Συμπερίληψη του ονόματος της προσφεύγουσας σε εσωτερικό κατάλογο εκπαιδευτικών που κρίθηκαν ακατάλληλοι για διορισμό σε δημόσια σχολεία λόγω αμφιβολιών ως προς την πίστη τους στο Σύνταγμα. Καμία παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ

ΑΠΟΦΑΣΗ

Godenau κατά Γερμανίας της 29.11.2022 (αρ. προσφ. 80450/17)

βλ. εδω 

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η προσφεύγουσα, Ingeborg Godenau, είναι υπήκοος Γερμανίας η οποία γεννήθηκε το 1954 και ζει στο Gilserberg (Γερμανία). Ήταν δασκάλα δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο ομόσπονδο κράτος της Έσσης μέχρι το 2006, όταν απολύθηκε λόγω σημαντικών αμφιβολιών ως προς την πίστη της στο Σύνταγμα. Από το 1993 έως τις αρχές του 2006 η προσφεύγουσα ήταν μέλος του πολιτικού κόμματος των Ρεπουμπλικανών, το οποίο εκφράζει δεξιές απόψεις. Εκτός από τη συμμετοχή της και τις δραστηριότητές της για λογαριασμό αυτών των κομμάτων και οργανώσεων, η προσφεύγουσα εκφράστηκε δημόσια σε πολιτικές συγκεντρώσεις και σε διαλέξεις και συνεντεύξεις όλα αυτά τα χρόνια.

Οι αρμόδιες αρχές κατήγγειλαν τη σύμβαση εργασίας της προσφεύγουσας με άμεση ισχύ, με την αιτιολογία ότι υπήρχαν αμφιβολίες ως προς την πίστη της στο Σύνταγμα. Στα τέλη του 2008, το Υπουργείο Πολιτισμού της Έσσης, σε συνεργασία με τις αποκεντρωμένες δημόσιες εκπαιδευτικές αρχές της, αποφάσισε να δημιουργήσει έναν κατάλογο με πληροφορίες σχετικά με εκπαιδευτικούς που κρίθηκαν ακατάλληλοι για επαναδιορισμό σε θέση διδασκαλίας σε σχολείο («η λίστα»). Στη λίστα αυτή συμπεριλήφθηκε και η προσφεύγουσα. Ωστόσο οι δημόσιες εκπαιδευτικές αρχές στην Έσση, που επιδιώκουν να προσλάβουν, διατήρησαν τη διακριτική ευχέρεια να λάβουν τη δική τους απόφαση ως προς την καταλληλόλητα ενός αιτούντος εργασία που περιλαμβάνεται στη λίστα.

Επικαλούμενη τα άρθρα 10 (ελευθερία έκφρασης), 11 (ελευθερία του συνεταιρίζεσθαι) και το άρθρο 14 (απαγόρευση των διακρίσεων) της ΕΣΔΑ, κατήγγειλε ότι η άρνηση διαγραφής του ονόματός της από τη λίστα βασίστηκε στις πολιτικές της απόψεις και αποτέλεσε παραβίαση των δικαιωμάτων της.

Το Δικαστήριο σημείωσε την προσέγγιση που υιοθέτησαν τα εθνικά δικαστήρια ότι, όσον αφορά τους δημόσιους υπαλλήλους, το αποφασιστικό στοιχείο για το καθήκον πίστης στο Σύνταγμα και ο βαθμός πίστης που οφείλει ήταν ο ρόλος και η λειτουργία που ασκούσε το άτομο, και ότι υψηλό βαθμό τέτοιας πίστης όφειλαν και οι δάσκαλοι.

Το ζήτημα ήταν η συμπερίληψη και η διατήρηση του ονόματος της προσφεύγουσας σε έναν εσωτερικό περιφερειακό κατάλογο εκπαιδευτικών, στον οποίο είχε πρόσβαση μόνο ένας πολύ περιορισμένος αριθμός δημοσίων υπαλλήλων στην Έσση και τα ονόματα δεν ήταν γνωστά ή προσβάσιμα στο κοινό. Επομένως, δεν θα είχε σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στη φήμη της. Επιπλέον, η συμπερίληψη και η διατήρηση της προσφεύγουσας στην επίδικη λίστα δεν θα μπορούσε ενδεχομένως να εμποδίσει τον διορισμό της ή να επηρεάσει αρνητικά την αίτησή της για θέση διδασκαλίας σε δημόσιο σχολείο σε άλλο ομόσπονδο κράτος ή σε ιδιωτικό σχολείο στην Έσση.

