Οι υποκλοπές τηλεφωνικών συνδιαλέξεων , οι βιντεοσκοπήσεις και οι μυστικές παρακολουθήσεις χωρίς δικαστική έγκριση παραβιάζουν την ιδιωτική ζωή.

ΑΠΟΦΑΣΗ

Αποφάσεις της 7.11.2017 Akhlyustin κατά Ρωσίας (αριθ. 21200/05), Dudchenko κατά Ρωσίας (αριθ. 37717/05), Konstantin Moskalev κατά Ρωσίας (αρ. 59589/10),  Moskalev κατά Ρωσίας (αρ. 44045/05)

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Και οι πέντε υποθέσεις αφορούν μέτρα μυστικής παρακολούθησης στο πλαίσιο ποινικών διαδικασιών χωρίς προγενέστερη δικαστική έγκριση. Συγκεκριμένα οι προσφεύγοντες παρακολουθούντο μέσω συγκαλυμμένη βιντεοσκόπηση σε γραφείο,  τηλεφωνικών υποκλοπών, ηχητικής παρακολούθησης. Επίσης σε ένα υπήρξε παρακολούθηση των τηλεφωνικών συνομιλιών με τον δικηγόρο του. Το ΕΔΔΑ εξέτασε κατά περίπτωση και κατέληξε σε παραβιάσεις της ιδιωτικής ζωής, της αλληλογραφίας και απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείρισης για τις συνθήκες κράτησής τους.

ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

Άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) της ΕΣΔΑ

Άρθρου 5 § 3 (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια) της ΕΣΔΑ

Άρθρο 6 §§ 1 και 3 (γ) (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη εντός εύλογου χρονικού διαστήματος και δικαίωμα σε νομική συνδρομή της επιλογής του)

Άρθρο 8 (δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής και της αλληλογραφίας).

Άρθρο 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής)

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

α) Ο προσφεύγων στην πρώτη περίπτωση, Vladimir Akhlyustin, είναι Ρώσος υπήκοος που γεννήθηκε το 1979 και ζει στο Ivanovo (Ρωσία). Ως μέλος της εκλογικής επιτροπής της περιφέρειας Ivanovo, καταδικάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2004,  για κατάχρηση εξουσίας και του επιβλήθηκε ποινή φυλάκισης δύο ετών. Η καταδίκη του βασίστηκε, μαζί με καταθέσεις μαρτύρων και εκθέσεις εμπειρογνωμόνων, σε αποδεικτικά στοιχεία που αποκτήθηκαν μέσω των λεγόμενων μέτρων παρακολούθησης  της αστυνομίας (συγκεκαλυμμένη βιντεοσκόπηση του γραφείου του) τα οποία δεν απαιτούν δικαστική εξουσιοδότηση. Η καταδίκη του επικυρώθηκε με έφεση τον Νοέμβριο του 2004. Τα δικαστήρια διαπίστωσαν ότι οι βιντεοσκοπήσεις έγιναν δεκτές ως αποδεικτικά στοιχεία διότι είχαν ληφθεί σύμφωνα με τις διατάξεις που προβλέπονται από το νόμο.

Στην καταγγελία του βάσει του άρθρου 8, ο κ. Akhlyustin ισχυρίζεται συγκεκριμένα ότι η μυστική βιντεοσκόπηση του γραφείου του είχε παραβιάσει την ιδιωτική ζωή του και την αλληλογραφία του.

β) Ο προσφεύγων στη δεύτερη περίπτωση, Vladimir Dudchenko, είναι Ρώσος υπήκοος που γεννήθηκε το 1975 και ζει στο Μούρμανσκ (Ρωσία). Συνελήφθη τον Δεκέμβριο του 2003 ως ύποπτος ότι ήταν ηγέτης μιας εγκληματικής ένοπλης οργάνωσης, και πέρασε τα επόμενα δύο χρόνια και τέσσερις μήνες προφυλακιστέος. Τα εθνικά δικαστήρια βάσισαν τις αποφάσεις τους αναφορικά με τη παράταση της κράτησής του κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου κατά κύριο λόγο στην βαρύτητα των κατηγοριών εναντίον του. Μετά την παραπομπή της υπόθεσης για δίκη, τα δικαστήρια εξέδωσαν απόφαση κράτησης εναντίον του και εναντίον  δύο άλλων συγκατηγορούμενων του. Ο κ. Dudchenko κρίθηκε ένοχος τον Μάιο του 2006 και καταδικάστηκε σε κάθειρξη 13 ετών. Τα δικαστήρια βασίστηκαν μεταξύ άλλων αποδεικτικών στοιχείων, στις καταγραφές συνομιλιών με έναν από τους φερόμενους συνεργούς του και του δικηγόρου του μέσω τηλεφωνικής παρακολούθησης. Αμφισβήτησε την καταδίκη του, καταγγέλλοντας: τη χρήση των συνομιλιών ως αποδεικτικά στοιχεία κατά τη διαδικασία εναντίον του, την απομάκρυνση του δικηγόρου του από την υπόθεση και την άρνηση των αρχών να επιτρέψουν στον αδελφό του να τον εκπροσωπήσει. Η καταδίκη του έγινε τελική το Δεκέμβριο του 2006, όταν τα δικαστήρια διαπίστωσαν ότι οι συνομιλίες είχαν νόμιμα καταγραφεί και ότι κάθε παραβίαση των δικαιωμάτων υπεράσπισής του είχε ήδη απορριφθεί ως  αναπόδεικτη.

