Παραβίαση του τεκμηρίου αθωότητας κατηγορουμένου πρώην υπουργού από τηλεοπτικές δηλώσεις του Υπουργού Δικαιοσύνης
ΑΠΟΦΑΣΗ
Bavcar κατά Σλοβενίας της 07.09.2023 (αρ. προσφ. 17053/20)
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο προσφεύγων,πρώην Υπουργός, κρίθηκε ένοχος για νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες το 2016. Κατά τη διαδικασία που ήταν εκκρεμής η υπόθεση στα ποινικά δικαστήρια ο τότε Υπουργός Δικαιοσύνης κ.GoranKlemenčič είχε δώσει τηλεοπτική συνέντευξη, στην οποία δήλωσε ότι «πρέπει να καταδικαστεί αμετάκλητα… εάν αυτή η υπόθεση παραγραφεί… θα κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να υπάρξει αποτέλεσμα». Το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι δηλώσεις του τότε Υπουργού Δικαιοσύνης είχαν υπονοήσει την ενοχή του προσφεύγοντος και είχαν προκαλέσει αντιδράσεις στα δικαστήρια και στην Κυβέρνηση. Αυτό είχε παραβιάσει το τεκμήριο αθωότητας του κατηγορουμένου – προσφεύγοντος.
Ωστόσο, το ΕΔΔΑ ήταν ικανοποιημένο ως προς το σκεπτικό των σλοβενικών δικαστηρίων, το οποίο περιελάμβανε εκτεταμένη αναφορά και επεξήγηση του σλοβενικού δικαίου, της σλοβενικής νομολογίας, του Συντάγματος, του διεθνούς δικαίου και του δικαίου της ΕΕ, καθώς και της νομολογίας του Δικαστηρίου, για να διαπιστώσει σε βάρος του προσφεύγοντος, ότι τέτοια εγκλήματα μπορούν να διαπραχθούν είτε με άμεσο δόλο (στην προκειμένη περίπτωση, αποδοχή χρημάτων) είτε με έμμεσο (διάθεση των χρημάτων αυτών)και δεν είχε παραβιαστεί η Σύμβαση.
Tο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινεμε 6 ψήφους έναντι 1, πως υπήρξε παραβίαση του τεκμηρίου της αθωότητας (άρθρο 6 § 2)καιομόφωνα πως δεν υπήρξε παραβίαση του άρθρου 7 (καμία ποινή χωρίς νόμο).
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 6.000 ευρώ για έξοδα.
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
Άρθρο 6 § 1,
Άρθρο 6 § 2,
Άρθρο 7
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ
Ο προσφεύγων IgorBavčar, είναι Σλοβένος υπήκοος που γεννήθηκε το 1955 και ζει στο StaritrgpriLožu (Σλοβενία). Διετέλεσε Υπουργός Εσωτερικών κατά τη διάρκεια του αγώνα για την ανεξαρτησία της Σλοβενίας από τη Γιουγκοσλαβία και αργότερα Υπουργός Ευρωπαϊκών θεμάτων.
Το 2013 σε μια δίκη με άλλους τρεις συγκατηγορούμενους, ο προσφεύγων κρίθηκε ένοχος αντιμετωπίζοντας κατηγορίες για κατάχρηση εξουσίας κατά τη διάρκεια των καθηκόντων του και νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Μεταξύ άλλων ευρημάτων, το πρωτοβάθμιο δικαστήριο διαπίστωσε ότι είχε εισπράξει 21,6 εκατομμύρια ευρώ στον τραπεζικό του λογαριασμό, τα οποία και είχε χρησιμοποιήσει. Καταδικάστηκε με ποινή φυλάκισης και διατάχθηκε να επιστρέψει τα περιουσιακά στοιχεία που αποκτήθηκαν παράνομα.
Οι τέσσερις συγκατηγορούμενοι κατέθεσαν προσφυγή στο Ανώτατο Δικαστήριο της Σλοβενίας.
Το 2015 το Ανώτατο Δικαστήριο διέταξε επανάληψη της δίκης καθώς δεν ήταν σαφές ότι όλα τα στοιχεία του αδικήματος για το οποίο είχε καταδικαστεί ο προσφεύγων εξετάστηκαν στην υπόθεση. Τον Σεπτέμβριο του 2016 το Δικαστήριο της Λιουμπλιάνα αθώωσε τον προσφεύγοντα για το ποινικό αδίκημα της κατάχρησης εξουσίας, αλλά τον έκρινε ένοχο για ξέπλυμα μαύρου χρήματος. Το δικαστήριο επεσήμανε τις συμβάσεις που υπογράφηκαν μεταξύ του προσφεύγοντος και της Microtrustd.o.o. (εταιρεία που ανήκει σε έναν εκ των συγκατηγορουμένων του), που ισοδυναμούσαν με προσχηματικές μη αληθείς νομικές βάσεις για συναλλαγές, ο πραγματικός σκοπός των οποίων ήταν η απόκρυψητης προέλευσης των ληφθέντων χρημάτων. Επιβλήθηκε στον προσφεύγοντα και πάλι ποινή φυλάκισης και καταδικάστηκε να πληρώσει ποσό ίσο με τα παράνομα αποκτηθέντα χρήματα.