Γενικώς το Δικαστήριο διαπίστωσε ότι οι εγχώριες αρχές είχαν επικαλεστεί σχετικούς και επαρκείς λόγους και δεν είχαν υπερβεί το περιθώριο εκτίμησής τους.

Συνεπώς, δεν υπήρξε καμία παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ.

ΔΙΑΤΑΞΗ

Άρθρο 10

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ

Η προσφεύγουσα, Ingeborg Godenau, είναι υπήκοος της Γερμανίας η οποία γεννήθηκε το 1954 και ζει στο Gilserberg (Γερμανία). Από το 1993 έως τις αρχές του 2006 η προσφεύγουσα ήταν μέλος του πολιτικού κόμματος των Ρεπουμπλικανών (Die Partei der Republikaner). Το κόμμα θεωρείται γενικά δεξιό και έχει τεθεί υπό έλεγχο από τα γραφεία για την προστασία του Συντάγματος σε διάφορα γερμανικά ομόσπονδα κρατίδια. Ωστόσο, δεν έχει κηρυχθεί αντισυνταγματικό από το Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο βάσει του άρθρου 21 § 2 του γερμανικού βασικού νόμου (για προηγούμενες υποθέσεις που αφορούσαν μέλη αυτού του κόμματος, βλ. Otto κατά Γερμανίας (απ.), αρ. 27574/02, 24 Νοεμβρίου 2005, και Erdel κατά Γερμανίας (αποφ.), αρ. 30067/04, 13 Φεβρουαρίου 2007). Τα εθνικά δικαστήρια διαπίστωσαν ότι πολλά μέλη του συμβουλίου αυτής της συμμαχίας, όπως απαρτιζόταν εκείνη την εποχή, είχαν δεσμούς με οργανώσεις της άκρας δεξιάς. Εκτός από τη συμμετοχή της και τις δραστηριότητές της για λογαριασμό αυτών των κομμάτων και οργανώσεων, η προσφεύγουσα εκφράστηκε δημόσια σε πολιτικές συγκεντρώσεις και σε διαλέξεις και συνεντεύξεις όλα αυτά τα χρόνια.

Η προσφεύγουσα εκπαιδεύτηκε ως δασκάλα σε σχολεία κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, επιτυγχάνοντας στις πρώτες και δεύτερες κρατικές εξετάσεις της το 1978 και το 1981. Ασκούσε αυτό το επάγγελμα για περιορισμένες περιόδους και σε ακανόνιστα διαστήματα. Το ακαδημαϊκό έτος 2004-2005 εργάστηκε σε δημόσιο γυμνάσιο στο Eltville, στο ομόσπονδο κράτος της Έσσης, με σύμβαση ορισμένου χρόνου. Έλαβε θετική έκθεση αξιολόγησης για το εν λόγω ακαδημαϊκό έτος και το ακαδημαϊκό έτος 2005-2006 εργάστηκε ξανά στο ίδιο σχολείο με σύμβαση ορισμένου χρόνου.

Με επιστολή της 30ής Μαρτίου 2006, οι αρμόδιες αρχές κατήγγειλαν τη σύμβαση εργασίας της προσφεύγουσας με άμεση ισχύ, επικαλούμενη αμφιβολίες ως προς την πίστη της στο Σύνταγμα (Verfassungstreue). Στις αρχές Απριλίου 2006 το Υπουργείο Πολιτισμού της Έσσης ενημέρωσε όλες τις δημόσιες εκπαιδευτικές αρχές στην πόλη ότι η σύμβαση εργασίας της προσφεύγουσας είχε λυθεί λόγω σημαντικών αμφιβολιών ως προς την πίστη της στο Σύνταγμα και ζήτησε να ενημερωθεί αμέσως εάν η προσφεύγουσα υποβάλει αίτηση για άλλη θέση.