Στην καταγγελία του βάσει του άρθρου 8, ο κ. Dudchenko ισχυρίζεται συγκεκριμένα ότι οι τηλεφωνικές συνομιλίες του με τον δικηγόρο του θα έπρεπε να έχουν προστατευθεί από το επαγγελματικό απόρρητο. Προβαίνει και σε άλλες κατηγορίες, που αφορούν: σύμφωνα με το άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης) ότι οι ανεπαρκείς συνθήκες κράτησης σε διάφορες φυλακές και οι ανεπαρκείς συνθήκες όταν μεταφέρονταν από το ένα σωφρονιστικό ίδρυμα στο άλλο, σύμφωνα με το άρθρο 5 § 3 (δικαίωμα στην ελευθερία και την ασφάλεια) η προσωρινή του κράτηση του ήταν υπερβολικά μεγάλη και αδικαιολόγητη και σύμφωνα με το άρθρο 6 §§ 1 και 3 (γ) (δικαίωμα σε δίκαιη δίκη εντός εύλογου χρονικού διαστήματος και δικαίωμα σε νομική συνδρομή της επιλογής του) ότι η ποινική διαδικασία εναντίον του είχε διαρκέσει πάρα πολύ και δεν κατάφερε να υπερασπιστεί τον εαυτό του μέσω της νομικής συνδρομής της επιλογής του.

γ) Ο προσφεύγων στην τρίτη υπόθεση Konstantin Moskalev, είναι Ρώσος υπήκοος που γεννήθηκε το 1982 και ζει στην περιοχή Krasnoyarsk (Ρωσία). Είναι αστυνομικός, και κρίθηκε ένοχος τον Δεκέμβριο του 2009 για απόπειρα απάτης και καταδικάστηκε σε φυλάκιση δύο ετών. Επιπρόσθετα έχασε κάθε αξίωμα. Το δικαστήριο στήριξε την απόφασή του, μεταξύ άλλων αποδεικτικών στοιχείων στις δηλώσεις μαρτύρων  και γνωμοδοτήσεις των εμπειρογνωμόνων και στις υποκλοπές των τηλεφωνικών συνομιλιών  του  κατά τη διάρκεια παρακολούθησης. Σε όλη τη διάρκεια της ποινικής διαδικασίας, ο κ. Moskalev διαμαρτυρήθηκε ανεπιτυχώς για την παρακολούθηση των τηλεφωνικών επικοινωνιών του χωρίς δικαστική άδεια που επιτρέπεται από τη σχετική εσωτερική νομοθεσία  – τον νόμο για τις ενέργειες παρακολούθησης – μόνο σε επείγουσες περιπτώσεις. Ισχυρίστηκε επίσης στο πλαίσιο της έφεσης ότι τα αποδεικτικά στοιχεία που λαμβάνονται κατ’ αυτόν τον τρόπο ήταν παράνομα και δεν θα έπρεπε να έχουν χρησιμοποιηθεί στην καταδίκη του. Ωστόσο, η καταδίκη του επικυρώθηκε κατ’ έφεση τον Απρίλιο του 2010, με το σκεπτικό ότι οι αποφάσεις οι οποίες δέχονται τα αποδεικτικά μέσα ήταν ορθές.

