Προσβολή δημόσια δικηγόρου που εκπροσωπούσε εντολείς του από Πρόεδρο κράτους και επιδίκαση αποζημίωσης. Μη παραβίαση της ελευθερία της έκφρασης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Mesić κατά Κροατίας της 05.05.2022 (αρ. προσφ. 19362/18)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Προστασία της φήμης δικηγόρου και ελευθερία της έκφρασης δημοσίου προσώπου. Αναγκαία η εξισορρόπηση των πληττομένων δικαιωμάτων.
Ο προσφεύγων είχε διατελέσει για 10 χρόνια Πρόεδρος της Κροατίας. Ασκήθηκε μήνυση εναντίον του και σε άλλους 11 μηνυομένους για συμμετοχή σε απόπειρα ανθρωποκτονίας και συμμετοχή σε εγκληματική οργάνωση. Κατηγόρησε δημόσια το δικηγόρο που εκπροσωπούσε τους μηνυτές ότι χρήζει ψυχιατρικής παρακολούθησης και εγκλεισμό σε ψυχιατρική κλινική. Υποχρεώθηκε από τα αστικά δικαστήρια να καταβάλει ως αποζημίωση για την προσβολή που έκανε, το ποσό των 6.660 ευρώ.
Επικαλούμενος το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης), ισχυρίστηκε ότι η απόφαση που τον υποχρέωνε να καταβάλει αποζημίωση στο δικηγόρο, συνιστούσε παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης. Κατήγγειλε επίσης ότι η διάρκεια της αστικής διαδικασίας ήταν μεγάλη και ασυμβίβαστη με το άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση εντός εύλογου χρόνου).
Το Στρασβούργο διαπίστωσε ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν εφαρμόσει τα κριτήρια που θέτει η νομολογία του για την εξισορρόπηση της ελευθερίας της έκφρασης με το δικαίωμα στη φήμη και προχώρησε στο ίδιο στην έρευνα αυτή.
Διαπίστωσε ότι η απόφαση του εθνικού δικαστηρίου είχε παρέμβει στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης αντιστοίχως όμως ότι τα σχόλια του πρώην Προέδρου της Κροατίας ήταν ικανά να βλάψουν την επαγγελματική φήμη του δικηγόρου.
Ο προσφεύγων ήταν δημόσιο πρόσωπο και η μήνυση εναντίον του για σοβαρά αδικήματα δηλαδή συμμετοχή σε απόπειρα ανθρωποκτονίας και οι πιθανοί δεσμοί του με το οργανωμένο έγκλημα ήταν αναμφίβολα θέματα δημοσίου ενδιαφέροντος και έπρεπε να υπερασπιστεί τον εαυτό του, όμως παρεκτρέπει με τις δηλώσεις του οι οποίες απαξίωσαν το δικηγόρο απλά και μόνο επειδή άσκησε τα επαγγελματικά του καθήκοντα καταθέτοντας μία μήνυση, τηρώντας το καθήκον εχεμύθειας του δικηγορικού επαγγέλματος.
Το ΕΔΔΑ κατέληξε ότι η επιδίκαση αποζημίωσης ήταν η κατάλληλη κύρωση για να εξουδετερωθεί αυτό το αποτέλεσμα και ήταν ανάλογη προς τον θεμιτό στόχο της προστασίας της φήμης του δικηγόρου και δεν παραβιάστηκε το δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης.
Αντιθέτως το ΕΔΔΑ έκρινε ότι η διάρκεια αστικής δίκης 4 ετών και 7 μηνών παραβίασε τον εύλογο χρόνο και επιδίκασε αποζημίωση στον προσφεύγοντα το ποσό των 2.000 ευρώ.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6§1
Άρθρο 10
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων Stjepan Mesić, είναι Κροάτης υπήκοος ο οποίος ήταν Πρόεδρος της Κροατίας από το 2000-2010. Γεννήθηκε το 1934 και ζει στην Pušća (Κροατία).