Η προσφεύγουσα προσέβαλε την καταγγελία της σύμβασης εργασίας της ενώπιον του Εργατικού Δικαστηρίου του Βισμπάντεν. Οι διαδικασίες αυτές έληξαν με φιλικό διακανονισμό που συνήφθη στις 19 Μαΐου 2006, ο οποίος είχε ως εξής:

«Η σύμβαση εργασίας θα λυθεί με τη λήξη της ορισμένης διάρκειας που καθορίζεται σε αυτήν, δηλαδή στις 14 Ιουλίου 2006. Η αιτούσα θα εξακολουθεί να δικαιούται αποδοχές μέχρι την ημερομηνία καταγγελίας, αλλά θα απαλλαγεί από τα εργασιακά της καθήκοντα… Τα μέρη δια του παρόντος συμφωνούν ότι μια προσφορά εργασίας που εκδόθηκε τον Φεβρουάριο του 2006 θα θεωρηθεί άκυρη. Το ομόσπονδο κράτος κατά του οποίου ασκήθηκε η αγωγή δεσμεύεται δια του παρόντος να διαγράψει από τους φακέλους προσωπικού κάθε αναφορά της [απόλυσης]… Η προσφεύγουσα θα λάβει μια ευνοϊκή έκθεση αξιολόγησης που προσδιορίζει την ημερομηνία καταγγελίας ως τις 14 Ιουλίου 2006.»

Αυτή η έκθεση αξιολόγησης εκδόθηκε στις 17 Αυγούστου 2006 και οποιαδήποτε αναφορά της απόλυσης διαγράφηκε από τους φακέλους προσωπικού της.

Σε ένα email της 30ης Μαΐου 2006, το Υπουργείο Πολιτισμού της Έσσης ζήτησε από τη δημόσια εκπαιδευτική αρχή του Darmstadt (Schulamt) να διασφαλίσει, μέσω του κεντρικού γραφείου για τη διαχείριση του διδακτικού προσωπικού, ότι η προσφεύγουσα δεν θα συμπεριληφθεί σε οποιεσδήποτε βραχυπρόθεσμες λίστες πιθανών καθηγητών για δημόσια σχολεία στην Έσση. Στα τέλη του 2008, το Υπουργείο Πολιτισμού της Έσσης, σε συνεργασία με τις αποκεντρωμένες δημόσιες εκπαιδευτικές αρχές της, αποφάσισε να δημιουργήσει έναν κατάλογο με πληροφορίες σχετικά με εκπαιδευτικούς που κρίθηκαν ακατάλληλοι για επαναδιορισμό σε θέση διδασκαλίας σε σχολείο («η λίστα»). Η λίστα διατηρήθηκε από το κεντρικό γραφείο για τη διαχείριση του διδακτικού προσωπικού στην Έσση και η πρόσβαση περιοριζόταν σε δέκα άτομα που εργάζονταν σε αυτό το γραφείο καθώς και σε δύο άτομα σε καθεμία από τις δεκαπέντε αποκεντρωμένες δημόσιες εκπαιδευτικές αρχές της Έσσης, σε περίπτωση που λάμβαναν αίτηση εργασίας. Οι δημόσιες εκπαιδευτικές αρχές στην Έσση, που επιδιώκουν να προσλάβουν, διατήρησαν έτσι τη διακριτική ευχέρεια να λάβουν τη δική τους απόφαση ως προς την καταλληλόλητα ενός αιτούντος εργασία που περιλαμβάνεται στη λίστα.

Η προσφεύγουσα ενημερώθηκε ότι το όνομά της είχε συμπεριληφθεί στην λίστα. Η καταχώριση στη λίστα αναφορικά με το όνομά της έγραφε «μη συμπερίληψη στη λίστα (λόγοι που αποδίδονται στο ίδιο το άτομο)».

Οι προσπάθειές της να διαγραφεί το όνομά της από τη λίστα απορρίφθηκαν. Τα εθνικά δικαστήρια διαπίστωσαν ότι εξακολουθούσαν να υπάρχουν αμφιβολίες ως προς την πίστη της, ιδίως όσον αφορά την ενεργό συμμετοχή της στην Pro Schwalm-Eder Civic Alliance, η οποία είχε δεσμούς με ακρο-αριστερές οργανώσεις και δηλώσεις σε πολιτικές συγκεντρώσεις μεταξύ 2006 και 2009.