Η ποινή φυλάκισής του ανεστάλει τον Φεβρουάριο του 2015 λόγω της κακής κατάστασης της υγείας του.
Ωστόσο, τον Σεπτέμβρη του 2016 εμφανίστηκαν βίντεο στα οποία απεικονίζονταν να παίζει μπάσκετ.
Ως αποτέλεσμα της έρευνας των ΜΜΕ που είχε προσελκύσει η υπόθεση, στις 27 Σεπτεμβρίου 2016 (την ημέρα που εμφανίστηκαν τα πλάνα του μπάσκετ) ο υπουργός Δικαιοσύνης GoranKlemenčič έδωσε μια συνέντευξη στο POP TV (ιδιωτικός τηλεοπτικός σταθμός). Ο δημοσιογράφος έκανε την εξής αναφορά κατά τη συνέντευξη με τον Υπουργό Δικαοσύνης: «Αν έχετε επιρροή και έχετε χρήματα, μπορείτε να αγοράσετε μια ιατρική γνωμάτευση για να μην πάτε φυλακή. Όταν η υπόθεση πλησιάζει να παραγραφεί, παίζετε ευχαρίστως μπάσκετ. …».
Ο Υπουργός απάντησε μεταξύ άλλων τα εξής: «Αυτό που συμβαίνει τώρα, ωστόσο, είναι απολύτως ένα χαστούκι για το σλοβενικό κράτος δικαίου… πρέπει να καταδικαστεί αμετάκλητα για το γεγονός ότι έπαιζε [μπάσκετ]… Εάν αυτή η υπόθεση παραγραφεί, επιτρέψτε μου να πω εδώ: Έχω δεσμευτεί πολλές φορές στην εκπομπή σας και ελπίζω να το έχω κάνει πράξη. Εδώ θα κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να υπάρξει αποτέλεσμα…. όχι επειδή κάποιος θα πρέπει να καταδικαστεί ή να αθωωθεί …, αλλά επειδή η παραγραφή κάθε δικαστικής υπόθεσηςείναι το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα και εμείς έχουμε πάρα πολλές από αυτές. Πιστεύω ότι αυτό δεν θα συμβεί, αλλά αν συμβεί … πολλά άτομα θα πρέπει να απαντήσουν [για αυτό] και θα είμαι ο πρώτος που θα απαιτήσω απαντήσεις. …».
Ο προσφεύγων άσκησε έφεση κατά της απόφασης, υποστηρίζοντας ότι το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος δεν θα μπορούσε να είναι αποτέλεσμα έμμεσης πρόθεσης και ότι οι τηλεοπτικές δηλώσεις του υπουργού είχαν ασκήσει πίεση στους δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου. Η έφεση αυτή απορρίφθηκε και η απόφαση κατέστη τελεσίδικη. Ο προσφεύγων άρχισε να εκτίει την ποινή φυλάκισής του τον Σεπτέμβρη του 2017.
Ο προσφεύγων άσκησε αναίρεσητην οποία το Ανώτατο Δικαστήριο απέρριψε τον Φεβρουάριο 2019. Δύο μεταγενέστερες συνταγματικές καταγγελίες του προσφεύγοντος δεν έγιναν δεκτές από το Συνταγματικό Δικαστήριο.
ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…
Το Δικαστήριο επανέλαβε ότι το τεκμήριο αθωότητας παραβιάζεται όταν οι δημόσιοι υπάλληλοι κάνουν δηλώσεις ότι ένα άτομο είναι ένοχο πριν δικαστεί.