Το 2006 ο Ivan Jurašinović, ένας Κροάτης δικηγόρος που ασκούσε το επάγγελμά του στο Angers (Γαλλία) εκείνη την εποχή, κατέθεσε μήνυση για λογαριασμό ενός εντολέα του κατά 11 υπηκόων της Κροατίας, συμπεριλαμβανομένου του προσφεύγοντος για δύο απόπειρες ανθρωποκτονίας και μία απόπειρα εκβιασμού από εγκληματική οργάνωση. Ο προσφεύγων κατηγορήθηκε ως συνεργός. Ένας από τους μηνυομένους ήταν φερόμενος ως γνωστό αφεντικό της μαφίας. Σύμφωνα με τον πελάτη του κ. Jurašinović, ο τελευταίος είχε χρηματοδοτήσει την προεκλογική εκστρατεία του προσφεύγοντος το 2000.
Άρθρα που συνέδεαν το όνομα του τότε Προέδρου με την μήνυση εμφανίστηκαν στους ιστότοπους δύο ημερησίων εφημερίδων στην Κροατία, που τον ανέφεραν ως «ένα είδος πολιτικού προστάτη του ατόμου που διέταξε τη δολοφονία». Ωστόσο, το ακριβές περιεχόμενο της μήνυσης δεν ήταν γνωστό στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης. Και στα δύο άρθρα αναφέρθηκε ότι οι δημοσιογράφοι είχαν επικοινωνήσει τηλεφωνικά με τον κ. Jurašinović και αυτός είχε επιβεβαιώσει ότι η μήνυση είχε πράγματι κατατεθεί, αλλά ότι δεν υπεισήλθε σε περισσότερες λεπτομέρειες σύμφωνα με το γαλλικό δίκαιο.
Ο πρώην Πρόεδρος, όταν ζητήθηκε από δημοσιογράφους να σχολιάσει σε τηλεοπτική συνέντευξη Τύπου, δήλωσε ότι, όταν θα επέστρεφε στο Ζάγκρεμπ, ο κ. Jurašinović θα έπρεπε να πάει σε ένα συγκεκριμένο ψυχιατρείο όπου αυτός και άλλοι σαν αυτόν θα μπορούσαν να λάβουν αποτελεσματική θεραπεία. Η δήλωση δημοσιεύτηκε στον επίσημο ιστότοπο του Προέδρου και σε διάφορα ΜΜΕ.
Στη συνέχεια, ο κ. Jurašinović άσκησε αστική αγωγή για αποζημίωση λόγω συκοφαντικής δυσφήμισης στην Κροατία, καταγγέλλοντας ότι ο προσφεύγων είχε χρησιμοποιήσει τη θέση του ως Προέδρου της Κροατίας και την εμπιστοσύνη των σχετικών ΜΜΕ για να προσβάλει την τιμή του και τη φήμη του και να βλάψει την επαγγελματική και υπόσταση και αξιοπιστία. Ο προσφεύγων έκρινε ότι η δήλωσή του δεν ήταν προσβλητική αλλά ήταν σχήμα λόγου (μια «προσωποποιημένη μεταφορά») σε μια προσπάθεια να εκφράσει ειρωνεία ως απάντηση στις αβάσιμες και βαριές κατηγορίες που του απαγγέλθηκαν. Ο προσφεύγων τελικά καταδικάστηκε να καταβάλλει στον κ. Jurašinović 50.000 HRK (6.660 ευρώ εκείνη την εποχή) επειδή δυσφήμησε το όνομά του.
Επικαλούμενος το άρθρο 10 (ελευθερία της έκφρασης), ο προσφεύγων παραπονέθηκε ότι η απόφαση που τον διέταξε να καταβάλει αποζημίωση για τη βλάβη στη φήμη του κ. Jurašinović είχε αποτελέσει παραβίαση της ελευθερίας της έκφρασης. Κατήγγειλε επίσης ότι η διάρκεια της αστικής διαδικασίας ήταν μεγάλη και ασυμβίβαστη με το άρθρο 6 § 1 (δικαίωμα σε δίκαιη ακρόαση εντός εύλογου χρόνου) της Σύμβασης.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Άρθρο 10
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι μια μόνο προσβλητική δήλωση που ισοδυναμεί με κατάφωρη δυσφήμιση, με αποκλειστική πρόθεση προσβολής, δεν προστατεύονταν βάσει του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ. Λαμβάνοντας υπόψη τις συνθήκες υπό τις οποίες είχε γίνει η δήλωση, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι ο Πρόεδρος της Κροατίας προσπαθούσε να υπερασπιστεί τον εαυτό του και η πρόθεσή του δεν ήταν μόνο να προσβάλει τον κ. Jurašinović. Υπό αυτές τις συνθήκες, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι η απόφαση του εθνικού δικαστηρίου είχε παρέμβει στο δικαίωμα του προσφεύγοντος στην ελευθερία της έκφρασης. Ωστόσο, σημείωσε ότι η παρέμβαση είχε νομική βάση στο εσωτερικό δίκαιο καθώς είχε βασιστεί στις σχετικές διατάξεις του Αστικού Κώδικα και είχε επιδιώξει επίσης θεμιτό σκοπό, δεδομένου ότι είχε ως στόχο την προστασία της φήμης του κ. Jurašinović.