ΤΟ ΣΤΡΑΣΒΟΥΡΓΟ ΑΠΟΦΑΣΙΖΕΙ…

Άρθρο 10

α) Εφαρμογή

Το αντικείμενο της παρούσας υπόθεσης δεν ήταν αν η προσφεύγουσα είχε δικαίωμα πρόσληψης σε δημόσια υπηρεσία. Δεν είχε παραπονεθεί για την απόλυσή της, η οποία είχε αποτελέσει αντικείμενο φιλικού διακανονισμού, ούτε για την άρνηση των αρχών να τη διορίσουν δασκάλα. Αντιθέτως, το ζήτημα ενώπιον του Δικαστηρίου ήταν η άρνηση διαγραφής του ονόματός της από την επίδικη λίστα. Δεδομένου ότι είχε συμπεριληφθεί στον κατάλογο αυτό λόγω των απόψεων που είχε εκφράσει και των πολιτικών δραστηριοτήτων στις οποίες είχε εμπλακεί, εφαρμόστηκε το άρθρο 10.

(β) Επί της ουσίας

Το επίμαχο μέτρο είχε παρέμβει στα δικαιώματα της προσφεύγουσας βάσει του άρθρου 10 και είχε προβλεφθεί από το νόμο. Το καθήκον πίστης στο Σύνταγμα που επιβλήθηκε στους δημοσίους υπαλλήλους σύμφωνα με τη γερμανική νομοθεσία ήταν η έκφραση μιας «δημοκρατίας ικανής να υπερασπιστεί τον εαυτό της» και οι περιορισμοί στην ελευθερία έκφρασης των εκπαιδευτικών που απορρέουν από αυτό το καθήκον πίστης επιδίωκαν θεμιτούς σκοπούς σύμφωνα με το άρθρο 10 § 2, ιδίως την πρόληψη της αταξίας και την προστασία των δικαιωμάτων των άλλων. Αυτό ισχύει για τη συμπερίληψη και τη διατήρηση της προσφεύγουσας στη λίστα, η οποία είχε ως σκοπό να χρησιμεύσει ως βάση για τη λήψη απόφασης σχετικά με τις πιθανές αιτήσεις της για εργασία σε δημόσια σχολεία της Έσσης.

Σε πρόσφατες υποθέσεις που αφορούσαν εκπαιδευτικούς, το Δικαστήριο δεν είχε εμβαθύνει στο ερώτημα εάν η ιδιότητά τους σύμφωνα με το σχετικό εσωτερικό δίκαιο ήταν αυτή των δημοσίων υπαλλήλων ή άλλων δημοσίων υπαλλήλων και είχε επικεντρωθεί στον ρόλο τους ως εκπαιδευτικοί, ως σύμβολο εξουσίας για τους μαθητές τους στον τομέα της εκπαίδευσης, και επανέλαβε ότι τα ιδιαίτερα καθήκοντα και ευθύνες που τους αναλογούν ισχύουν ως ένα βαθμό και στις δραστηριότητές τους εκτός σχολείου. Το Δικαστήριο δεν είδε κανένα λόγο να απομακρυνθεί από αυτήν την προσέγγιση στην παρούσα υπόθεση.

Το Δικαστήριο σημείωσε την προσέγγιση που υιοθέτησαν τα εθνικά δικαστήρια ότι, όσον αφορά τους δημόσιους υπαλλήλους, το αποφασιστικό στοιχείο για το καθήκον πίστης στο Σύνταγμα και ο βαθμός πίστης που οφείλει ήταν ο ρόλος και η λειτουργία που ασκούσε το άτομο, και ότι υψηλό βαθμό τέτοιας πίστης όφειλαν και οι δάσκαλοι, ο οποίος βαθμός ήταν ισοδύναμος ή πλησίαζε αυτόν που όφειλαν οι δημόσιοι υπάλληλοι. Στο πλαίσιο αυτό, το Δικαστήριο τόνισε την τεράστια σημασία, από τη σκοπιά της δημόσιας πολιτικής, της διδασκαλίας και της εκπαίδευσης των παιδιών, με αξιόπιστο τρόπο, σχετικά με την ελευθερία, τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και το κράτος δικαίου.