Σημείωσε το καθεστώς του προσφεύγοντος στη Σλοβενία και την συμβολή του στη μετάβαση της χώρας αυτής στη Σλοβένικη Δημοκρατία. Ήταν φυσικό τα ΜΜΕ να ενδιαφέρθηκαν για την περίπτωσή του. Η συνέντευξη του Υπουργού Klemenčič είχε δημοσιευτεί την ημέρα μετά τη δημοσιοποίηση ενός βίντεο όπου ο προσφεύγοντος φέρεται να έπαιζε μπάσκετ, παρά το γεγονός ότι είχε ζητήσει την αναστολή της ποινής φυλάκισής του για λόγους υγείας. Η δήλωσή του – «εάν αυτή η υπόθεση παραγραφεί… θα κάνω ό,τι είναι δυνατόν για να υπάρξει αποτέλεσμα» – είχε προκαλέσει αντίδραση στα δικαστήρια και στο γραφείο του Πρωθυπουργού. Το Δικαστήριο έκρινε ότι οι εν λόγω υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι, ιδίως ο υπουργός Δικαιοσύνης, θα έπρεπε να έχουν καταλάβει πως ήταν υποχρεωμένοι να τηρούν την αρχή του τεκμηρίου αθωότητας.
Όσον αφορά την επιρροή των δηλώσεων αυτών στη διαδικασία ενώπιον των σλοβενικών δικαστηρίων, το Δικαστήριο σημείωσε ότι τη στιγμή των σχετικών δηλώσεων στην υπόθεση αυτή ο προσφεύγων είχε κριθεί ένοχος, αλλά είχε ανασταλεί η εκτέλεση της ποινής του. Σχετικά με τη δήλωση ότι η κυβέρνηση θα απέτρεπε κάποιον που θα έπρεπε «πιθανότατα να εκτίει ποινή φυλάκισης» από το να «παίζει μπάσκετ», το Δικαστήριο έκρινε ότι αυτό υπονοούσε την επιβεβαίωση της ενοχής του προσφεύγοντος.
Το σωρευτικό αποτέλεσμα αυτών των δηλώσεων ήταν ικανό να προδικάσει την απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου στην εν λόγω υπόθεση.
Επειδή το τεκμήριο της αθωότητας είχε παραβιαστεί στην περίπτωση του προσφεύγοντος, το ΕΔΔΑ διαπίστωσε παράβαση του άρθρου 6 §2.
Ως αποτέλεσμα των πορισμάτων του βάσει του άρθρου 6 §2, το Δικαστήριο έκρινε ότι δεν ήταν απαραίτητο να εξεταστεί εάν είχε παραβιαστεί το δικαίωμα του αιτούντος σε «ανεξάρτητο και αμερόληπτο δικαστήριο» σύμφωνα με το άρθρο 6 §1.
Άρθρο 7
Το ΕΔΔΑ σημείωσε ότι το δικαστήριο είχε καταδικάσει τον προσφεύγοντα με βάση δύο πράξεις ξεπλύματος χρήματος, όπου η μια διαπράχθηκε με άμεσοδόλο – αποδοχή 21,6 εκατομμυρίων ευρώ – και μία διαπράχθηκε με έμμεσο – διάθεση αυτών των χρημάτων. Είχε καταδικαστεί σύμφωνα με τον νόμο όπως ίσχυε εκείνη την περίοδο, αν και η ερμηνεία του «δόλου» είχε αλλάξει μεταξύ της διάπραξης του εγκλήματος και τηςαμετάκλητης απόφασης. Η κυβέρνηση υποστήριξε ότι η καταδίκη ωστόσο προβλεπότανστο νόμο και προσκόμισε εσωτερική νομολογία προς υποστήριξη της θέσης της.
Τα επιχειρήματα του προσφεύγοντος σχετικά με το σλοβενικό δίκαιο και τη νομολογία, το Σύνταγμα και τη νομολογία του Δικαστηρίου, εξετάστηκαν από τα εθνικά δικαστήρια. Το σκεπτικό όσον αφορά τη σχέση μεταξύ των ενεργειών και τις σκέψεις του είχε εξεταστεί εξαντλητικά από τα δικαστήρια, τα οποία είχαν εξηγήσει ότι υπό το σχετικό νόμο (άρθρο 252 του Ποινικού Κώδικα) η υποκειμενική στάση του δράστη ήταν ανοιχτή προς ερμηνεία, επιτρέποντας ποινικά αδικήματα που θα μπορούσαν να διαπραχθούν είτε με άμεσο είτε έμμεσοδόλο. Το Δικαστήριο βεβαιώθηκε ότι αυτή η ερμηνεία ήταν σύμφωνη με τις εξελίξεις της εθνικής νομολογίας, εφαρμόστηκε σε άλλες περιπτώσεις και ήταν συμβατή με τη Σύμβαση.
Το ΕΔΔΑ δεν διαπίστωσε παραβίαση του άρθρου 7.
Δίκαιη ικανοποίηση (άρθρο 41)
Το ΕΔΔΑ επιδίκασε στον προσφεύγοντα 10.000 ευρώ για ηθική βλάβη και 6.000 ευρώ για έξοδα(επιμέλεια: echrcaselaw.com).