Όσον αφορά το εάν αυτή η παρέμβαση ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία», το Δικαστήριο σημείωσε ότι όταν ο προσφεύγων σχολίασε ότι ο κ. Jurašinović χρειαζόταν ψυχιατρική θεραπεία, ήταν ο Πρόεδρος της Κροατίας, και το σχόλιό του είχε αναφερθεί ευρέως από διάφορα ΜΜΕ. Επομένως, ανεξάρτητα από το αν η δήλωση αυτή έπρεπε να ερμηνευθεί κυριολεκτικά (όπως το έπραξαν τα εθνικά δικαστήρια) ή μεταφορικά (όπως υποστήριξε ο προσφεύγων), το Δικαστήριο δέχθηκε ότι όχι μόνο ήταν ικανή να σπηλώσει τη φήμη του κ. Jurašinović, αλλά και να βλάψει τόσο την επαγγελματική όσο και κοινωνική του ζωή. Συνεπώς, το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι παραβιάστηκαν τα δικαιώματα του κ. Jurašinović βάσει του άρθρου 8 της ΕΣΔΑ.
Δεδομένου ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν εφαρμόσει τα κριτήρια που θέτει η νομολογία του Δικαστηρίου για την εξισορρόπηση της ελευθερίας της έκφρασης με το δικαίωμα στη φήμη, το Δικαστήριο έπρεπε να πραγματοποιήσει το ίδιο την απαιτούμενη εξισορρόπηση. Με αυτόν τον τρόπο, το Δικαστήριο έκρινε ότι ο κ. Jurašinović δεν ήταν δημόσιο πρόσωπο, πριν δημοσιευτούν στοιχεία από τα κροατικά ΜΜΕ σχετικά με την μήνυση. Ούτε είχε προβεί σε οποιαδήποτε δημόσια δήλωση σχετικά με τον Πρόεδρο. Καθώς οι καταγγελίες που είχαν προκαλέσει τις δηλώσεις του προσφεύγοντος δεν είχαν γίνει δημόσια, ούτε προοριζόταν για το ευρύ αναγνωστικό κοινό, η κατάστασή του δεν μπορούσε να συγκριθεί με εκείνη των ατόμων που εκτίθενται οικειοθελώς στο δημόσιο έλεγχο λόγω της θέσης τους ως πολιτικών, δημοσίων προσώπων ή συμμετεχόντων σε δημόσιο διάλογο για ένα θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος και για τους οποίους είναι αποδεκτά ευρύτερα τα όρια κριτικής.
Ταυτόχρονα, κατά την άποψη του Δικαστηρίου, η εικαζόμενη εμπλοκή του Προέδρου του Κράτους στην απόπειρα ανθρωποκτονίας ή/και οι πιθανοί δεσμοί του με το οργανωμένο έγκλημα είναι αναμφίβολα θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος.