Όπως και στην υπόθεση Vogt κατά Γερμανίας, δεν αμφισβητήθηκε ότι η εργασία της προσφεύγουσας ως δασκάλας ήταν απολύτως ικανοποιητική και δεν υπήρχαν ενδείξεις ότι είχε προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τη θέση της για να κατηχήσει ή να ασκήσει ανάρμοστη επιρροή στους μαθητές της κατά τη διάρκεια των μαθημάτων. Ωστόσο, στην υπόθεση Vogt, δεν υπήρχαν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι ο προσφεύγων είχε πράγματι προβεί σε δηλώσεις που ήταν εχθρικές προς το Σύνταγμα ή ότι είχε υιοθετήσει προσωπικά μια τέτοια στάση. Αντίθετα, στην παρούσα υπόθεση οι εγχώριες αρχές βασίστηκαν σε μεγάλο βαθμό στις πρόσθετες δραστηριότητες και δηλώσεις της προσφεύγουσας, και όχι μόνο στην ενεργό συμμετοχή της στο κόμμα, για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν αμφιβολίες ως προς την πίστη της στο Σύνταγμα. Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο βεβαιώθηκε ότι τα εθνικά δικαστήρια είχαν βασίσει το συμπέρασμά τους σε μια καλά αιτιολογημένη εκτίμηση των σχετικών γεγονότων.

Μια άλλη σημαντική διαφορά από τη Vogt ήταν η φύση και οι συνέπειες του επίμαχου μέτρου. Το ζήτημα ήταν η συμπερίληψη και η διατήρηση του ονόματος της προσφεύγουσας σε έναν εσωτερικό περιφερειακό κατάλογο εκπαιδευτικών, στον οποίο είχε πρόσβαση μόνο ένας πολύ περιορισμένος αριθμός δημοσίων υπαλλήλων στην Έσση και τα ονόματα δεν ήταν γνωστά ή προσβάσιμα στο κοινό. Επομένως, δεν θα μπορούσε να λεχθεί ότι είχε σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στη φήμη της, σε αντίθεση με την απόλυση της προσφεύγουσας στην υπόθεση Vogt. Επιπλέον, η προσφεύγουσα δεν εργαζόταν τη στιγμή που το όνομά της περιλαμβανόταν στον κατάλογο και, σε αντίθεση με τη Vogt, καμία από τις υπάρχουσες θέσεις ή τα δικαιώματά της δεν είχε παραβιαστεί. Ενώ ο κατάλογος επιδίωκε να αποτρέψει τον μελλοντικό διορισμό της, οι δημόσιες εκπαιδευτικές αρχές στην Έσση δεν είχαν εμποδιστεί να την προσλάβουν και ήταν υποχρεωμένες να εξετάσουν την αίτησή της για δουλειά. Αυτός ο παράγοντας αποτελούσε σημαντικό στοιχείο της εκτίμησης της αναλογικότητας. Επιπλέον, η συμπερίληψη και η διατήρηση της προσφεύγουσας στην επίδικη λίστα δεν θα μπορούσε ενδεχομένως να εμποδίσει τον διορισμό της ή να επηρεάσει αρνητικά την αίτησή της για θέση διδασκαλίας σε δημόσιο σχολείο σε άλλο ομόσπονδο κράτος ή σε ιδιωτικό σχολείο στην Έσση, όπως ορίζεται από τα εθνικά δικαστήρια .

Τέλος, η προσφεύγουσα είχε διατηρήσει τη δυνατότητα να ζητήσει, ανά πάσα στιγμή, τη διαγραφή του ονόματός της από τον επίμαχο κατάλογο και να λάβει πλήρη δικαστική επανεξέταση ως προς την ύπαρξη, κατά την αξιολόγηση των εθνικών δικαστηρίων, αμφιβολιών σχετικά με την πολιτική της πίστη. Αυτή η σημαντική διαδικαστική διασφάλιση ήταν επίσης ένας παράγοντας που έπρεπε να ληφθεί υπόψη κατά την αξιολόγηση της αναλογικότητας. Εν ολίγοις, οι εγχώριες αρχές είχαν επικαλεστεί σχετικούς και επαρκείς λόγους και δεν είχαν υπερβεί το περιθώριο εκτίμησής τους.

Συνεπώς, το Δικαστήριο δε διαπίστωσε καμία παραβίαση του άρθρου 10 της ΕΣΔΑ. (επιμέλεια: echrcaselaw.com)