Στην προσφυγή του βάσει του άρθρου 8, ο προσφεύγων ισχυρίζεται συγκεκριμένα ότι τα εθνικά δικαστήρια δεν είχαν προβεί σε καμία εκτίμηση του εάν ο επείγον χαρακτήρας της υπόθεσης ήταν δικαιολογημένος. Το Δικαστήριο επίσης θα εξετάσει, βάσει του άρθρου 13 (δικαίωμα αποτελεσματικής προσφυγής) σε συνδυασμό με το άρθρο 8, εάν ήταν σε θέση να αμφισβητήσει αποτελεσματικά την παρακολούθηση των τηλεφωνικών επικοινωνιών του.

δ) Ο προσφεύγων στην τέταρτη περίπτωση, Yuriy Moskalev, είναι Ρώσος υπήκοος που γεννήθηκε το 1960 και ζει στο Omsk (Ρωσία). Είναι σωφρονιστικός υπάλληλος, κρίθηκε ένοχος τον Φεβρουάριο του 2005 για αποκάλυψη απόρρητων μυστικών του κράτους, όταν ενημέρωσε συγγενή καταδίκου ότι ο καταδικασθείς βρίσκονταν υπό επίβλεψη. Του επιβλήθηκε τριετής ποινή φυλάκισης. Η καταδίκη του βασίστηκε σε στοιχεία που αποκτήθηκαν μέσω τηλεφωνικής παρακολούθησης, παρακολούθησης των ταχυδρομικών και ψηφιακών επικοινωνιών καθώς και ηχητικής παρακολούθησης στο γραφείο του, ενέργειες οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο μιας ευρύτερης έρευνας αναφορικά με τη διερεύνηση υπαλλήλων φυλακών που ήταν ύποπτοι δωροδοκίας. Το αίτημά του ότι η καταγραφή της τηλεφωνικής συνομιλίας του με συγγενή κρατούμενου είχε αποκτηθεί παράνομα και δεν έπρεπε να γίνει δεκτή ως αποδεικτικό στοιχείο, απορρίφθηκε. Το πρωτοβάθμιο δικαστήριο διαπίστωσε ειδικότερα ότι η παρακολούθηση των τηλεφωνικών συνομιλιών του ήταν εξουσιοδοτημένη από δικαστήριο με την αιτιολογία ότι ήταν ύποπτος για το σοβαρό ποινικό αδίκημα της δωροδοκίας.

Η καταδίκη του επικυρώθηκε κατόπιν έφεσης τον Ιούνιο του 2005, ενώ κρίθηκε ότι όλα τα αποδεικτικά στοιχεία συλλέχθηκαν σύμφωνα με τη διαδικασία που προβλέπει ο νόμος. Κατηγορίες δωροδοκίας ή κατάχρησης εξουσίας ποτέ δεν ασκήθηκε εναντίον του. Στην καταγγελία του βάσει του άρθρου 8, ο προσφεύγων ισχυρίζεται ότι τα μυστικά μέτρα παρακολούθησης που ελήφθησαν εναντίον του δεν ήταν απαραίτητα. Ειδικότερα, καταγγέλλει ότι ο δικαστής που ενέκρινε τα μέτρα δεν επαλήθευσε εάν υπήρξε εύλογη υποψία για τη συμμετοχή του σε δωροδοκία  και, επιπλέον, ισχυρίζεται ότι το αδίκημα για το οποίο τελικά καταδικάστηκε σε καμία περίπτωση δεν συνδέονταν με τα αδικήματα που αναφέρονται στην άδεια παρακολούθησης.

ε) Οι προσφεύγοντες στην πέμπτη περίπτωση είναι ο Maksim Zubkov, ο Andrey Ippolitov και ο Andrey Gorbunov, οι οποίοι είναι Ρώσοι υπήκοοι που γεννήθηκαν το 1979, 1975 και 1964 αντίστοιχα και ζουν στο Νόβγκοροντ, Τβερ και Βλαντιμίρ (όλοι στη Ρωσία). Και οι τρεις προσφεύγοντες συνελήφθησαν και κατηγορήθηκαν για αρκετά ποινικά αδικήματα: ο κ. Zubkov για λαθρεμπόριο ναρκωτικών το 2002, ο κ. Ippolitov για συνδρομή και συνέργεια σε δωροδοκία το 2004  και ο κ. Gorbunov για απάτη το 2006. Κατά τη διάρκεια της επακόλουθης ποινικής διαδικασίας εναντίον τους, ανακάλυψαν ότι είχαν αποτελέσει αντικείμενο μυστικής παρακολούθησης καθώς η δίωξη είχε χρησιμοποιήσει ηχητικά αρχεία και βιντεοσκοπήσεις ως αποδεικτικά στοιχεία που τεκμηριώνουν τις υποθέσεις εναντίον τους. Υποστήριξαν ότι οι εγγραφές δεν πρέπει να γίνονται δεκτές ως αποδεικτικά στοιχεία καθώς πραγματοποιήθηκαν χωρίς προηγούμενη δικαστική άδεια. Ζήτησαν επίσης πρόσβαση στις αποφάσεις που ενέκριναν μια τέτοια συγκεκαλυμμένη και μυστική παρακολούθηση. Ωστόσο, τα αιτήματά τους απορρίφθηκαν για λόγους εμπιστευτικότητας. Και ο κ. Zubkov και ο κ. Ippolitov καταδικάστηκαν το 2004/5 και τους επιβλήθηκαν ποινές φυλάκισης. Οι  αποφάσεις τους εναντίον τους επικυρώθηκαν στη συνέχεια κατόπιν έφεσης. Η κράτηση του κ. Gorbunov επεκτάθηκε επανειλημμένα από το 2006.