Ο προσφεύγων είχε το δικαίωμα να απαντήσει σε μια τέτοια κατηγορία και να υπερασπιστεί τον εαυτό του, πράγμα που είχε κάνει πρώτα προβαίνοντας σε ορισμένες πραγματικές δηλώσεις αρνούμενος οποιαδήποτε σχέση με το πρόσωπο που σχετίζεται με το οργανωμένο έγκλημα. Ωστόσο, είχε προχωρήσει ένα βήμα παραπέρα και είχε επιχειρήσει να απαξιώσει τον κ. Jurašinović ως πρόσωπο εμπιστοσύνης προβαίνοντας σε προσβλητική δήλωση χρησιμοποιώντας υποτιμητικούς και προσβλητικούς όρους, οι οποίοι δεν ήταν απαραίτητοι. Προσβάλλοντας προσωπικά τον κ. Jurašinović, δεν συνέβαλε σε μια συζήτηση για ένα θέμα δημοσίου ενδιαφέροντος και είχε υπερβεί τα όρια της αποδεκτής κριτικής. Το Δικαστήριο έκρινε ότι όταν υψηλόβαθμοι κρατικοί αξιωματούχοι επιτίθενται στη φήμη δικηγόρων και καθιστώντας αυτούς υποκείμενα χλευασμού με σκοπό να τους απομονώσουν και να βλάψουν την αξιοπιστία τους, το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι όσο μιας απειλής και μπορεί να τους εμποδίσει να ασκήσουν τα επαγγελματικά τους καθήκοντα.
Τέλος, το Δικαστήριο είχε υπόψη του το γεγονός ότι ο κ. Jurašinović είχε δεσμευτεί από την απόρρητη ποινική έρευνα στη Γαλλία, πράγμα που σήμαινε ότι δεν ήταν σε θέση να αντικρούσει ότι οι κατηγορίες που διατυπώθηκαν στην μήνυση δεν ήταν παράλογες όπως υποδήλωνε το σχόλιο του προσφεύγοντος και τον έθεσε σε μειονεκτική θέση σε σύγκριση με τον προσφεύγοντα, ένα ισχυρό δημόσιο πρόσωπο που, λόγω του ρόλου του ως Προέδρου του Κράτους, απολάμβανε μεγάλη προσοχή από τα μέσα ενημέρωσης. Η δήλωση του προσφεύγοντος ήταν όχι μόνο επιζήμια για τη φήμη του κ. Jurašinović, αλλά ήταν επίσης σε θέση να έχει αποτρεπτικό αποτέλεσμα στην άσκηση των επαγγελματικών του καθηκόντων ως δικηγόρου. Επομένως, η επιδίκαση αποζημιώσεως ήταν η κατάλληλη κύρωση για να εξουδετερωθεί αυτό το αποτέλεσμα και ήταν ανάλογη προς τον θεμιτό στόχο της προστασίας της φήμης του κ. Jurašinović.
Το Δικαστήριο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η παρέμβαση στην ελευθερία έκφρασης του προσφεύγοντος ήταν «απαραίτητη σε μια δημοκρατική κοινωνία». Συνεπώς, δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 10 της Σύμβασης.
Άρθρο 6 § 1
Ο προσφεύγων κατήγγειλε τη συνολική διάρκεια της αστικής διαδικασίας, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στη διάρκεια της διαδικασίας ενώπιον του Επαρχιακού Δικαστηρίου.
Το Δικαστήριο απέρριψε την καταγγελία του προσφεύγοντος στο μέτρο που αφορούσε την περίοδο πριν από τις 13 Μαρτίου 2013 καθώς δεν είχε εξαντλήσει το εγχώριο ένδικο μέσο που υπήρχε τότε. Επομένως, το Δικαστήριο εξέτασε μόνο την περίοδο μετά την ημερομηνία αυτή, η οποία διήρκεσε 4 έτη και 7 μήνες. Έχοντας εξετάσει όλο το υλικό, το Δικαστήριο έκρινε ότι η Κυβέρνηση δεν είχε επισημάνει κανένα στοιχείο ή επιχείρημα ικανό να δικαιολογήσει τη διάρκεια της αστικής διαδικασίας. Ως εκ τούτου, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η διάρκεια της διαδικασίας ήταν υπερβολική και δεν είχε καλύψει την απαίτηση του «εύλογου χρόνου». Υπήρξε συνεπώς παραβίαση του άρθρου 6 § 1 της Σύμβασης.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το Δικαστήριο έκρινε ότι η Κροατία έπρεπε να καταβάλει στον προσφεύγοντα 2.000 ευρώ για ηθική βλάβη (επιμέλεια echrcaselaw.com).
