφευγόντων σχετικά με την προηγούμενη κατάληψη του επίμαχου καταλύματος βάσει ειδικής συμφωνίας προστατευόμενης μίσθωσης και τη γέννηση του παιδιού της δεύτερης προσφεύγουσας ήταν αλυσιτελή, δεδομένου ότι η προαναφερθείσα ρύθμιση είχε ήδη ακυρωθεί και δεδομένου ότι το δικαίωμα του παιδιού να καταλάβει τους επίμαχους χώρους απορρέει από αυτό του πρώτου και της δεύτερης προσφεύγουσας.

Στις 6 Σεπτεμβρίου 2013, το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε, με γραπτή διαδικασία, το αίτημα των προσφευγόντων για αίτηση αναίρεσης και, στις 9 Δεκεμβρίου 2013, απέρριψε περαιτέρω το αίτημά τους να τους επιτραπεί να υποβάλουν αίτηση επανεξέτασης ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Ουκρανίας. Στις 7 Οκτωβρίου 2013 οι προσφεύγοντες εξώθηκαν.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Οι προσφεύγοντες κατήγγειλαν ότι η έξωσή τους δεν ήταν ούτε νόμιμη ούτε αναγκαία και ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν παρείχαν επαρκή αιτιολογία στα κύρια επιχειρήματά τους και δεν αξιολόγησαν την προσωπική τους κατάσταση. Απαντώντας στην ένσταση της κυβέρνησης ότι η καταγγελία της δεύτερης προσφεύγουσας ήταν προδήλως αβάσιμη, δεδομένου ότι κατά τον χρόνο της διαδικασίας σπούδαζε στο εξωτερικό, όπου είχε επίσης γεννήσει το παιδί της, ισχυρίστηκαν ότι είχε παραμείνει κάτοικος Ουκρανίας και δεν είχε άλλη στέγη για να επιστρέψει μετά την ολοκλήρωση των σπουδών της.

Το Δικαστήριο έκρινε ότι η δεύτερη προσφεύγουσα δεν μπορούσε να θεωρηθεί ότι απώλεσε τη σχέση της με το επίδικο διαμέρισμα ως «κατοικία» της λόγω της προσωρινής απουσίας της (βλ. Lazarenko κ.α. κατά Ουκρανίας της 11.12.2012 , αρ. προσφ.  27427/02 § 53). Το Δικαστήριο δεν διέκρινε, από τις αποφάσεις των εθνικών δικαστηρίων, ότι οι σπουδές της στο εξωτερικό, για τις οποίες είχαν λάβει γνώση, αποτέλεσαν ουσιώδες αντάλλαγμα για να αποφασίσουν την έξωσή της ή την έξωσή του τέκνου της (βλ. Dakus κατά Ουκρανίας της 14.12.2017, αριθ. προσφ. 19957/07 § 51). Το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η επίμαχη ένσταση έπρεπε να απορριφθεί. Επιπλέον, διαπίστωσε ότι η υπό κρίση αιτίαση, την οποία προέβαλαν και οι τρεις προσφεύγοντες, δεν ήταν ούτε προδήλως αβάσιμη ούτε απαράδεκτη για κανέναν λόγο και ότι, ως εκ τούτου, κρίθηκε παραδεκτή.

Η Κυβέρνηση υποστήριξε ότι η έξωση των προσφευγόντων ήταν νόμιμη και αναγκαία και ότι δεν υπήρξε εν προκειμένω παράβαση του άρθρου 8.

Επανεξετάζοντας τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης υπό το πρίσμα της πάγιας νομολογίας του (βλ.  McCann κατά Ηνωμένου Βασιλείου της 13.05.2008, αρ. προσφ. 19009/04 § 50, και Kryvitska και Kryvitskyy κατά Ουκρανίας της 02.12.2010, αρ.προσφ. 30856/03 §§ 42-44), το Δικαστήριο σημείωσε ότι η έξωση των προσφευγόντων από κρατικό ξενώνα ισοδυναμούσε με παρέμβαση στο δικαίωμά τους για σεβασμό της κατοικίας τους και ότι το γεγονός αυτό δεν αμφισβητήθηκε μεταξύ των διαδίκων.

Το Δικαστήριο ήταν διατεθειμένο να δεχθεί ότι η επίμαχη επέμβαση θα μπορούσε να έχει θεμιτό σκοπό, ήτοι την προστασία των δικαιωμάτων των σπουδαστών και άλλων προσώπων που συνδέονταν με το Πανεπιστήμιο, οι οποίοι χρειάζονταν στέγη, και ότι είχε κάποια βάση στο εσωτερικό δίκαιο, ιδίως στις διατάξεις του άρθρου 132 του Κώδικα Στέγασης, όπως ερμηνεύονταν από τα εθνικά δικαστήρια.

Ταυτόχρονα, το Δικαστήριο επισήμανε ότι από την αιτιολογία  που προέβαλαν τα εθνικά δικαστήρια προέκυπτε ότι, αφού αποφάσισαν πως η σύμβαση μίσθωσης των εναγόντων και η σύμβαση εργασίας ορισμένου χρόνου του πρώτου προσφεύγοντος στο Πανεπιστήμιο είχε λήξει, έδωσαν στους παράγοντες αυτούς μεγάλη σημασία. Δεν αιτιολόγησαν περαιτέρω την απόρριψη του βασικού επιχειρήματος των προσφευγόντων, βάσει του άρθρου 125 του Κώδικα Στέγασης, σχετικά με τη σημασία της συνολικής διάρκειας της αδιάλειπτης απασχόλησης του πρώτου προσφεύγοντος. Επιπλέον, τα δικαστήρια δεν εξέτασαν τα λοιπά επιχειρήματα των εναγόντων σχετικά με την προσωπική τους κατάσταση ούτε ανέφεραν, καθ’ οιονδήποτε τρόπο, ότι επιδίωξαν να σταθμίσουν την απόφαση του Δημοσίου να ανακτήσει το διαμέρισμα προς όφελος απροσδιόριστων τρίτων προσώπων έναντι των ισχυρισμών των εναγόντων ότι η διατήρηση της μίσθωσης ήταν ζήτημα ζωτικής σημασίας για αυτούς. Υπό αυτές τις συνθήκες, το Δικαστήριο δεν μπόρεσε να διαπιστώσει ότι οι εγχώριες αρχές παρείχαν «επαρκή αιτιολογία» για να αποδείξουν μια «πιεστική κοινωνική ανάγκη» για την αμφισβητούμενη έξωση ή δικαιολόγησαν την «αναλογικότητά» της κατά την έννοια του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.

Το Δικαστήριο είχε ήδη διαπιστώσει παραβιάσεις του άρθρου 8 σε άλλες υποθέσεις, ιδίως σε υποθέσεις κατά της Ουκρανίας, όπου οι προσφεύγοντες δεν είχαν το πλεονέκτημα, στο πλαίσιο διαδικασίας που αφορούσε έξωση από δημόσια κατοικία, εξέτασης της αναγκαιότητας της παρέμβασης (βλ. Kryvitska και Kryvitskyy §§ 51-52· Dakus §§ 52-53, και Sadovyak ΤΗ; 17.05.2018, αριθ. προσφ. 17365/14 §§ 34-35).

Το ΕΔΔΑ διαπίστωσε  παραβίαση του δικαιώματος σεβασμού της κατοικίας των προσφευγόντων (άρθρο 8 της ΕΣΔΑ).

Δίκαιη ικανοποίηση (Άρθρο 41)

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στους προσφεύγοντες, από κοινού, 4.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.669 ευρώ για έξοδα (επιμέλεια: echrcaselaw.com).