Στην καταγγελία τους βάσει του άρθρου 8, καταγγέλλουν ειδικότερα ότι οι αρχές  τους αρνήθηκαν τη πρόσβαση στις δικαστικές αποφάσεις που επέτρεψαν τη μυστική παρακολούθηση εναντίον τους. Ο κ. Zubkov αμφιβάλλει μάλιστα  αν ποτέ υπήρξε  τέτοια δικαστική εξουσιοδότηση στην περίπτωσή του. Στηριζόμενος στο άρθρο 3 (απαγόρευση απάνθρωπης ή εξευτελιστικής μεταχείρισης), ο κ. Gorbunov διαμαρτύρεται επίσης για τις συνθήκες κράτησης από τον Σεπτέμβριο του 2006 έως τον Ιανουάριο του 2007 και για τη μεταχείρισή του κατά τη διάρκεια της μεταφοράς του μεταξύ των φυλακών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ισχυρίζεται επίσης βάσει του άρθρου 5 § 4 (δικαίωμα να αποφασιστεί ταχέως η νομιμότητα της κράτησης από δικαστήριο) ότι τα ρωσικά δικαστήρια καθυστέρησαν στην εξέταση της προσφυγής που είχε καταθέσει εναντίον εντολής επέκτασης της κράτησής του το Νοέμβριο του 2006.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

α) Υπόθεση Akhlyustin:

Παραβίαση του άρθρου 8

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε το ποσό των  7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ για έξοδα.

β) Υπόθεση Dudchenko:

Παραβίαση του άρθρου 3 (εξευτελιστική μεταχείριση), λόγω των συνθηκών κράτησης του κ. Dudchenko εν αναμονή της δίκης,

Παραβίαση του άρθρου 3 (απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση), λόγω των συνθηκών μεταφοράς μεταξύ των χώρων κράτησης

Παραβίαση του άρθρου 5 § 3

Παραβίαση του άρθρου 8, λόγω της παρακολούθησης των τηλεφωνικών συνομιλιών με τον συνένοχο.

Παραβίαση του άρθρου 8,  λόγω της παρακολούθησης των τηλεφωνικών συνομιλιών με τον δικηγόρο του.

Μη παραβίαση του Άρθρου 6 §§ 1 και 3 (γ)

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε το ποσό των  14.000 ευρώ για ηθική του βλάβη.

γ)  Υπόθεση  Konstantin Moskalev :

Παραβίαση του άρθρου 8

Παραβίαση του άρθρου 13 σε συνδυασμό με το άρθρο 8

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε το ποσό των  7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 1.000 ευρώ για έξοδα.

δ) Υπόθεση Moskalev:

Παραβίαση του άρθρου 8

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε το ποσό των  7.500 ευρώ για ηθική βλάβη και 400 ευρώ για έξοδα.

ε) υπόθεση Zubkov κ.λπ.:

Παραβίαση του άρθρου 8, όσον αφορά τους κκ. Zubkov, Ippolitov και Gorbunov

Παραβίαση του άρθρου 5 § 4, όσον αφορά τον κ. Gorbunov

Το ΕΔΔΑ επιδίκασε το ποσό των  7.500 ευρώ σε καθένα των κ.κ.  Zubkov και Ippolitov, 4.300 ευρώ στον κ. Gorbunov για ηθική βλάβη και 2.000 ευρώ στον κ. Gorbunov για έξοδα(επιμέλεια echrcaselaw.com).